Thiện Giao tìm hiểu thêm chi tiết về tài liệu này.

Tài liệu số hiệu 17/TB-VPCP

Nói chính xác hơn, là báo chí bị cấm đưa tin về vấn đề bô xít trong thời gian chính phủ “chưa hoàn tất việc tổ chức Hội Thảo Khoa Học.”

Và việc tổ chức hội thảo khoa học này, vẫn theo văn bản vừa nêu, được Thủ Tướng Chính Phủ yêu cầu tổ chức trong khi chính văn bản ấy nói Chính Phủ “kiến nghị Bộ Chính Trị cho phép tiếp tục triển khai các dự án theo quy hoạch được duyệt.”

Tài liệu được nói đến mang số hiệu 17/TB-VPCP, do Phó Chủ Nhiệm Văn Trọng Lý ký phổ biến ngày 13 tháng Giêng năm 2009.

Mục số 4 của văn bản ghi ý kiến kết luận của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng liên quan đến báo chí như sau:

“Trong thời gian chưa hoàn thành việc tổ chức Hội Thảo Khoa Học, Bộ Thông Tin và Truyền Thông chỉ đạo các phương tiện thông tin đại chúng không đưa tin về ảnh hưởng môi trường trong khai thác, tuyển rửa quặng bauxit, sản xuất alumin và luyện nhôm tại các tỉnh Tây Nguyên.”

Quyền phản biện của báo chí?

Trong thời gian chưa hoàn thành việc tổ chức Hội Thảo Khoa Học, Bộ Thông Tin và Truyền Thông chỉ đạo các phương tiện thông tin đại chúng không đưa tin về ảnh hưởng môi trường trong khai thác, tuyển rửa quặng bauxit, sản xuất alumin và luyện nhôm tại các tỉnh Tây Nguyên.

Mục số 4 của tài liệu số hiệu 17/TB-VPCP

Nếu thừa nhận rằng báo chí, truyền thông đóng vai trò chuyển tải thông tin đa chiều, thậm chí mang tính phản biện nếu cần, thì chỉ thị này có nghĩa là sẽ không có sự phản biện thật sự trong các dự án bô xít mà dư luận Việt Nam hiện nay đang rất quan tâm.

Trong một lần trả lời phỏng vấn với đài chúng tôi, sử gia, đại biểu Quốc Hội, Dương Trung Quốc, đã từng nhấn mạnh đến nhu cầu phản biện và quyền phản biện, của cả 2 phía ủng hộ cũng như phản đối dự án này.

“Tôi nghĩ là chúng ta phải lắng nghe ý kiến phản biện từ những người đang được phản biện, tức là từ phía chính phủ và cơ quan đang thực hiện dự án này. Tôi nghĩ là phải lắng nghe 2 chiều thì mới có thể có sự đồng thuận cuối cùng mặc dầu biết trước đây là vấn đề có những khó khăn của nó.”

Sử gia Dương Trung Quốc có lẽ đã từng là một trong những người đầu tiên nêu vấn đề “thảo luận” liên quan đến bô xít tại Quốc Hội. Trong kỳ họp Quốc Hội thứ tư vừa rồi, ông Quốc từng nói, rằng đây là “vấn đề lớn, cần tôn trọng ý kiến mọi người và cần được đưa ra trước Quốc Hội.”

Tắt nghẽn thông tin

Hiện tượng “tắt nghẽn thông tin” cũng là điều cần lưu ý trong các dự án bô xít. Trong cuộc trao đổi với đại biểu Quốc Hội, Giáo Sư Nguyễn Lân Dũng, ông Dũng nói rằng ông “không có đủ thông tin.”

“…Qua báo chí, tôi được thông tin là dự án đã được chính phủ tính toán kỹ và bảo đảm không ô nhiễm môi trường. Tôi được thông tin chỉ có thế. Tôi cũng không đi sâu vào lãnh vực này, nên không thể nắm được.

Nhiều người đặt vấn đề “bùn đỏ,” và được nói là sẽ làm kỹ, nghiên cứu kỹ, làm từng khu vực một, xong đến đâu, xử lý môi trường xong mới làm tiếp. Cá nhân tôi không có đủ thông tin để mà biết là làm như thế này có đảm bảo an toàn chưa. Tôi không có đủ thông tin!”

Bức thư của  ĐT Võ Nguyên Giáp 

Một “phản biện” khác, có giá trị lớn về mặt tâm lý cũng như dư luận, là bức thư mà Đại Tướng Võ Nguyên Giáp,

Trong thư, tướng Giáp nhắc đến một sự kiện xảy ra cách đây gần 30 năm, cũng liên quan đến bô xít. Đó là đầu những năm 1980, Việt Nam đã từng nghĩ đến các dự án này, để hợp tác với khối COMECON. Tướng Giáp là người trực tiếp chỉ đạo chương trình này. Về sau, chính các chuyên gia của COMECON đã khuyên Việt Nam không nên khai thác bô xít trên Tây Nguyên vì những tác hại sinh thái có thể rất nghiêm trọng. Kết quả là, chính phủ thời ấy quyết định không khai thác bô xít mà giữ rừng và phát triển cây công nghiệp.

Cũng xin được nhắc lại, rằng hồi giữa năm ngoái, Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Việt Nam, là ông Nông Đức Mạnh, sang thăm Trung Quốc, đã khẳng định 2 nước “tăng cường hợp tác trong các dự án” trong đó có dự án khai thác bauxite tại Đắc Nông!

Chỉ thị lần này của thủ tướng Dũng thì có đoạn chính phủ “kiến nghị Bộ Chính Trị cho phép tiếp tục triển khai các dự án theo quy hoạch được duyệt.”