Thỏa thuận “chiến lược”

Việt Nam và Trung Quốc vừa ký kết biên bản “chiến lược” giữa Tập Đoàn Dầu Khí Việt Nam và Tập Đoàn Trung Hoa Chiêu Thương Cục về hợp tác dầu khí.

Hợp tác chiến lược liên quan đến dầu khí giữa 2 quốc gia Việt Nam – Trung Quốc chắc hẳn sẽ tạo nhiều luồng dư luận khác nhau; vì một hợp tác như vậy liên quan trực tiếp đến vấn đề chính trị và chủ quyền lãnh thổ.

Mối quan hệ Việt Nam và Trung Quốc, theo cách nhìn của một số nhà quan sát, là “ấm áp” về mặt kinh tế, nhưng mỗi khi đụng chạm đến vấn đề dầu hỏa, mà qua đó là Biển Đông, là Hoàng Sa và Trường Sa, thì lại trở nên “băng giá.”

Nhận định này đã từng được tiến sĩ Peter Navarro, giáo sư kinh tế, giảng dạy tại Đại Học University of California, Irvine, đưa ra trong lần trả lời phỏng vấn gần đây.

“Rõ ràng là các hoạt động kinh tế đã và đang giúp hâm nóng quan hệ giữa Bắc Kinh và Hà Nội. Nhưng hễ nhắc đến dầu lửa thì mối quan hệ lại “băng giá.” Người Trung Quốc đã chiếm quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam hồi thập niên 1970s khi hai miền Bắc – Nam Việt Nam có nội chiến.”

Tiến sĩ Navarro, chuyên viên nghiên cứu về Trung Quốc, là tác giả của cuốn sách “The Coming China Wars” nói rằng các quốc gia như Việt Nam và Trung Quốc cần có sự hợp tác khai thác tài nguyên tại Biển Đông.

“Trong bài báo trên tờ Asia Times, tôi đã viết rằng, rất tiếc là Trung Quốc, Việt Nam cùng một số quốc gia khác không hợp tác được tại khu vực này, vì cả vùng đều rất cần dầu hỏa. Chẳng hạn trường hợp Việt Nam, chúng ta thấy là giá dầu đã tăng rất cao gần đây. Như vậy, mối quan hệ về kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc có thể xem là tốt, nhưng khi nói đến dầu hỏa, thì các mâu thuẫn lại hết sức căng thẳng.”

Bạc nhược chính trị!

Một số nhà quan sát trong nước, mà cụ thể là một nhà báo, thì cho rằng quan niệm hợp tác thuần tuý kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc tại khu vực tranh chấp trên biển có thể hiểu được cho những ai không phải người Việt Nam. Nhưng đã là một người Việt Nam, theo nhà báo này, thì một hợp tác như vậy “hợp lý về kinh tế nhưng bạc nhược về chính trị.”

Nhiều tháng qua, nhất là từ những ngày cuối tháng 12 năm 2007, phong trào chống Trung Quốc ngày càng lên cao tại Việt Nam. Cho đến những ngày gần đây, phong trào ấy lại nổi thành một cao trào khi một trang mạng của Trung Quốc, có tên là sina.com, đăng tải một kế hoạch dùng quân sự xâm lăng Việt Nam.

Trong một phát biểu trên đài Á Châu Tự Do cách đây không lâu, tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, giáo sư Chính Trị Học tại Đại Học George Mason, Hoa Kỳ, cũng đã đưa ra những nhận định về thái độ của Việt Nam trong vai trò một láng giềng của Trung Quốc trong bối cảnh bang giao Việt – Mỹ đang ngày càng phát triển.

“Việt Nam là một nước nhỏ ở sát nách một Trung Quốc khổng lồ nên không thể có thái độ khiêu khích đối với Trung Quốc nhưng cũng phải cố bảo vệ độc lập chính trị và vẹn toàn lãnh thổ.”

Đe nẹt trước khi thỏa thuận?

Cách đây không lâu, ngay sau khi thủ tướng Việt Nam, Nguyễn Tấn Dũng, kết thúc chuyến viếng thăm Hoa Kỳ, thì có tin công ty dầu hỏa Exxon Mobil của Mỹ có thể sẽ hợp tác với Việt Nam trong việc thăm dò dầu khí tại các mỏ dầu ngoài khơi vùng biển miền Trung Việt Nam.

Ngay lập tức, phía Trung Quốc đã có phản ứng, bằng cách liên tục tạo áp lực lên Exxon Mobil, yêu cầu công ty này rút lại những quyết định của mình.

Trước đó, một hãng dầu khác là BP của Anh Quốc, cũng gặp phản ứng tương tự và cuối cùng phải bỏ cuộc nửa chừng hồi năm ngoái.

Nhận định về sự cố Exxon Mobil và BP, giáo sư Peter Navarro nói rằng cách thức của Trung Quốc luôn luôn là “đe nẹt trước khi thỏa thuận,” và rằng Việt Nam rồi đây sẽ rơi vào trường hợp tương tự Nhật Bản khi đi tìm một thỏa thuận với Trung Quốc liên quan đến khu vực Biển Đông.

“Trung Quốc không bao giờ để cho bất cứ ai khai thác dầu tại đây. Để điều ấy xảy ra thì đó không phải là Trung Quốc. Họ đã từng làm điều đó với Nhật Bản, cho đến khi họ đạt được một thỏa thuận tốt hơn với Tokyo. Còn trước đó, họ dùng tàu chiến đe doạ Nhật Bản. Đối với Việt Nam thì sao? Thẳng thắn mà nói, tôi tin là họ cũng sẽ dùng cách thức tương tự.”

Thỏa thuận “chiến lược” giữa Việt Nam và Trung Quốc về hợp tác dầu khí, có phải là hệ quả của một “đe nẹt chiến thuật” hay không? Một số nhà báo tại Việt Nam cho rằng cũng còn sớm để có thể nói về điều này, nhất là khi không có thông tin cho biết sự hợp tác này có bao gồm việc khai thác dầu hỏa trên Biển Đông hay không.

Hợp tác giữa Tập Đoàn Dầu Khí Việt Nam và Tập Đoàn Trung Hoa Chiêu Thương Cục chỉ là một trong nhiều thỏa thuận được ký kết giữa 2 chính phủ, và được Bí Thư Tỉnh Uỷ Quảng Đông loan báo trong một chuyến dẫn đầu 600 doanh nghiệp sang thăm Việt Nam cách đây ít hôm.