Tiến sỹ Jonathan Pincus, cố vấn chương trình Việt Nam của trường Havard Kennedy, đã có bài viết với tựa đề "Đợt trấn áp của Việt Nam sẽ đi xa tới đâu?" trên trang blog Beyond Brics của báo Financial Times.

BBCVietnamese.com xin được giới thiệu với bạn đọc bài viết này

Thị trường tài chính của Việt Nam biến động mạnh tuần trước sau vụ bắt hai doanh nhân có tiếng tăm liên quan đến Ngân hàng thương mại Á Châu (ACB), một trong những ngân hàng thương mại lớn nhất Việt Nam.

Nguyễn Đức Kiên, người đồng sáng lập ACB và hiện vẫn đóng vai trò cổ đông bị bắt tại Hà Nội vào ngày 20/8.

Ba công ty mà ông Kiên sở hữu bị cho là đã mua chứng khoán ngân hàng bằng các khoản vốn sử dụng cho đầu tư bất động sản.

Ông Kiên được xem là người nổi tiếng tại Việt Nam với tư cách chủ của Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội và đồng thời là chủ của công ty đang vận hành giải bóng đá trong nước.

Ông Kiên cũng được biết đến như là một người thân cận với phe của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Lý Xuân Hải, người từ nhiệm vị trí giám đốc điều hành ACB vào ngày 23/8, bị bắt trong cùng ngày vì tội "vi phạm quy định Nhà nước về quản lý kinh tế".

Trấn áp trên diện rộng

Tin đồn nổi lên ở Việt Nam rằng những vụ bắt bớ có liên quan đến xung đột chính trị phía bên trong Đảng Cộng sản và bằng chứng được tích lũy đang chỉ ra rằng một cuộc thanh lọc trên diện rộng với những sai phạm của các tập đoàn đang được tiến hành.

Những dấu hiệu đầu tiên của sự thay đổi đi kèm với vụ bắt ông Phạm Thanh Bình, Chủ tịch của Tập đoàn đóng tàu bị phá sản của Nhà nước vào năm 2010, Vinashin.

Ông Bình và tám lãnh đạo khác của Vinashin bị buộc tội đã sử dụng trái phép nguồn vốn Nhà nước vào hồi đầu năm này.

Vào tháng Năm, cảnh sát công bố lệnh bắt ông Dương Chí Dũng, Chủ tịch của Tập đoàn đóng tàu thua lỗ của Nhà nước Vinalines.

Mặc dù ông Dũng vẫn chưa bị bắt, chín lãnh đạo khác của Vinalines đã bị bắt và buộc tội sử dụng trái phép nguồn vốn Nhà nước.

Giới báo chí liên tục đưa tin về việc những nhà tài phiệt kém nổi tiếng hơn bị bắt, thường với tội danh vi phạm quy định ngành ngân hàng hoặc những sai phạm khác.

Tin đồn cũng xoay quanh vụ bắt bớ những lãnh đạo nổi tiếng của các tập đoàn khác.

Rõ ràng là không hề thiếu ứng cử viên ở đây.

Quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam cực kỳ yếu kém, và không ở đâu yếu kém bằng ngành ngân hàng.

Những người chủ ngân hàng đầu tư vào các ngân hàng nhỏ hơn và hàng loạt các quỹ cũng như các công ty đầu tư cho các doanh nghiệp liên quan vay nợ và thậm chí đươc quản lý trực tiếp bởi các cổ đông ngân hàng.

Một số tập đoàn Nhà nước đã chiếm vị trí trong các ngân hàng cổ phần hoặc tự mở ngân hàng riêng của mình và hướng các khoản vay về công ty con của mình.

Một trong những số này là các công ty cổ phần hợp tác mà ít nhất là chịu quản lý một phần bởi những lãnh đạo của Tập đoàn Nhà nước.

Sự sở hữu chéo và những khoản vay có liên quan đến nhau đã đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng tín dụng bất thưởng của Việt Nam, cũng như tỷ lệ khối nợ xấu cao ngất.

Chất lượng của vốn ngân hàng cũng là một điều đáng nghi vấn., vì những người chủ ngân hàng có những sở hữu và khoản vay ngầm từ chính quyền để đạt được yêu cầu vốn.

Một số những Tập đoàn Nhà nước đang bơi trong nợ.

Dựa theo thống kê của Bộ Tài Chính, nợ tại Tập đoàn điện EVN đã vượt qua mức 12,5 tỷ đôla trong năm 2010, thống kê gần nhất được công khai.

Tập đoàn xây dựng Sông Đà cũng đã báo cáo khoản nợ gấp chín lần giá trị tài sản trong cùng năm.

Hiện tại, Tập đoàn Sông Đà đang tiến hành tái cơ cấu với sự hậu thuẫn qua các khoản tiền được bơm vào từ Ngân hàng phát triển Á Châu.

Những ứng cử viên còn có Petrolimex, tập đoàn độc quyền về xăng dầu, và Tập đoàn phát triển Nhà và Đô thị.

Không hợp lý

Những tập đoàn Nhà nước ngập nợ và không sinh lời mang rắc rối đến cho các ngân hàng cho vay, vốn hầu hết là những ngân hàng thương mại của Nhà nước. Khi bụi đã được phủ sạch, họ cần đươc tái huy động vốn.

Vì vậy, Chính phủ có rất nhiều lý do để làm sạch ngành ngân hàng, cho dù điều này có nghĩa là đánh động các thế lực trong thị trường tài chính.

Cũng không bất ngờ khi động thái đầu tiên của Chính phủ, đó là đưa vấn đề ra dưới dạng xử lý pháp luật, dù gì đi nữa đây vẫn là một Chính phủ đóng vai trò đặc vụ kiểm soát nền kinh tế ở các cấp Trung ương cho đến cấp tỉnh.

Tuy nhiên chỉ tội phạm hóa sự vi phạm đối với quy định ngành ngân hàng làm dấy lên hai giả thiết không hợp lý đối với Việt Nam:

Thứ nhất, điều này dựa trên giả thiết rằng Chính phủ, hoặc các cơ quan chính phủ không hề dính líu đến, hoặc ít nhất là ngấm ngầm liên quan đến trong việc xây dựng những mối quan hệ bất hợp pháp giữa các tổ chức tài chính và những hoạt động bất hợp pháp khác.

Thứ hai, điều này có nghĩa là việc vi phạm không được liệt vào đặc thù của những tổ chức tài chính lớn và nhỏ, đồng thời cho rằng những sai phạm có thể diễn ra mà không ảnh hưởng đến sự vận hành của cả hệ thống. Điều này có thể là quá lạc quan.

Minh bạch và đáng tin cậy là hai yếu tố chính trong việc xác định và giảm sai phạm ngành ngân hàng cũng như rủi ro trong hệ thống.

Việc xem những vấn đề này là như là vấn đề an ninh quốc gia sẽ không giúp thực hiện được những mục tiêu nói trên.

Câu hỏi ở đây là việc liệu có hay không các cử tri trong chính phủ ủng hộ sự thống kê nghiêm ngặt hơn, các chuẩn mực báo cáo cao hơn, cũng như việc liệu hệ thống báo chí lợi hại của Việt Nam có được bật đèn xanh để báo cáo tham nhũng ở cả khu vực tư doanh và quốc doanh hay không.