Ngoại trưởng Hillary Rodham Clinton phát biểu ở Hà Nội hôm thứ Năm (ảnh: Mark Landler)

Hà Nội, Việt Nam - Ngoại trưởng Hillary Rodham Clinton bày tỏ mối lo ngại về cái mà bà gọi đó là sự không khoan dung của chính phủ Việt Nam dành cho những nhà bất đồng chính kiến, khi bà bắt đầu cuộc viếng thăm kéo dài 2 ngày đánh dấu 15 năm bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.

Nhắc đến vấn đề Việt Nam gần đây bắt giam các nhà hoạt động dân chủ, tấn công các nhóm tôn giáo và ngăn trở các trang mạng xã hội Internet, bà Clinton đã nói rằng mình đã đề cập đến vấn đề nhân quyền trong buổi gặp với Phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm.

"Việt Nam, với dân số năng động hiếm có của mình, đang trên đường trở thành một quốc gia lớn, với tiềm năng vô hạn", bà Clinton nỏi tong lời mở đầu buổi họp báo của mình, khi ông Khiêm đứng bên, mặt không cảm xúc. "Đó là một trong những lý do khiến chúng tôi bày tỏ sự quan ngại của mình".

Tại buổi ăn trưa với các doanh nhân Việt Nam và Hoa Kỳ, bà Clinton đã quay lại chủ đề này, nói rằng có "những khác biệt to lớn" giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong những quyền tự do chính trị. Bà nói rằng Hoa Kỳ sẽ thúc đẩy Việt Nam làm nhiều hơn nữa để bảo vệ tự do cá nhân.

Ông Khiêm trả lời rằng nhân quyền có nguồn gốc từ những bối cảnh lịch sử và văn hóa riêng biệt. Ông trích lời mà ông cho là một quan sát của Tổng thống Obama rằng các quốc gia phải được phép chọn con đường riêng của mình và nhân quyền không nên được áp đặt từ bên ngoài.

Lời bình luận của bà Clinton rất đáng chú ý, trong hoàn cảnh mà bà đã đặt mối quan tâm về nhân quyền xuống dưới các vấn đề khác khi viếng thăm quốc gia hàng xóm của Việt Nam, Trung Quốc. Nhưng thời điểm bà đặt vấn đề, tại khởi đầu của cuộc viếng thăm, cho thấy rằng bà chỉ muốn nêu quan điểm của mình, rồi chuyển sang các vấn đề khác.

Bà dành phần lớn bài nói của mình để hứa hẹn rằng Hoa Kỳ sẽ tăng cường mối quan hệ thương mại và đầu tư, và sẽ làm nhiều hơn nữa để giúp những người Việt Nam chịu ảnh hưởng của chất độc màu da cam, một hóa chất mà quân đội Hoa Kỳ sử dụng như một thuốc diệt lá trong cuộc chiến Việt Nam.

"Chúng ta đã và đang làm việc với Việt Nam suốt 9 năm để cố gắng giải quyết hậu của của chất độc màu da cam", bà nói. "Tôi đã nói với ngày Phó thủ tướng rằng tôi sẽ tiếp tục làm việc để tăng cường sự hợp tác giữa chúng ta".

Hoa Kỳ bình thường hóa mối quan hệ với Việt Nam năm 1995 khi Bill Clinton còn là Tổng thống, và bà Clinton nói về những ký ức "sâu sắc" mà đất nước này đã khơi dậy trong bà và chồng. Lần ghé thăm cuối cùng của bà với tư cách Đệ nhất phu nhân vào cuối năm 2000, trong lúc ông Clinton đang sắp hết nhiệm kỳ Tổng thống, một vài tuần sau đó bà được bầu làm thượng nghị sĩ của New York.

Trong chuyến đi đó, bà Clinton đã mang theo con gái, Chelsea, ghé thăm một khu làng bụi bặm ngoài Hà Nội, nơi cả hai người đội nón để chắn cái nắng thiêu đốt. Một nghệ sĩ địa phương đã chộp được khoảnh khắc đó trong một bức trang mosaic lớn tạo bởi hồng ngọc, lam ngọc (saphia) và thạch anh từ Việt Nam. Một công ty vàng bạc và đá quý đã trao bức tranh đó cho bà Clinton như một món quà tặng.

Ông Khiêm, Phó thủ tướng, cũng tặng bà Clinton một tấm khăn trải bàn trắng dành cho Chelsea, người sắp lấy chồng vào 31 tháng 7 tới.

"Tôi rất vinh hạnh", bà nói. "Tôi sẽ lấy làm vui mừng được chuyển món quà tới cháu".

Nhắc đến việc bà đang phải cân bằng giữa nhiệm vụ của một người mẹ, lên kế hoạch cho đám cưới cho con, với chuyến đi dài hàng tuần kinh hoàng tới Pakistan, Afghanistan, Nam Hàn và Việt Nam, bà Clinton đùa rằng người ta có thể sẽ đặt câu hỏi đầu óc của bà.

Bên cạnh việc cổ vũ nâng cao quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, bà Clinton tới Hà Nội để dự cuộc họp an ninh khu vực được tài trợ bởi Hiệp Hội các quốc gia Đông Nam Á, hay ASEAN.

Bắc Hàn có lẽ sẽ nằm ở vị trí ưu tiên trong lịch làm việc. Một cuộc điều tra quốc tế được dẫn dắt bởi Nam Hàn gần đây kết luận rằng Bắc Hàn chịu trách nhiệm trong việc bắn thủy lôi chìm tàu chiến Bắc Hàn, giết chết 46 thủy thủ. ASEAN đưa ra một tuyên bố lên án hành vi tấn công nhưng từ chối chỉ ra rằng Bắc Hàn là thủ phạm

Bà Clinton cũng được trông đợi là sẽ đưa ra vấn đề Myanmar, còn được biết đến dưới tên Burma, quốc gia mà bà cho rằng đang đe dọa sự ổn định của khu vực, không chỉ là vì những dòng người tị nạn chạy sang các quốc gia láng giềng.

Bên cạnh đó, bà nói Hoa Kỳ đang lo ngại về các chuyến tàu chở vũ khí và vật liệu quân sự tới Myanmar từ Bắc Hàn, cũng như những báo cáo chưa được khẳng định rằng Burma đang tìm sự trợ giúp của Bắc Hàn để phát triển chương trình hạt nhân riêng của mình.