2009-06-11

Giáo phận Ban Mê Thuột là khu vực nằm trong địa bàn các tỉnh Đaklak, Daknông và một phần tỉnh Bình Phước. Trong số 361 ngàn giáo dân nơi này, hết 68 ngàn là bà con sắc tộc.

Mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi hôm nay mời quí vị tìm hiểu về đời sống của giáo dân sắc tộc tại giáo phận Ban Mê Thuột.

Nhiều khó khăn

Có ba sắc tộc chính của người Thượng tại giáo phận Ban Mê Thuột, thứ nhất là Ê Đê, đa số tại địa bàn tỉnh Daklak, thứ hai là người M’Nông, đa số cư ngụ tại tỉnh Daknông, và thứ ba là người S’Tiêng ở tỉnh Bình Phước. Ngoài ra còn có một thiểu số dân tộc  K’hor, dân tộc Mạ .

Thời chiến, để tránh bom đạn, một số giáo dân các sắc tộc khác như B’nah, Sedan, J’rai, trước la giáo dân Kontum, bỏ chạy về  giáo phận Ban Mê Thuột, sống ở đó cho  đến giờ.

Sau 1975, giáo phận Ban Mê Thuột đón thêm một số người sắc tộc từ miền Bắc vào  lập nghiệp, gồm  người H’mông , người Thái, người Nùng và người Tày.

Chẳng phải tất cả những người sắc tộc kể tên sau này đều theo đạo Công Giáo. Thế nhưng nhiều người nghèo trong số đó, lương hay giáo,  đều nhận được sự giúp đỡ tinh thần và vật chất từ những vị linh mục đang trông coi giáo phận này.

Cuộc sống của người sắc tộc tại giáo  phận Ban Mê Thuột như thế nào? Linh mục Nguyễn Minh Hảo, đặc trách mục vụ giáo dân sắc tộc, cho biết:

“Một trong những bổn phận của chúng tôi trong uỷ ban truyền giáo là cùng với các linh mục phụ trách tại  địa phương, tìm hiểu những hoàn cảnh khó khăn để giúp đỡ cho họ. Nếu họ có những hoàn cảnh khó  khăn cơ nhỡ mà giáo xứ cũng như bên chính quyền chưa giải quyết được thì chúng tôi giúp đỡ cho họ.”

Nguyên nhân

Dưới mắt Linh mục Nguyễn Minh Hảo, tính đến lúc này thì so ra cuộc sống của giáo dân các sắc tộc thiểu số thuộc giáo phận Ban Mê Thuột không thể ngang bằng cuộc sống của giáo dân người Kinh. Tình trạng sống dưới mức nghèo khó của phần lớn người sắc tộc thiểu số, Linh mục Nguyễn Văn Hảo nói tiếp, phát xuất từ những nguyên nhân chủ quan và khách quan:

“Tầm mức hiểu biết của họ thấp, dân trí thấp  rồi nguồn vốn cũng không có. Nói chung mức độ kinh tế thì thua kém người Kinh. Những người  biết làm , chịu khó làm, có tí hiểu biết thì cũng có thể sống được. Nhưng một bộ phận khác vì  thiếu hiểu biết thiếu vốn liếng nên gặp những hoàn cảnh rất là khó  khăn.”

Và không chỉ người sắc tộc, những linh mục đang chăm sóc  giúp đỡ cho người sắc tộc nghèo cũng chạm phải trở ngại của thực tế , đó là những ràng buộc trong luật tục của họ:

“Do cái luật tục đó mà đôi khi  có những người trở thành  nạn nhân của luật tục. Tôi ví dụ một người vợ lớn tuổi rồi, chồng bà ta mất đi, thì thao luật tục của một sắc dân chẳng hạn là phải chia tất cả gia tài cho bên chồng cũng như bên vợ .

Khi chia như vậy thì những người liên quan hai bên giòng tộc nội ngoại chia nhau hết và cuối cùng thì người vợ goá đó không còn gì trong tay ngoài một mãnh đất nho nhỏ mà không  có nhà.  Chúng tôi phải xin các ân nhân giúp đở để xây nhà cho bà ấy, tôi ví dụ như vậy.”

Đến với người sắc tộc thiểu số ở tỉnh Daklak thuộc giáo phận Ban Mê Thuột là đến với tình cảnh nghèo khó của người Thượng ở Thôn Vân Kiều, xã Cư Elang, huyện Ea Ka, tỉnh Daklak. Rồi thì các buôn Chiêng Kao, Jiê Jút, Pai Ar, Ját  thuộc huyện Lắc, tỉnh Daklak.

Cuộc sống từng ngày quá đổi  đạm bạc, cơm khô chan nước nấu lá rừng thêm chút muối, không nguồn thu nhập, không có công để làm thuê làm mướn, không có đất để canh tác :

“Tôi cũng xin nói là không phải  tất cả đều nghèo như vậy đâu. Đôi khi họ được cấp đất mà vì thiếu khôn ngoan, họ bị lừa gạt mà bán mất. Bà con sắc tộc thiếu hiểu biết nên dễ bị lường gạt. Có  nhiều gia đình sắc tộc họ nghèo là vì  lý do khách qua chứ không hẳn lý do khách quan. 

Nhưng bây giờ mình thấy  trước mắt những cảnh nghèo ấy thì lương tâm và cái lòng của mình đòi buộc mình phải giúp đỡ họ thôi chứ không phân tách nguyên nhân làm gì.

Có những vùng mà chính quyền vừa di dân tới , họ chưa lo ngay  được chưa đáp ứng được tức khắc nhu cầu của dân. Khi  đến thăm bà con và thấy người ta không có nước dùng , phải đi xa một vài cây số mới có nước thì chúng tôi liệu giúp đỡ cho họ có  nước để dùng thôi.”

Những tấm lòng hảo tâm

Nhờ sự đóng góp tiền bạc của những người hảo tâm, một giếng nước  sạch, một máy bơm và một hồ chứa nước đã hoàn tất ở  Thôn Vân Kiều, xã Cư Elang huyện Ea Ka của tỉnh Dalak với phí tổn hai chục triệu đồng Việt Nam.

Hiện ông đang vận động những người có lòng để có thể  xây cho buôn  Jat  bốn  giếng nước, máy bơm và hồ chứa cho một vùng sinh hoạt trải dài  hai kilômét ở đây. Phí  tổn khoan  giếng, hồ chứa nước và  máy bơm tại buôn Jat là mười lăm triệu đồng một cái.

Tại  những chỗ giáo dân  thiểu  số không có đất canh tác, muốn đi làm công cũng chẳng mấy ai  thuê mướn thì phương thức giúp vốn là một con bò. Đối  với nhiều gia đình ở Việt Nam, con bò là cả một gia tài. Người không vốn được giúp hẳn được cho hẳn một con bò hay sao, linh mục Nguyễn Văn Hảo trả lời không phải như vậy: 

“Mình giúp của giúp vốn thì người đó phải giúp công trở lại để rồi lại tiếp tục cộng tác  mà giúp đỡ cho gia đình khác nữa. Vì thế mà chúng tôi làm một giấy cam kết và hai bên cam kết là khi anh nuôi con bò cái như thế thì con bò con đầu tiên thuộc vế gia đình nuôi, con bò con thứ hai là của chúng tôi, và con thứ ba là thuộc về họ.

Như vậy sau ba bốn năm, sau khi con bò mẹ sinh được ba bò con thì gia đình nuôi được hai con, và chúng tôi sẽ lấy con bò mẹ và một con bò con để chuyển cho hai gia đình khác.

Chúng tôi cũng kêu gọi những gia đình được giúp đỡ đó cộng tác với chúng tôi để tiếp tục nhân rộng lòng nhân ái tương trợ giúp đỡ nhau ngay trong địa bàn họ ở . Tôi mới bắt đầu thôi, hiện tại  thì tôi mới được bốn con bò, một cái giếng và hai căn nhà.”

Trong số những người định cư tại đó thì có những gia đình nghèo thì chúng tôi tiếp cận để hiểu rồi giúp đỡ cho họ cái n uồn sống là một con bò. Tôi cũng phải gởi thư đi các nơi xin các ân nhân ai có lòng thì liên hệ giúp đỡ thôi chứ không biết chạy chỗ nào.

Mình gõ cửa của những người sẵn lòng quảng đại và có điều kiện, rồi tích tiểu thành đại, khi nào đủ tiền thì chúng tôi thực hiện ngay, biến tiền bạc đó thành những món  quà  thực tiễn  mà các gia đình nghèo họ cần.

Giải pháp cho tương lai?

Về những người trẻ trong các bản làng những sắc tộc thiểu số, với câu hỏi là họ có cầu tiến, có muốn vươn lên cho ngang tầm  xã hội bên ngoài đang không ngừng phát triển, có muốn hoà nhập với người Kinh và có cuộc sống cao hơn, Linh mục Hảo đề cập đến nếp sống và não trạng ông cho là tiêu cực khó thay đổi  của người sắc tộc: 

“Nói chung thì chắc chắn là ai  cũng có ước vọng như vậy, nhưng mà cuộc đời của họ thiếu  điều kiện nên họ chưa vươn lên được thôi. Cũng không thể tránh được một thiểu số  những người sắc tộc chưa có khát vọng vươn cao.

Cái đó phải nói thực  là có, do cái não trạng của lịch sử của cha ông họ để lại, họ sống qua ngày thôi. Thành ra có một số người cái tánh thiếu chịu khó làm lụng. Cái đó là có.”

Lối sống du canh thì bây giờ không còn nữa. Ở những nơi mà tiếp cận  được với  người Kinh và được chính quyền lo thì không còn lối sống du canh nữa. Nhưng cái não  trạng  sống qua ngày, có chừng nào xào chừng nấy là có, thói quen thành  nếp rồi, cũng chưa có thể tẩy được ra hết khỏi đầu óc của một số người sắc tộc thiểu số đâu.

Trong cương vị Linh mục đặc trách giáo dân sắc tộc tại giáo phận Ban Mê Thuột, Linh mục Nguyễn Minh Hảo cho rằng cùng với việc  xoá đói giảm nghèo, nâng cao mức sống, yếu tố quan trọng nhất và cần thiết nhất vẫn là giáo dục, và trong việc này thì vai trò của nhà nước là chính yếu: 

“Đó là điều chắc chắn. Chúng tôi thì không có điều kiện cũng không đủ khả năng và thẩm quyền để có thể ngay tức khắc mà lo lắng cho họ được. Tuy nhiên đối với các linh mục đang cùng chúng tôi phụ trách thì chúng tôi coi đó là mục tiêu.

Trong khi hướng dẫn họ về dạo thì chúng tôi cũng thăng tiến cái tầm nhìn, cái cách suy nghĩ và lối sống của giáo dân. Vấn đề gáio dục là vấn đề lớn, và chắc chắn là chính  quyền cũng nhắm tới. Chúng tôi thì cũng nhắm tới nhưng chỉ có trong tầm tay khi nào mình lo được.”