Tại
Việt Nam, ngày 21 tháng 6 hằng năm được dành cho các nhà báo. Năm nay
chính quyền Hà Nội cho tiến hành kỷ niệm 85 năm ngày báo chí cách mạng
Việt Nam.
RFA Photo/Tyler Chapman
Một cửa hàng bán báo tại Hà Nội, ảnh chụp hôm 26/04/2010.
Báo chí
lề trái
Đây là ngày của những người tham gia làng báo được
chính phủ công nhận, cấp phép. Trong khi đó ở Việt Nam còn có một đội ngũ gọi
là ‘báo chí lề trái’ gồm những người không muốn ghép mình vào khuôn khổ mà cơ
quan chức năng đề ra cho công việc đưa tin.
Vậy những người này có cái nhìn ra sao đối với báo
chí chính thức đi theo lề phải mà cơ quan chức năng đề ra? Gia Minh trình bày
trong phần sau.
Chính
quyền Hà Nội thường trưng ra con số chừng 700 báo và tạp chí in, hai chục báo
điện tử, cùng gần bảy mươi đài phát thanh – truyền hình trên cả nước để chứng
minh cho hệ thống báo chí được gọi là rộng mở tại Việt Nam. Hoạt động trong
lĩnh vực này còn có 17 ngàn người được cơ quan chức năng cấp thẻ, gọi là thẻ
nhà báo.
Tôi hay nói đùa cùng bạn bè ‘cách mạng quá đến nổi
không cần thay đổi mình’. Báo chí trong nước chỉ cần đi bên ‘lề phải’ thôi.
Bà Dương Thị Xuân
Tuy
nhiên, lâu nay có ý kiến cho rằng gần như tất cả các cơ quan báo chí, truyền
thông tại Việt Nam chỉ nói lên một tiếng nói duy nhất là tiếng nói của Đảng và
chính phủ, chứ chưa được phép thực hiện nhiệm vụ đích thực của báo chí là thông
tin một cách khách quan, trung thực, đa chiều; báo chí phải hoạt động độc lập,
không chịu sự chi phối của cơ quan chức năng, của chính phủ.
Chính
những người đang hoạt động trong lĩnh vực báo chí tại Việt Nam thừa nhận có những
vấn đề mà họ không được đề cập đến, đó là những đề tài mà Nhà Nước cho là
nhạy cảm như tình hình tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải với phía Trung Quốc, rồi
tình hình đấu tranh cho dân chủ- nhân quyền - tự do tôn giáo của những đối tượng
bất đồng chính kiến, các vụ biểu tình đòi đất, đòi tài sản, khiếu kiện đông người…
Tất cả những vấn đề vừa nêu đều phải viết theo chỉ đạo, tức sau khi được
‘bật đèn xanh’ và trình bày với góc nhìn có lợi cho phía Nhà Nước…
Nhiều
trường hợp vì có những bài viết nêu ra thực trạng đất nước một cách thẳng thắn,
hay nói lên tình cảnh của những người bị đàn áp, đối xử bất công như trường hợp
cô Phạm Thanh Nghiên, nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa ở Hải Phòng … đã bị kêu án tù với
kết buộc từ phía cơ quan chức năng là ‘tuyên truyền chống Nhà Nước Cộng Hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam’ theo điều 88 Bộ Luật Hình sự Việt Nam.
Báo chí tại VN dành nhiều trang để bình luận về World Cup, ành chụp tháng 6/2010. RFA Photo.
Ông
Bùi Như Thủy ở Hải Phòng, một người lâu nay từng viết tổng cộng 21 thư kiến nghị
gửi cho Quốc hội, nói về trường hợp ông này muốn nêu ra các bức xúc trên báo
chí chính thức của nhà nước mà không được đành phải tìm đến với hệ thống báo
chí ngoài luồng:
"Tôi
đã gửi cho rất nhiều báo nhưng họ không nơi nào họ dám đăng. Tôi đi thăm dò bạn
bè, họ chỉ cho tôi đến với trang mạng ‘Bauxit.vn’ Tôi gửi cho trang mạng này
thư kiến nghị thứ 20 của tôi. Hai ngày sau họ đăng toàn bộ bức thư đó và cũng
nói rõ ‘thái độ’ của ‘bauxit.vn’.Sau một tháng tôi định gửi thư kiến nghị 21
vào đầu kỳ họp quốc hội; nhưng ở Hải Phòng mất điện nhiều, đánh máy rồi đi in
cũng mất công nhiều. Dẫu vậy tôi cũng gửi dịp này vì các vị đại biểu đều có đọc
‘bauxit.vn’ do mạng này đề cập đến các vị ấy nhiều nên họ đều tìm để xem.”
Internet, vị cứu tinh
Nhờ
hệ thống Internet với các trang mạng xã hội, cũng như nhật ký blog, nhiều người
lâu nay có thể phổ biến ý kiến thẳng thắn, cũng như loan đi những thông tin mà
báo chí chính thức không được phép truyền tải.
Một
nhà báo tự do, bà Dương Thị Xuân, lâu nay cũng có những bài viết đưa lên mạng về
các vấn đề bị cho là nhạy cảm, có nhận xét về hệ thống truyền thông hiện nay
trong nước:
"Tất
cả những điều tôi nêu ra đều tương tự những điều mà ông Nguyễn Ái Quốc, tức Hồ
Chí Minh nêu, và đến nay đều còn giá trị. Tuy vậy chính những điều đó Nhà Nước
Việt Nam đang mắc chẳng khác gì chế độ thực dân Pháp trước đây, mà có khi còn nặng
nề hơn. Bởi vì dưới chế độ thực dân Pháp trước đây, báo chí còn có báo chí tự
do, còn có báo chí tư nhân, còn có những nhà báo có thể thành lập báo tư nhân
như của Cụ Huỳnh Thúc Kháng ( từng có lúc là Phó chủ tịch Nước Việt Nam Dân chủ
Cộng Hòa), báo ‘Tiếng Chuông rè’; rồi Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu… cũng là nhà báo
tự do.
Nếu không có lề trái làm sao có lề phải. Sách cổ của
các cụ cũng nói bàn tay có bàn phải, có bàn trái; vậy báo chí chỉ có ‘lề phải’
không thì có thể có trung thực không?
Bà Dương Thị Xuân
Còn
dưới chế độ của Nhà Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam ngày nay, với ngày
21 tháng sáu hằng năm là ngày báo chí cách mạng Việt Nam, tôi hay nói đùa cùng
bạn bè ‘cách mạng quá đến nổi không cần thay đổi mình’. Báo chí trong nước chỉ
cần đi bên ‘lề phải’ thôi.
Nếu
không có lề trái làm sao có lề phải. Sách cổ của các cụ cũng nói bàn tay có bàn
phải, có bàn trái; vậy báo chí chỉ có ‘lề phải’ không thì có thể có trung thực
không?”
Vào
ngày 5 tháng 5 vừa qua, Ban tuyên giáo Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Bộ
Thông tin Truyền Thông và Hội Nhà báo Việt Nam chủ trì Hội nghị toàn quốc triển
khai nhiệm vụ của các cơ quan báo chí năm nay.
Một
vị tướng tổng cục phó Tổng cục An Ninh, thuộc Bộ Công an là trung tướng Vũ Hải
Triều cũng đến dự hội nghị này, và khi phát biểu ông này cho biết trong thời
gian qua đã cho đánh sập 300 trang mạng và blog mà cơ quan chức năng liệt vào
loại ‘xấu’.
Thông
tin này không được báo chí trong nước nêu ra, mà lại do một nhà báo ở Việt Nam
gửi cho bạn bè ở nước ngoài để rồi tin đó được loan ra.
Sự
hiện diện của những quan chức thuộc ngành tuyên giáo, tư tưởng- văn hóa, an
ninh tại một hội nghị qui tụ hầu như tất cả những người chủ chốt của các báo, tạp
chí, cơ quan phát thanh- truyền hình trên cả nước tại hội nghị, cho thấy sự kiểm
soát chặt chẽ của Nhà Nước đối với truyền thông tại Việt Nam. Không phải hằng
năm, mà theo định kỳ hằng tuần hay hằng tháng các tổng biên tập phải đến cơ
quan tư tưởng văn hóa các cấp để được hướng dẫn về các vấn đề họ được loan đi,
hay mức độ trình bày vấn đề trên các phương tiện mà họ được phép quản lý.