Trong vài năm nay, sự phát triển của Internet nói chung và tại Việt Nam nói riêng, đã trở thành tiền đề giúp hình thành một hệ thống thông tin khác, độc lập hơn so với hệ thống thông tin phụ thuộc chính quyền. Đó là các diễn đàn điện tử và blog.

Ở những diễn đàn điện tử và các blog này, người ta có thể tìm thấy nhiều thông tin cũng như chia sẻ với nhau nhiều suy nghĩ, tuy sát thực tế song người xem, người nghe không thể tìm thấy, còn người viết không thể bày tỏ trên hệ thống truyền thông phụ thuộc chính quyền.

Để quý thính giả có thêm thông tin về hiện tình Việt Nam, hàng tuần, Ban Việt ngữ chọn giới thiệu một số thông tin, vấn đề đáng chú ý trên các diễn đàn điện tử, các blog.

Thực trạng xã hội

Cuối tháng trước, tờ Tuổi Trẻ đăng một loạt bài điều tra kéo dài ba kỳ về thực trạng “Ăn bám trẻ em” – một khía cạnh đáng buồn trong vấn nạn chung đã và đang làm nhiều người đau lòng, đó là, tại Việt Nam, bóc lột, ngược đãi trẻ em, bất chấp cả đạo lý lẫn pháp luật đã trở thành điều bình thường.

Loạt bài “Ăn bám trẻ em”, đi kèm các video clip trên website của tờ Tuổi Trẻ, phơi bày và tố cáo tình trạng nhiều người lớn sử dụng trẻ em như phương tiện để kiếm tiền.

Lương tâm người đọc, người xem nhức nhối khi được biết và chứng kiến cảnh những đứa trẻ bị buộc phải đi bán hàng rong hoặc ăn xin để nuôi người lớn khi chỉ mới bốn, năm tuổi, bị đánh đập do kiếm không đủ khoản tiền đã được ấn định như một thứ chỉ tiêu phải đạt mỗi ngày.

Không ít người lớn đang “ăn bám trẻ em” lại chính là cha mẹ của chúng.

Giống như nhiều loạt bài liên quan đến vấn đề bóc lột và ngược đãi trẻ em trên báo chí Việt Nam, loạt bài “Ăn bám trẻ em” của tờ Tuổi Trẻ khiến công chúng phẫn nộ.

Người ta không chỉ lên án những kẻ đang “ăn bám trẻ em” mà còn chỉ trích chính quyền hết sức gay gắt. Ngày 2 tháng 7, tờ Tuổi Trẻ trích đăng ý kiến của một số độc giả về vấn đề này. Độc giả nào cũng yêu cầu chính quyền phải quan tâm và giải quyết thực trạng đó.

Tình trạng trẻ em ăn xin nuôi người lớn đã tốn không biết bao nhiêu giấy mực của báo chí nhưng rồi đâu vẫn hoàn đấy!

Bà Nguyễn Ngọc Hà

Bà Nguyễn Ngọc Hà, một độc giả viết: “Tình trạng trẻ em ăn xin nuôi người lớn đã tốn không biết bao nhiêu giấy mực của báo chí nhưng rồi đâu vẫn hoàn đấy! Việt Nam đã ký vào Công ước quốc tế về quyền trẻ em!.. Phóng viên đã theo chân các em, từ những em quỳ giữa trưa nắng đến những em lầm lũi kiếm sống thâu đêm. Vậy lực lượng công an, đoàn thể,... sao không theo chân các em để truy bắt những kẻ chăn dắt?”.

Và cũng giống như nhiều lần trước, chỉ đến khi dư luận xã hội trở thành ồn ào, đòi truy cứu trách nhiệm, các cơ quan hữu trách mới chịu để mắt tới vấn nạn.

Kiên quyết xử lý…

Sau loạt bài vừa kể, đầu tháng 7, UBND TP.HCM  ban hành một công văn, yêu cầu các sở, ngành, địa phương làm rõ và kiên quyết xử lý tình trạng chăn dắt, hành hạ, buộc trẻ em phải đi ăn xin...

Riêng Sở Lao động – Thương binh – Xã hội được yêu cầu phải thường xuyên theo dõi, kiểm tra kế hoạch giải quyết tình trạng người lang thang ăn xin, sinh sống nơi công cộng trên địa bàn TP.HCM.

Theo blogger Mắt Việt, nhờ vậy, hôm 6 tháng 7, đề tài người lang thang, ăn xin “trở thành đề tài lớn trong buổi họp giao ban của Sở Lao động - Thương binh - Xã hội TP.HCM với Phòng Lao động - Thương binh - Xã hội các quận huyện”. 

Kể về cuộc họp ấy, blogger Mắt Việt nêu thắc mắc, báo chí chỉ là cơ quan thông tin nhưng thật lạ lùng là hàng loạt sự việc lớn nhỏ trong xã hội, nhiều người thấy như: tiêu cực trong sử dụng ngân sách, chiếm dụng đất công, mãi lộ trên đường, hành hung dân chúng,... nhưng các cơ quan chức năng không biết, chỉ đến khi báo chí lên tiếng thì các cơ quan này mới thấy và mới có các “chỉ đạo làm rõ, báo cáo”.

Đáng lưu ý là theo blogger Mắt Việt, qua cuộc họp vừa kể, ngành Lao động - Thương binh - Xã hội ở TP.HCM quyết định sẽ thực hiện một cuộc vận động đề dân chúng thành phố này “Nói không với ăn xin”, giống như cuộc vận động “Nói không với ma tuý” mà TP.HCM đã từng thực hiện, nhằm giải quyết triệt để vấn nạn người lang thang, xin ăn.

Người ăn xin là người nghèo và bởi nghèo họ đành phải chấp nhận hèn. Phải chăng vì họ quá nghèo hèn nên chúng ta có thể tự cho mình quyền coi họ như tội phạm?

blogger Mắt Việt

Blogger Mắt Việt thuật rằng, nghe xong, anh nổi cơn bất nhẫn và suýt chút nữa buông tiếng chửi thề.

Mắt Việt giải thích lý do khiến anh cảm thấy bất nhẫn: Ăn xin, khác hẳn ma tuý. Đó không phải là hành vi vi phạm pháp luật. Đó là một vấn đề xã hội mà chúng ta phải giải quyết bằng cách hỗ trợ công ăn việc làm, tạo điều kiện cho họ vươn lên thay vì phải chấp nhận cảnh ngửa tay xin từng đồng bố thí.

Xin hãy nhớ rằng, không cứ ở Việt Nam, mà bất kỳ đâu trên thế giới, người ta đi xin ăn chỉ khi cùng cực bất đắc dĩ. Người ăn xin không phải tội phạm để chúng ta "say NO". Người ăn xin là người nghèo và bởi nghèo họ đành phải chấp nhận hèn. Phải chăng vì họ quá nghèo hèn nên chúng ta có thể tự cho mình quyền coi họ như tội phạm?

Dẫn một ý trong bài hát “Một buổi sáng mùa Xuân” của Trịnh Công Sơn:  “Bài học về yêu thương trên giấy mới. Sao hôm nay nét mực đã phai?” Mắt Việt nêu tiếp một thắc mắc khác: “Đâu rồi truyền thống lá rách, lá lành? Đâu rồi tinh thần tương thân tương ái?” và “Thường ngày lang thang trên phố, dọc đường tác nghiệp, những lúc thảnh thơi... tôi vẫn hay gặp người ăn xin.

Nhìn họ, điều tôi nghĩ đến trước tiên không phải là cho tiền hay không mà là ai hoặc cái gì đã đẩy họ đến lựa chọn cuối cùng ấy. Khi mỗi ngày trôi qua, nhìn thấy nhiều người ăn xin hơn, tôi buộc phải tin rằng, đang có những bất ổn nào đó, ở những nơi nào đó bởi chắc chắn không dưng mà người ta lại đi xin ăn...

Nếu có cuộc vận động ‘Nói không với người ăn xin”, với tư cách một cử tri, tôi sẽ bỏ phiếu phản đối... Không có trại tế bần. Không có nhà ở cho người vô gia cư. Không có trợ cấp xã hội. Không gì cả.

Thế thì cái ‘mục tiêu đến năm 2010 cơ bản không còn người ăn xin’ sẽ chỉ là chuyện nói nghe chơi cho vui, cho đẹp báo cáo, hoàn toàn không khả thi. Hơn 30 năm qua ta đã không thể giúp người đói có cơm, người rách có áo, người cày có ruộng... để họ khỏi phải đi ăn xin thì dựa trên cái gì chúng ta có thể giải quyết dứt điểm tình trạng trong gần nửa năm còn lại?”.

Văn hóa miệt thị?

Dự định thực hiện cuộc vận động “Nói không với ăn xin” của  Sở Lao động - Thương binh - Xã hội TP.HCM chẳng phải là bằng chứng duy nhất, thể hiện sự rẻ rúng con người của hệ thống cầm quyền tại Việt Nam, dù rằng, trong một quốc gia theo thể chế cộng sản, rẻ rúng người nghèo là điều hết sức bất thường, bởi không phải ngẫu nhiên mà các cuộc cách mạng nhằm xây dựng chủ nghĩa xã hội đều được gọi là cách mạng vô sản.

Khi phát động các cuộc cách mạng vô sản người ta luôn bảo nó vì người nghèo để lôi kéo người nghèo tham gia cách mạng. Rẻ rúng người nghèo có khác gì bội tín?

Sự rẻ rúng thật ra không chỉ với riêng người nghèo. Hồi tháng 8 năm ngoái, sau cái chết của nhà văn Sơn Nam, blogger Trục Nhật Phi có một bài viết với tựa đề “Bậc lương của Sơn Nam”.

Sau khi Sơn Nam qua đời, thân nhân và thân hữu của ông đã phải đưa Sơn Nam về Bình Dương chôn cất, vì bậc lương của ông “không đủ tiêu chuẩn” để an táng tại Nghĩa trang TP.HCM. Blogger Trục Nhật Phi giải thích:

"Nói tắt một câu là chức vụ, mức lương, danh hiệu, huân chương, huy hiệu và nhất là quan hệ của một người quy định việc y được ai đứng ra chôn, ai đọc điếu văn, vân vân…"

Sự cống hiến thật sự của cá nhân bị đặt dưới tất cả những thứ ấy hay thậm chí không cần đặt ra, nên cái chết nhỏ hơn lễ tang, còn tình người thấp hơn nghi thức. Vụ Cao Xuân Hạo (một giáo sư nổi tiếng, có nhiều cống hiến cho ngành ngôn ngũ học) là một bằng chứng.

Với não trạng như thế “xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh” khác gì lời quảng cáo một vở hài kịch rẻ tiền?

blogger Đồng Phụng Việt

Cũng từ thực tế đó, Trục Nhật Phi nhận xét: Nói ra thì giống như vô lễ chứ nhiều nhà lãnh đạo quốc gia hiện nay mà chết đi thì chỉ sau năm ba năm có khi chẳng ai buồn nhắc tới nữa đâu, chứ Sơn Nam thì khác đấy. Hệ thống hành chính phải phục vụ quyền lực chính trị, nhưng quyền lực chính trị phải tôn vinh các giá trị văn hóa chứ.

Cùng bàn đến các giá trị văn hóa, một blogger lấy nick name là Đồng Phụng Việt từng viết thế này:

“Một trong những giá trị tối thượng, chứng minh có văn hóa là tôn trọng con người nhưng chỉ cần nghe lối chính quyền đương nhiệm gọi đồng bào của mình thì có thể thấy họ khinh miệt tất cả mọi người, bất kể sang hèn, giàu nghèo, có học hay thất học.

Có chính quyền tư sản nào dám xem con người như súc vật để tuyên bố sẽ “cải tạo nhận thức”  hoặc xem nhân phẩm con người như đồ vật để đòi “phục hồi nhân phẩm”?

Bởi nhìn những người khốn cùng như rác nên họ mới thản nhiên mở các “chiến dịch thu gom” người ăn xin, trẻ lang thang. Lối gọi, cách xưng hô chứng minh não trạng. Với não trạng như thế “xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh” khác gì lời quảng cáo một vở hài kịch rẻ tiền?”