Bộ
trưởng ngoại giao Hoa Kỳ bà Hillary Clinton hiện đang ở Hà Nội trong
một chuyến viếng thăm, cùng với những mục đích khác, đánh dấu kỷ niệm
15 năm bình thường hóa các quan hệ ngoại giao giữa hai nước Hoa Kỳ và
Việt Nam. Người ta có thể nhận thấy được trong khoảng thời gian này một
sự phát triển rõ rệt trong lĩnh vực giao thương và đầu tư, âu cũng là
chuyện tốt. Nhưng hồ sơ nhân quyền của Hà Nội vẫn còn rất hỗn tạp, bà
Clinton giờ có một cơ hội để đề cập đến những thiếu sót đó trong chuyến
viếng thăm này.
Mặc dù phía Hà Nội đã cố gắng khác thường để nới rộng tự do kinh tế,
họ vẫn thắt chặt bàn tay độc tài với đề tài chính trị. Khoảng thời gian
cởi mở ngắn ngủi trong lúc họ [Hà Nội] chuẩn bị gia nhập Tổ chức Thương
mại Thế giới WTO đầu năm 2007 đã được tiếp nối bằng một làn sóng đàn áp
điều đặn gia tăng đối với các nhà bất đồng chính kiến. Làn sóng đàn áp
này bao gồm việc bỏ tù các thành viên hàng đầu của phong trào tranh đấu
thuộc Khối 8406 như LM Nguyễn Văn Lý; việc xét xử hai nhà báo Nguyền
Việt Chiến và Nguyền Văn Hải, hai nhà báo đã viết bài tố cáo quan chức
tham nhũng; và việckhởi tố blogger Nguyễn Hoàng Hải, người được biết
đến với bút danh Điếu Cày, từng chỉ trích phản ứng của Hà Nội đối với
đề tài tranh chấp lãnh hải với Bắc Kinh ở biển Đông.
Việc lợi dụng luật pháp trong các mục đích chính trị không chỉ đối
với chuyện nội bộ mà thôi – nó còn là một vấn đề đang gia tăng trong
lĩnh vực thương mại. Trong năm nay, hai ủy viên ban quản trị của hãng
hàng không Quantas của Úc đã bị cản trở không được rời khỏi Việt Nam
khoảng 6 tháng dài trong một vụ tranh chấp giao kèo mua bán xăng dầu.
Hai người này sau cùng đã được ra khỏi Việt Nam vào đầu tháng này.
Và cũng gần đây, một tòa án TP HCM đã bác bỏ đơn thỉnh cầu của Lê
Công Định, một luật gia đã bị kêu án 5 năm tù giam vào tháng Giêng vì
đã họp mặt với các nhà đấu tranh dân chủ. Ông Định, một học viên của
học bổng Fullbright đã học luật ở ĐH Tulane (Hoa Kỳ), đã được biết đến
là một luật sư thương mại hàng đầu đã đại diện cho nhiều công ty ngoại
quốc tại Việt Nam và đã thành công trong việc bào chữa cho phía Việt
Nam trong vụ kiện Bộ Thương mại Hoa Kỳ trong năm 2003. Các thương gia
rất có thể đang thắc mắc tại sao luật sư đại diện của mình lại bị bỏ tù
vì "tội” tranh đấu ôn hòa cho một chính quyền tự do hơn.
Bà Clinton có thể nêu lên câu hỏi này một cách hữu ích khi gặp gỡ
các viên chức lãnh đạo của Việt Nam. Chuyến viếng thăm này là một cơ
hội để thách thức Hà Nội về các vấn đề như việc họ đàn áp các nhà bất
đồng chính kiến trên mạng Internet, bao gồm các qui định ngăn cản các
bài viết đặt câu hỏi với chính quyền được xem là có tính chất "lật đổ”
hoặc việc ngăn cản truy cập các trang mạng xã hội như Facebook. Bà
Clinton cũng có thể nêu lên các trường hợp về những nhà bất đồng chính
kiến cụ thể như ông Định, nhất là khi Hà Nội đang chuẩn bị danh sách
các tù nhân sẽ được ân xá theo thông lệ hằng năm vào ngày Quốc Khánh
đầu tháng 9.
Với danh dự của bà Clinton, người ta cho rằng bà Clinton nên bàn
thảo về vấn đề nhân quyền khi gặp gỡ riêng các lãnh đạo của phía Việt
Nam. Nhưng việc bà Bộ trưởng ngoại giao công khai nói về các vấn đề này
cũng quan trọng không kém. Điều đó sẽ đem đến sự trợ lực tinh thần
thiết thực đối với các nhà tranh đấu đang cố gắng đem tự do dân chủ đến
cho đất nước của họ. Và việc làm này cũng khai thác sức bật lớn nhất
của Hoa Kỳ: khả năng làm cho Hà Nội phải xấu hổ. Chế độ này muốn có
quan hệ tốt với Hoa Kỳ, không chỉ để chống lại mức ảnh hưởng đang lan
rộng của Trung Quốc trong vùng mà thôi. Cho nên những lời trách mắng
công khai về các quyền tự do sẽ khiến [phía Hà Nội] day dứt. Điều này
rất rõ ràng đối với tự do tôn giáo, vấn đề mà chỉ có Việt Nam là quốc
gia duy nhất thương lượng sẽ giải tỏa hạn chế để có thể rút tên ra khỏi
danh sách Các Quốc Gia Cần Quan Tâm vì vi phạm quyền tự do tôn giáo.
Giải tỏa lệnh cấm vận và bình thường hóa quan hệ ngoại giao đã giúp
mở đường cho sự phồn thịnh gia tăng tại Việt Nam. Nhưng những thiếu
thốn về quyền tự do dân sự sẽ trì kéo quốc gia này, không cho họ nhận
thức được khả năng đáng có của mình. Giờ đây, thay vì ngồi đó và mong
mỏi mở cửa kinh tế sẽ dẫn đến tự do dân chủ một cách nhiệm màu, Hoa
Thịnh Đốn có thể cố gắng giúp đỡ người Việt có được một chính quyền tự
do mà họ nên có song song với sự phồn vinh mà họ mong muốn. Vài phát
biểu mạnh mẽ công khai của bà Clinton sẽ là một bước tiến vững chắc
theo đúng phương hướng.
WSJ