Phan Tường Vi


Cắt cả đoạn, bứng cả câu và xén từng con chữ trong bài của ký giả Kathy Chu


Mới đây, ký giả Kathy Chu viết bài "Kinh tế Việt Nam thu hút một số người rời Việt Nam trong thập niên 1970 giờ trở lại,” (Vietnam's economy lures some who left in the 1970s) được đăng trên tờ USA Today ngày 18 tháng Tám năm 2010. Chỉ mấy ngày sau đó, bài này đã được dịch sang tiếng Việt với tựa đề "Làn sóng người Việt về nước kinh doanh” đi trên vnexpress.net.

Người dịch, tên Hà Thu, đã cắt nhiều đoạn và xén nhiều chữ trong nguyên bản. Điều này vi phạm một trong những nguyên tắc cơ bản nhất trong ngành truyền thông là không tôn trọng sự trung thực, thứ nhì là không tôn trọng tác giả và sau cùng nhưng quan trọng nhất là coi thường độc giả.

Sự cắt xén, xào nấu này là do người dịch Hà Thu, hay Tổng Biên tập báo vnexpress.net, hay chính sách của Ban Tuyên giáo đảng Cộng sản Việt Nam? Khó mà có được câu trả lời thoả đáng. Chỉ biết, vnexpress.net là một báo mạng nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước Cộng sản Việt Nam; có nghĩa, là một tờ báo theo lề phải. Phải đến nỗi gọt nhẵn nhụi một số đoạn nói về những sai lầm mắc phải của nhà nước Cộng sản Việt Nam trong quá khứ cũng như hiện nay.

Sài Gòn về đêm và nhìn từ xa. Nguồn: Onthenet

Mời bạn đọc theo dõi hai bài báo theo ‘links’ ở cuối bài để so sánh. Riêng cho những bạn đọc không có nhiều thì giờ, xin được trình bày những đoạn "báo lề phải” đã cắt, và đã "xào nấu” nguyên bản như thế nào.

Đoạn đầu tiên trong nguyên bản của Kathy Chu bị Hà Thu cắt đi trong bản tiếng Việt đăng trên vnexpress.net là câu mở đầu như sau:

"At age 9, Johnny Tri Nguyen fled by fishing boat from this war-torn land of re-education camps and rationed food. He and his family were captured twice — and jailed — before finally escaping and establishing a life for themselves in California.”

"Mới 9 tuổi, trên một chiếc tàu đánh cá, Johnny Trí Nguyễn đã rời đất nước vốn đã tan nát vì chiến tranh nay là vùng đất của những trại tù cải tạo và tem phiếu, sổ gạo. Trí và gia đình đã bị bắt hai lần – và bị tù - trước khi họ đào thoát thành công và tái lập cuộc đời cho chính họ ở California.”

"The fall of South Vietnam to the communist North in 1975 left the country bound by a totalitarian regime that stripped many people of their land and businesses. The legacy of the war and the party's clampdown on free markets was rampant poverty. Change came in the mid-1980s, when Vietnam instituted reforms called doi moi that opened up the economy to foreign investment and introduced some forms of capitalism.”

"Sự kiện miền Nam mất vào tay miền Bắc cộng sản năm 1975 đã đưa cả đất nước vào một chế độ độc tài toàn trị. Chế độ mới đã cướp đi đất đai và phương tiện kinh doanh của nhiều người. Di sản chiến tranh cộng với sự phá bỏ thị trường tự do của đảng (Cộng sản Việt Nam) là nghèo đói kiệt quệ. Sự thay đổi chính sách vào giữa thập niên 1980, khi Việt Nam tiến hành cải cách gọi là ‘đổi mới’, mở rộng nền kinh tế cho ngoại quốc đầu tư và đưa vào đó một số dạng thức của chủ nghĩa tư bản.”

Sài Gòn về đêm và nhìn gần. Nguồn: Onthenet

Đoạn thứ ba cũng hoàn toàn bị cắt trong bản dịch của Hà Thu:

"Oppression and lack of religious and political freedoms are also causing concern among some of the Viet Kieu. Some people interviewed said they felt constrained about discussing injustices for fear of offending the government and inviting actions against them or their businesses. The U.S. State Department has criticized Vietnam for its jailing of political opponents and especially Catholic priests and bloggers who speak out in favor of the kinds of basic freedoms the Viet Kieu have enjoyed in the West. The Viet Kieu, because they have citizenship elsewhere, generally enjoy more freedoms than Vietnam's citizens.

"The progress made on the economic front has not transferred in any way to human rights," says Phil Robertson, deputy director for Human Rights Watch's Asia division. "There are still significant restrictions on freedom of association and independent trade unions, and the government uses very broad national security legislation to go after dissidents.”

"Sự đàn áp và thiếu vắng tự do chính trị cũng như tôn giáo cũng làm cho Việt Kiều quan tâm. Một số người khi được phỏng vấn nói rằng họ cảm thấy phải cố gượm lại không nói về những bất công, vì sợ đụng chạm đến nhà nước và không khác chi rước tai họa đến cho họ cũng như việc làm ăn của họ. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã chỉ trích Việt Nam vì đã bỏ tù những người đối lập chính trị và đặc biệt là những tu sĩ Thiên Chúa giáo và những bloggers, những người lên tiếng ủng hộ, cổ xúy cho những tự do căn bản mà Việt Kiều được hưởng ở phương Tây. Việt Kiều, vì họ mang quốc tịch nước khác, thường hưởng được hưởng nhiều tự do hơn công dân Việt Nam.

"Những thành tựu đạt được trong lãnh vực kinh tế đã không thấy trong lãnh vực nhân quyền,” phó giám đốc của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền đặc trách Á châu ông Phil Robertson nói. "Vẫn có nhiều hạn chế lớn lao về tự do lập hội và nghiệp đoàn độc lập, và nhà nước dùng luật an ninh quốc gia một cách mơ hồ để bắt những người bất đồng chính kiến.”

"Nguyễn Quí Đức, người trở về Hà Nội và mở quán rượu Tadioto và một phòng triển lãm tranh, đã không có được cùng sự tự do sáng tạo ở Việt Nam – nơi mà sự kiểm duyệt của nhà nước có mặt khắp mọi nơi - một sự tự do sáng tạo mà ông Đức như một nhà báo và một nghệ sĩ ở Hoa Kỳ đã từng hưởng.”

"Nguyễn Quý Đức đã đến Hà Nội và mở khu triển lãm kèm quán bar Tadioto. Nhưng anh vẫn thấy thiếu sự tự do sáng tạo so với nước Mỹ.”

Tại sao lại cắt mất điều ký giả Kathy viết: "Việt Nam – nơi mà sự kiểm duyệt của nhà nước có mặt khắp mọi nơi”? Đó không là một sự thật sao?

Sài Gòn ban ngày ban mặt và nhìn thật gần. Nguồn: Onthenet

Không những đoạn, câu mà ngay cả con chữ cũng còn bị xén, như trong đoạn ký giả Kathy Chu viết về lý do làm người Việt vượt biên 35 năm trước đây, bà viết:

"Khi cuộc Chiến tranh Việt Nam chấm dứt 35 năm trước đây, hằng triệu người đã rời cái đất nước cộng sản mà sự phát triển gặp phải khó khăn vì chiến tranh, trấn áp và bất định để tìm kiếm một đời sống tốt đẹp hơn cho chính mình và con cái của họ ở Hoa Kỳ, Gia Nã Đại và châu Âu.”