Nguyễn Huệ Chi - Chúng tôi đi gặp Bộ Ngoại giao
BS - "Có một câu hỏi rất lớn cho vụ gọi là "thỏa thuận” giữa Hồ Xuân Sơn với phía Trung Quốc là tại sao nói là "thỏa thuận” mà họ lại vạch áo nhau,
diễn trò "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”? Kẻ cố kiết ấp úng che đậy,
kẻ thì huỵch toẹt ra nghe như đã "đồng thuận” rất ngon lành. Dù đằng
sau nó là cái gì, thì phía Trung Quốc cũng đang có được thế thượng
phong khi tỏ ra "minh bạch” nội dung cuộc gặp, trong khi phía VN thì
ngược lại. Nếu mấy quan chức bộ giao thiệp vẫn cứ tiếp tục lối ứng xử
kiểu làng xã này, thì còn phải bẽ bàng không phải chỉ với TQ, mà còn
với cả nhân dân trong nước, dư luận quốc tế.
Điều này dễ thấy ngay trong thủ tục
cho cuộc gặp với các trí thức, khi không đưa Hồ Xuân Sơn ra (sợ không
giữ nổi "bí mật”? Hic!), rồi khi gặp Tướng Nguyễn Trọng Vĩnh, họ đã cố
chèo kéo, như muốn xoay xở để mặc nhiên biến đó chính là cuộc gặp các
trí thức, nhưng không thành, vì ông cụ U100 xem chừng vẫn rất minh mẫn,
không để bị rơi vô thứ bẫy quê mùa.
Và, để tìm sự cảm thông cho cái cơ
quan bao lâu nay như "rắn không đầu”, "quyền rơm vạ đá”, đi tìm lời
giải đáp và có cái nhìn nhiều chiều, xin đưa ra một giả thiết. Đó là
phải chăng họ đang diễn lại màn kịch tương tự như với bức công hàm Phạm
Văn Đồng từ hơn nửa thế kỷ trước, tức là làm một cử chỉ nhân nhượng rất
nhanh chóng, dễ dãi, nhưng thực chất lại chẳng có chút giá trị pháp lý
gì? Bên trong, có thể phỉnh phờ thằng "bạn vàng” chút đỉnh, nhưng một
khi nó kiếm cách lôi ra "ánh sáng”, để hợp thức hóa, để cho nhiều mục
đích khác, thì rất dễ thành "gậy ông đập lưng ông”.
Có nghĩa sẽ dần lộ ra và sẽ tiếp
tục có thêm những thứ thỏa thuận kiểu "xảo thuật” tương tự của kẻ yếu,
những tưởng nó "vô hại”, nhưng sẽ vô cùng tai hại khi kẻ trên cơ kia
nắm trong tay quá nhiều lợi thế.”
***
Sau khi bản Kiến nghị yêu cầu Bộ Ngoại giao cung cấp
thông tin liên quan đến quan hệ với Trung Quốc đề ngày 2-7-2011 do 18
người ký tên được LS Trần Vũ Hải trực tiếp đưa đến Bộ Ngoại giao ngày
4-7-2011 và nhận được chữ ký của người tiếp nhận là ông Nguyễn Văn
Vượng, Phó phòng tiếp nhận công văn hành chính của Bộ, hết thảy những
người đã ký vào Kiến nghị đều trong tâm trạng chờ đợi, hy vọng một sự
đáp ứng chân thành, nghiêm túc của Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Tối ngày 12-7-2011 tôi đang làm việc thì nhận được
một cú điện thoại từ Bộ Ngoại giao gọi đến, xưng danh đầu dây bên kia
là một phụ nữ tên Loan trao đổi với tôi. Chị Loan cho biết Bộ có lời
mời tôi, một trong những người ký tên vào Kiến nghị đúng 9 giờ sáng
mai, 13-7-2011 đến Bộ để được nghe giải đáp về những gì bản Kiến nghị
đề xuất. Tôi hỏi lại : " Tại sao Bộ không gửi giấy mời đến từng người
mà dùng hình thức gọi điện ? ” Trả lời : " Thời gian eo hẹp không gửi
giấy kịp khắp tất cả, cho nên đành phải gọi điện cho nhanh ”. Hỏi tiếp
: " Người tiếp chúng tôi trong cuôc họp sẽ là ai ? ”. Trả lời : " Theo
cháu biết thì có một lãnh đạo Bộ ra tiếp và trả lời các bác ”. " Cũng
được ” – tôi nghĩ vậy và cám ơn người gọi rồi ngưng máy. Xong cuộc gọi
điện ấy khoảng 15 phút tôi lại nhận được cú điện thứ hai của một thành
viên trong số người ký tên là LS Trần Vũ Hải. Anh báo tin : anh em muốn
rằng sáng mai, chúng ta có mặt tại 36 Điện biên Phủ lúc 7 giờ 30 sáng
để trao đổi xem ta nên đề nghị vị lãnh đạo Bộ cho ta biết những gì, cốt
hướng người giải đáp vào mục tiêu cần hỏi của chúng ta, làm cho cuộc
gặp thêm phần hiệu quả. Lời anh Hải quả hợp ý tôi. Tôi bèn lướt vội các
trang mạng Trung Quốc để tìm thêm một số tin mà các trang mạng chính
thống Trung Quốc đã đưa về cuộc họp giữa ông Hồ Xuân Sơn với các đồng
nhiệm Trung Quốc trong ngày 25-6-2011. Hóa ra tìm được nhiều vô số,
trang nào cũng nói những ý tương tự như văn bản tiếng Anh cúa Tân Hoa
xã mà Kiến nghị đã lược trích. Rõ ràng là bên họ có sự " chúng khẩu
đồng từ ”, còn bên ta thì lời lẽ xem ra … tránh né và lúng túng. Tìm
xong, tôi in sẵn một loạt đề mục chính làm bằng cứ rồi mới yên tâm lên
giường nằm ngủ, bấy giờ đã 1 giờ sáng.
Đúng 6 giờ, còn chưa tỉnh giấc thì đã
có một cú điện dựng dậy : điện thoại của nhà cách mạng lão thành Nguyễn
Trọng Vĩnh. Cụ cho biết tối hôm qua cụ cũng nhận được điện từ Bộ Ngoại
giao. Bộ còn có nhã ý đưa xe đến đón cụ, ưu tiên người cựu lãnh đạo cao
niên của bộ. Cũng vì thế, cụ đổi ý là sẽ lên xe đi thẳng đến Bộ luôn
cho tiện, còn anh em chờ nhau tại Café Trung Nguyên thì cứ có mặt ở
đấy, đến giờ tất cả cùng vào. Nghe điện cụ xong, không ngủ nán được
nữa, tôi trở dậy chuẩn bị làm vệ sinh cá nhân và uống tạm một cốc sữa
đậu nành rồi lên đường lúc 7 giờ.
Đến 36 Điện Biên Phủ rất mừng là anh
chị em có mặt đã khá đông. Gặp lại các anh Phạm Duy Hiển, Nguyễn Quang
A, Phạm Xuân Nguyên, Trần Nhương, Nguyễn Xuân Diện, Nguyễn quang Thạch,
và em Nguyễn Văn Phương, người đọc bản tuyên cáo tại Nhà Hát Lớn trong
ngày biểu tình hôm 3-7-2011… Ai nấy đều rất vui. Cảm động nhất là sự
hiện diện của GS Hoàng Tụy, người đang có những nỗi buồn riêng trong
gia đình thế mà vẫn đến rất đúng giờ.
Từ trái sang : Nguyễn Huệ Chi, Phạm Xuân Nguyên, Nguyễn Quang A, Trần Nhương, Nguyễn Văn Phương, người đứng là Trần Vũ Hải
Chuyện trò một lúc chúng tôi xoay vào yêu cầu chính
mà bản Kiến nghị đã đề xuất : Rất cần bộ Ngoại giao cho biết nội dung
bản thỏa thuận giữa lãnh đạo cấp cao Việt Nam và Trung Quốc gồm những
điểm gì ; ngoại trừ những vấn đề thuộc phạm vi bí mật Nhà nước ra còn
thì cần được bạch hóa tất cả mọi điều khoản đã ký kết, và càng cần được
bạch hoá bản ký kết cuối cùng, ít nhất cũng là trích yếu các điều khoản
đó. Vì đây là vấn đề thiêng liêng thuộc phạm vi lãnh thổ lãnh hải muôn
đời của Tổ quốc, Chính phủ muốn ký kết bất cứ nội dung gì đều phải
trưng cầu ý dân, ký xong phải thông báo cho dân được rõ. Đây cũng là
dịp tìm hiểu xem người đóng vai " đặc sứ ” của ta (cách gọi ông Hồ Xuân
Sơn trong các bản tin Trung Quốc) có rút kinh nghiệm đối phó với con
cáo già phương Bắc hay không hay là vẫn cứ dẫm phải vết chân người đi
trước, hớ hênh này tiếp theo hớ hênh nọ, mắc mưu người mà cứ tưởng mình
" ăn ” được người (" Dại rồi còn biết khôn làm sao đây ”).
Ngoài ra, có một đề tài vẫn luôn luôn
được Trung Quốc vin vào để biện hộ cho hành vi lấn chiếm biển đảo,
trắng trợn bắn giết bộ đội và ngư dân chúng ta trong hàng mấy chục năm
nay, đó là bức Công hàm gửi ông Chu Ân Lại của cố Thủ tướng Phạm Văn
Đồng; Bộ Ngoại giao cần cho biết quan điểm chính thức của Nhà nước ta
đối với bức công hàm này cũng như những luận cứ Nhà nước đã dùng để trả
lời Trung Quốc về bức công hàm này – điều đáng nói là tại sao cho đến
nay Nhà nước vẫn chưa công khai hóa quan điểm của Nhà nước về bức công
hàm không có giá trị pháp lý đó trước toàn dân ? v.v…
Tuy vậy, khi hỏi nhau rằng ai nhận được điện của Bộ
Ngoại giao vào tối hôm qua thì mới biết, chỉ có 4 người : Thiếu tướng
Nguyễn Trọng Vĩnh, nhà văn Nguyên Ngọc, GS Phạm Duy Hiển và GS Nguyễn
Huệ Chi. Sao lại như vậy chứ ? 4 người trên con số 18 nói lên điều gì ?
4 người có đại diện được cho cả 18 người cùng ký vào Kiến nghị không ?
Vì lẽ gì đến một công dân đáng kính như Giáo sư Hoàng Tụy cũng không
nhận được điện mời của Bộ ? Chúng tôi loay hoay mãi mà không tìm ra lời
giải cho mấy câu hỏi đầy băn khoăn ám ảnh đó. Ai cũng cảm thấy buổi gặp
mặt do Bộ Ngoại giao bố trí có điều gì hơi bất thường, nếu không thì
cũng là quá vội vàng, cốt làm cho xong, thiếu một sự chuẩn bị kỹ lưỡng.
Anh Phạm Duy Hiển cho biết nhà văn Nguyên Ngọc cũng đã gọi điện báo tin
anh sẵn sàng từ Đà Nẵng bay ra ngay Hà Nội để dự cuộc gặp sáng hôm nay
nếu như trong tay anh có một mảnh giấy của Bộ Ngoại giao đến đúng lúc…
Những tín hiệu trước cuộc " hội ngộ ” như thế quả thực gợi lên nhiều
nan đề khó mà tự giải đáp với nhau.
Cuối cùng, đành tìm ra một phương án tạm thời như
sau : mọi người hãy ngồi lại để LS Trần Vũ Hải và TS Nguyễn Quang A
sang trước xem xét tình hình và đề đạt một thỉnh cầu đầy thiện chí : Bộ
Ngoại giao đã muốn gặp cả 18 người ký Kiến nghị thì mời Bộ cử một phái
viên sang quán café Trung Nguyên nói một lời mời chính thức để anh chị
em yên tâm cùng nhau sang, nếu không, người được mời và người không
được mời đều rất khó xử. Hai người tức tốc ra đi. Một chốc sau anh
Nguyễn Quang A trở về cho biết, trước cổng bộ Ngoại giao là cô Loan
cùng với hai cán bộ nữa đang đợi chúng ta. Nhưng cô Loan từ chối sang
quán café nói lời mời với đoàn, vì theo cô, nơi đấy là một tụ điểm ăn
sáng, sang mời không tiện (Hay nhỉ, gửi giấy mời cho tất cả không tiện,
gọi điện cho tất cả không tiện, khi anh chị em đến đông đủ, cần một lời
mời chính thức cũng không tiện nốt, thế thì phải thế nào mới tiện
đây?). Anh Nguyễn Quang A còn cho biết thêm, xe đón Thiếu tướng Nguyễn
Trọng Vĩnh đã đến, Thiếu tướng đang có ý chờ anh em mình. LS Trần Vũ
Hải đã vào theo cụ. Tuy nhiên người giải đáp các yêu cầu trong bản Kiến
nghị lại là một Phó ban Biên giới, ông Trần Duy Hải, chứ không phải
ông Thứ trưởng Hồ Xuân Sơn.
Tất cả đều ồ lên một tiếng như một tiếng đáp đồng
thanh : Thế thì còn nói gì nữa. Người ta mong là mong nghe những điều
đang làm lòng dân xôn xao và nóng hết mọi cái đầu yêu nước, xoay quanh
những bản thông cáo báo chí chèo nhau giữa ta và Trung Quốc hơn mười
ngày qua, chứ vấn đề biên giới thì các vị đã ký từ đời tám hoánh nào
rồi, đâu phải là nhu cầu bức thiết phải giải đáp vào lúc này.
Không cần chờ đợi lâu, đã có ngay một
quyết định dứt khoát, dù không ai bàn với ai : TS Nguyễn Xuân Diện thay
mặt mọi người sang trả lời với quý Bộ rằng cả 17 người sẽ không sang
nếu Bộ không có một lời mời chính thức, vì chúng tôi không cầu mong đến
nghe thông tin của Bộ Ngoại giao về biên giới mà theo luật, Bộ Ngoại
giao có nhiệm vụ trả lời nghiêm chỉnh Kiến nghị của công dân. Mặt khác,
nội dung bản Kiến nghị liên quan đến những vấn đề hệ trọng vượt ra
ngoài quyền hạn một Phó ban Biên giới của Bộ, vì thế nếu không có ông
Hồ Xuân Sơn đứng ra giải đáp các thắc mắc của nhân sĩ trí thức nhằm làm
sáng tỏ những điều vẫn được đồn đại trong dân chúng về việc " đi đêm ”
giữa ta và Trung Quốc quanh chủ quyền biển đảo, thì cuộc gặp gỡ này
hoàn toàn không cần thiết. Anh Diện nhận lời đóng vai " ngoại giao ”
cho đoàn và chỉ mười phút sau anh trở lại thông báo nhiệm vụ đã được
hoàn thành xuất sắc : anh đã nói lên điều cần thiết có tính chính danh
là một lời mời của Bộ, còn không thì đoàn Kiến nghị trước sau cũng có
cách để lấy được bản thỏa ước giữa lãnh đạo cấp cao hai nước, đó là
quyền lợi chính đáng của cả dân tộc chứ không phải là một trái núi
Făng-si-păng để bày ra thách đố, trong khi, hiện không ít báo chí nước
ngoài đang chờ đợi cuộc gặp để hỏi ý kiến về kết quả cũng như tinh thần
trao đổi của Đoàn. Nghe anh Diện nói xong, lần lượt GS Hoàng Tụy, GS
Phạm Duy Hiển rồi Trần Nhương, Phạm Xuân Nguyên… mọi người đứng lên,
nhìn nhau cười một cái - nụ cười trầm ngâm nhiều ý nghĩa – và nhẹ
nhàng chia tay.
Còn câu chuyện ở trong Bộ Ngoại giao,
theo lời cụ Nguyễn Trọng Vĩnh kể lại thì diễn ra theo kịch bản sau : cụ
và Trần Vũ Hải đi vào, phòng họp đã có đại diện các ban phòng vụ viện
đủ cả. Ông Trần Duy Hải Phó ban Biên giới nói rằng sở dĩ ông được giao
đứng ra tiếp đoàn vì ông ta đích thân đi theo Thứ trưởng Hồ Xuân Sơn
nên nắm được đầy đủ diễn biến các cuộc gặp gỡ giữa ta và Trung Quốc.
Ông cũng cho hay Bộ Ngoại giao đã quyết định mở cổng chính để mời Đoàn
sang, nhưng cử một người đi sang đó mời thì không thể làm được. Cụ
Nguyễn Trọng Vĩnh đáp lời ông : " Bên ấy hiện có những trí thức nổi
tiếng, là chuyên gia hàng đầu trong nhiều ngành nhiều lĩnh vực, các
Giáo sư thứ thiệt chứ không phải loại dỏm, cho nên sự tự trọng đối với
họ là biểu hiện nhân cách, không có một lời mời thì họ sang sao được ”.
LS Trần Vũ Hải tiếp lời cụ Vĩnh : " Nếu các ông quyết định không sang
mời các vị nhân sĩ trí thức thì hay là ông làm văn bản trả lời chúng
tôi có được không ? ” Ông Phó ban Biên giới lắc đầu : " Có cụ Nguyễn
Trọng Vĩnh đây là người biết rõ, trong nguyên tắc ngoại giao, nhiều
điều nói được mà viết ra không được. Hay là thôi, cụ Vĩnh đã có mặt đây
rồi, coi như cụ là Trưởng đoàn, tôi cứ xin báo cáo, cụ đại diện cho cả
Đoàn nghe vậy ”. Cụ Vĩnh xua tay ngay : " Không được đâu. Nếu anh coi
tôi là người cũ của Bộ, dẫn tôi sang một phòng riêng, kể cho tôi nghe
tình hình cuộc gặp gỡ giữa ta và Trung Quốc thì nghe cũng chẳng sao,
nhưng còn ngồi ở đây để anh báo cáo thì đâu có được, vì tôi chỉ là một
cá nhân ký vào Kiến nghị, tôi làm sao mà thay mặt được cho cả Đoàn, tôi
cũng có thì giờ đâu đi báo cáo lại với từng người một. Xin nói lại,
những bậc trí thức không sang vì không nhận được lời mời chứng tỏ họ là
người coi sự tự trọng là một phẩm chất. Vậy thôi, cuộc họp không thành,
xin dừng lại ở đây ”. Thế là cụ và LS Trần Vũ Hải bắt tay quý vị trong
bộ Ngoại giao và lên xe ra về.
N.H.C.
Theo Diendan
|