Từ khi câu chuyện Thái Hà và Tòa Khâm sứ bùng nổ, chúng tôi đã có một số bài viết nhằm phân tích và tìm ra cách giải quyết bài toán khó này, hầu tìm ra một lối thoát thấu tình đạt lý cho cả hai bên. Nhưng điều đó hầu như không có tác dụng khi nhà nước đã quyết định dùng phương án bạo lực và cứng nhắc để giải quyết vấn đề. Đến nay, câu chuyện đã đi quá xa sự đối thoại. Chính quyền TP Hà Nội đã sử dụng nhiều phương thức để đối phó với hai điểm nóng của Hà Nội là Tòa Khâm sứ và Giáo xứ Thái Hà.

Lợi hại cho cả hai bên nhà nước và giáo hội thì đã rõ.

Cả hai “dự án” đều chưa thể “khánh thành” nên chưa đến lúc để ngồi tính sổ lại những mất và được mỗi bên. Nhưng cũng đã có thể thấy được những kết quả gần nhất của cả hai vụ việc. Thử xem xét kiểm điểm sớm những “thành quả” đã đạt được trong những ngày chiến dịch vừa qua của chính quyền TP và giáo dân.

Nên nhớ dù đây không phải là một trận chiến mà đơn giản chỉ là những buổi cầu nguyện của giáo dân đòi công lý được thực hiện. Nhưng những hành động của chính quyền TP khi đã phải huy động cả những lực lượng chuyên dùng thực thi chuyên chính vô sản, thì có nghĩa là chính quyền đã chia thành ranh giới. Biểu hiện rõ nhất là hai bên hàng rào dây thép và rào sắt nhọn là hai nhóm người khác nhau.

Giáo dân đã được gì và mất gì?

Phía giáo dân, là người thấp cổ bé họng, chắc chắn là họ bị thất bại nhiều hơn theo lẽ tự nhiên “mạnh được, yếu thua”. Kiểm điểm lại, giáo dân đã mất gì:

Khu đất thì vẫn còn đó, nếu họ không đòi lại, chắc họ đã mất hẳn nếu việc chia chác thành công. Nhưng họ đã mất bức tượng Đức Mẹ sầu bi dưới gốc đa Tòa Khâm sứ, một biểu tượng niềm tin tôn giáo mãnh liệt của họ. Chính quyền đưa Mẹ Sầu bi đi đâu, bên lòng họ vẫn là nỗi canh cánh đau đớn.

Mẹ đang chịu cảnh bó buộc tù đày trong chiếc hòm sắt kia, Mẹ sẽ thấu hiểu hơn những đau khổ mà những giáo dân đang phải chịu. Mẹ đang cùng đồng hành với những người đang bị tù đày hiện nay, Mẹ sẽ gìn giữ và cầu bầu cho họ, vì chẳng có người Mẹ nào yên tâm khi con mình đang chịu đau khổ. Giáo dân bảo nhau: Đức Mẹ đang “đi thực tế”.

Giáo dân đã trải qua những giây phút sợ hãi khi hàng trăm cảnh sát vây quanh với đầy đủ các loại công cụ và chó nghiệp vụ… bị đánh đập bằng roi điện, bằng hơi cay. Vì họ cũng là con người, ai chẳng sợ hãi, nhưng qua đó họ đã kiểm nghiệm cho mình tinh thần cam chịu và chấp nhận mọi thử thách vì công lý và hòa bình, họ trưởng thành hơn.

Họ đã chịu phỉ nhổ trước mắt thế gian bởi những miệng lưỡi không từ một ngôn từ và thủ đoạn nào. Họ đã bị đẩy vào tay những kẻ thừa sự hung hăng nhưng thiếu hiểu biết sự thật, cũng như những kẻ làm nô lệ rẻ rúng cho đồng tiền.

Họ đã phải chịu đau đớn vất vả về thể xác khi đến với Mẹ sầu bi và Mẹ Thái Hà qua những chặng đường dài với bao ngăn trở, về bên Mẹ để chịu cảnh màn trời chiếu đất. Họ đã chịu những chấn động tinh thần sâu sắc, đau đớn khi những tài sản của Giáo hội, tinh thần của tôn giáo đã ngang nhiên bị xúc phạm và bị lăng nhục, nhất là ngay cả với vị chủ chăn tôn kính của mình.

Họ đã mất đi một niềm tin vốn mong manh về những ngôn từ sáng loáng, bóng bẩy mà họ được nhồi nhét bấy lâu. Đòn đánh chí mạng này đã cho họ thấy thực chất của nó là gì.

Nhưng giáo dân đã được một tinh thần kiên vững hơn khi qua thử thách. Họ được những ơn lành khi đến với Mẹ, dâng lên những lời cầu khẩn để nguyện xin cho công lý và sự thật mà họ tin rằng sẽ được thực hiện.

Họ đã được phúc khi có dịp để thể hiện lòng biết ơn, yêu mến và cảm tạ Thiên Chúa là cha toàn năng của mình. Họ được một tinh thần đoàn kết, yêu thương tuyệt vời khi những người gặp nhau dù lần đầu, nơi xa lạ vẫn là anh chị em của nhau, đều là con cái Chúa.

Chỉ có vậy thôi nhưng đó là tất cả mục đích của họ xưa nay, “Xin hãy dùng con, như khí cụ bình an của Chúa” - đó là điều lớn nhất mà họ được.

Điều dễ thấy là những thế lực muốn biến đất của Thánh Thất, đất Nhà thờ thành đất tư nhân, đã không thể thực hiện được âm mưu của mình. Khu đất vẫn còn đó, vẫn là một tài sản chưa thể vào tay ai bằng những con đường lắt léo, bằng những văn bản chồng chéo và đủ mọi loại giấy đỏ, giấy hồng. Vậy thì với họ, vẫn còn những cơ hội, dù con đường đi tìm công lý của họ còn dài.

Nhiều người dân “hiến kế”: Nên đặt tên hai công viên này là Công viên Ngô Quang Kiệt và Công viên Vũ Khởi Phụng là vì thế.

Họ cũng đã được thấy “sức mạnh của nhà nước và hiểu thế nào là sức mạnh chuyên chính vô sản” khi các dự án nhanh hơn người ta có thể tưởng tượng, cách làm gây nhiều ngạc nhiên cho cả đất nước. Họ cũng đã được chứng kiến những gì nhà nước có thể làm khi cần thiết với đông đảo lực lượng được huy động. Nhưng vì thế, họ đã vượt qua nỗi sợ hãi của chính mình. Qua đó họ đã tìm được câu trả lời cho riêng mình.

Đặc biệt, không chỉ những người Công giáo, mà tất cả những người có lương tri khác đều có dịp để hiểu hơn hệ thống báo chí nhà nước đã có tài phù thủy biến trắng thành đen, nói xuôi thành ngược như thế nào. Một lần nữa, niềm tin của họ có dịp được kiểm chứng.

Nhà nước và chính quyền TP Hà Nội đã được nhiều thứ

Khu đất đã bị biến thành công viên, họ được tạm quên đi những ngày tháng thấp thỏm không biết ngòi nổ này sẽ bị châm lửa lúc nào. Nhà nước được dịp thi thố khả năng hùng hậu với chính những người dân của mình, được dịp để chứng minh đây là một nhà nước “của dân, do dân và vì dân” có đầy đủ sức mạnh “Kẻ thù nào cũng đánh thắng”. Đây cũng là dịp để chứng minh rằng câu chuyện đất nước ta còn nghèo là chuyện vớ vẩn.

Ngày 20/9/2008, lần đầu tiên, chính quyền TP Hà Nội được nghe một Tổng Giám mục nói thẳng rằng Tôn giáo là quyền của mỗi người dân, không phải là sự ban ơn của bất cứ một ai, xin đừng kể đó là công lao mà là nghĩa vụ của nhà nước khi nhận lương của dân để phục vụ. Là dịp để được nghe yêu cầu nhà nước cần phải xem xét giải quyết các vấn đề cần phù hợp lòng dân, dựa trên những chứng cứ, căn cứ pháp luật.

Cũng có lẽ là lần đầu tiên, chính quyền Hà Nội được nghe những lời tâm huyết, trăn trở của vị Tổng Giám mục với tinh thần tha thiết với quê hương đất nước về nỗi nhục của công dân Việt Nam khi tiếp xúc với thế giới bên ngoài bị đối xử kinh miệt và muốn đất nước đoàn kết lớn mạnh lên để người Việt Nam được kính trọng.

Một công dân dám nói thật, nói thẳng những điều khó nghe trước quan chức TP vốn không ưa nghe những lời như vậy, quả là một “trọng tội”.

Chắc cũng vì thế nên các ngài nổi giận, cả hệ thống truyền thông có định hướng “lề phải” đã không chấp nhận điều này, nên cố tình bóp méo ác ý câu nói chân thành của một con người đáng kính, nhằm phục vụ ý đồ xấu xa.

Ngày 20/9/2008 lúc 10h24’ tin về cuộc họp này trên Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) như sau “TGM Ngô Quang Kiệt đã cảm ơn Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội có buổi tiếp cởi mở, chân tình, mong muốn có sự hài hòa trong khối đoàn kết thống nhất, hy vọng qua đây hai bên sẽ hiểu nhau hơn cùng góp phần xây dựng Thủ đô xứng đáng là một thành phố hòa bình, tiến tới kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, làm cho đất nước ngày càng phát triển./.”

Chỉ chưa đầy một ngày sau 21/9/2008 lúc 10h 03’ trên TTXVN đã lại nói rằng: “Hơn thế, ông còn phát ngôn miệt thị chính dân tộc, đất nước mình gây bức xúc, phẫn nộ trong nhân dân Thủ đô”.

Hệ thống truyền thông đã thể hiện bản lĩnh quay ngoắt 180 độ của mình.

Hệ thống truyền thông đã thể hiện bản lĩnh quay ngoắt 180 độ của mình. Đó là sự đàn áp của truyền thông độc quyền để ông Chủ tịch Thành phố được dịp ngang nhiên gửi “công văn cảnh cáo” một Tổng Giám mục và 4 linh mục. Điều này đang được nhiều luật sư xem là vi phạm pháp luật vì trong hệ thống pháp lý, chưa khi nào có “công văn cảnh cáo” một công dân bất thình lình bao giờ.

Chính quyền được thấy sức mạnh của nhân dân, của niềm tin tôn giáo dù họ không được trả tiền, họ không bị ép buộc hay dùng đoàn thể nào để ép buộc, mà động lực chính là NIỀM TIN.

Chính quyền cũng được thấy giáo dân thể hiện tinh thần hòa bình và sự chịu đựng của họ dù bị bất công, bị đối xử tàn tệ. Chính quyền cũng có dịp xem xét lại kết quả đợt “học tập đạo đức Hồ Chí Minh” vừa qua, nhất là việc thực hiện “6 điều bác Hồ dạy CAND” trong đó có nói rằng: “Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép”.

Chính quyền đã được thấy người dân tỏ thái độ trước những chính sách, pháp luật và việc làm của mình như thế nào là hợp lòng dân. Như thế nào là thực thi pháp luật nghiêm minh. Cứ đến Thái Hà để thấy ngôi nhà quan chức chiếm nửa đường đi, đập bỏ cả hàng chục mét hàng rào, chiếm hàng trăm mét vuông đất thì không ai có ý kiến, nhưng một đoàn người đập 6m hàng rào mà họ cho là phi pháp đó, thì đã bị tạm giam.

Cái được ở đây nữa là nhà nước đã cho giáo dân, giáo sĩ một lần hãy biết mà liệu thần hồn, đừng có mà đùa với nhà nước chuyên chính vô sản, đừng đùa với súng đạn và công cụ bạo lực. Đừng nghĩ rằng nhà nước có thể nương tay với những thần linh ảnh tượng của giáo dân hay giáo sĩ, sẵn sàng “cho vào kho” hết, bất kể đó là tượng, thánh giá hay là người nếu không thuần phục.

Vẫn còn nhiều cái được nữa, nhưng chắc không thể kể hết nơi đây.

Vậy họ đã mất gì? Chẳng có gì để mất, ngoài mấy thứ “lặt vặt”.

Những thứ “lặt vặt” mà chính quyền mất ở đây là niềm tin của nhân dân, khi những người dân không thể hiểu nổi vì sao nhà nước làm dự án này hết sức vội vã và hoang phí như thế với những hành động và cách thể hiện “kỳ quặc”. Quy trình làm các dự án xưa nay, chắc hẳn chẳng có cái nào làm khẩn trương hơn cả đánh giặc như vậy. Đến mức người ta nói với nhau rằng, nếu có dự án dân sinh, quốc kế nào chậm quá như Dung Quất hay những cái lô cốt đang bày đầy Sài Gòn, hoặc gần với 2 công viên này hơn cả, là ngã tư Kim Liên – Đại Cồ Việt thì chắc phải nhờ bà con công giáo đến đó cầu nguyện mới hi vọng được làm nhanh đưa vào sử dụng để phát huy hiệu quả.

Cái mất “lặt vặt” thứ hai là lượng ngân sách chi vào đây là khổng lồ. Với một quá trình huy động biết bao nhiêu nhân lực và vật lực để “giữ trật tự trị an”, chi cho hệ thống truyền thông, để họp hành bàn bạc mưu kế… chắc chắn là không nhỏ. Mỗi phút quảng cáo vào giờ vàng nếu dành cho quảng cáo thì thu biết bao nhiêu tiền nhưng được “ưu ái” cho phát sóng về Thái Hà và Tòa Khâm sứ.

Rồi tiền trả cho công an và chó, tiền trả cho những thanh niên mặc áo tình nguyện đến quấy phá bà con cầu nguyện, tiền cho cựu chiến binh, phụ nữ… huy động đến Thái Hà và Tòa Khâm sứ để thể hiện “sự tức giận” của mình do hệ thống báo chí nhà nước tạo ra với Đức TGM Ngô Quang Kiệt “vì lòng yêu nước”? Để họ đến đập phá, la hét đòi giết người ở Dòng Chúa cứu thế xứ Thái Hà cả đêm như vậy, chắc không hẳn chỉ vì lòng yêu đất nước của họ nếu không trả tiền.

Có những nguồn tin nói rằng, đám quần chúng nhân dân đến Thái Hà đêm đó, có cả những người trong một trại cai nghiện gần Hà Nội? Nếu điều đó được kiểm chứng là chính xác, thì quả thật là đáng sợ đám quần chúng này và cả những người huy động họ. Chắc chỉ đến những lúc này, đám quần chúng này mới được trọng dụng đến thế. Cũng thật ngạc nhiên, lòng “yêu nước và sự phẫn uất do lòng tự hào dân tộc” đêm đó lại được “khơi dậy” từ những con nghiện đang ở trại?

Cùng với những điều ai cũng thấy đó, thì cả một hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương với bao nhiêu cuộc họp, bao cảnh sát giao thông phải nhọc lòng đến từng địa phương kiểm tra xe cộ về Hà Nội… tất cả đều có thể phải tính bằng tiền, mà số tiền này không thể là ít.

Nhưng cái mất này không đáng kể, là lặt vặt, bởi tiền bạc làm dự án, tiền thuê và trả lương cho người, tiền nuôi chó đã có ngân sách chịu, đã có những người dân đóng thuế.

Cái mất lặt vặt tiếp theo là sự bình an của cả dân tộc, sự đoàn kết trên tinh thần con dân nước Việt tạo nên sức mạnh của đất nước để đủ sức tự lực tự cường mà chống trả lại những sự gây hấn xâm lấn của ngoại bang. Trên một chương trình trả lời phỏng vấn, nguyên thứ trưởng Ngoại giao Lê Công Phụng gần đây, ông nói đại ý rằng Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam, có thể đưa vấn đề này ra quốc tế, nhưng sống bên cạnh nước lớn nên cần phải có sự cân nhắc(!?)

Đó là gì nếu không phải là tính tự ti dân tộc nghèo, yếu nên đang phải cắn răng chịu nhục khi đất đai lãnh thổ đang bị xâm lấn ngang nhiên? Người ta nhớ rằng đất nước này, dân tộc này chưa bao giờ là lớn bên cạnh anh hàng xóm khó chơi phía bắc đầy dã tâm này, nhưng chưa bao giờ chịu nhục, chưa bao giờ biết sợ chúng.

Vậy ai sẽ trả lời câu hỏi: tiền đồ, lãnh thổ đất nước đang bị xâm chiếm cần được thể hiện lòng yêu nước hơn, hay một câu nói đã được cắt xén dối trá cần được thể hiện lòng yêu nước hơn?

Trong khi đó, cả dân tộc đã được hệ thống báo chí mà đặc biệt là Đài THVN bằng những cách bịa đặt khơi dậy sự căm ghét với cộng đồng công giáo, đứng đầu là Đức TGM Ngô Quang Kiệt để khoét sâu tự ái dân tộc và qua đó làm tăng thêm mâu thuẫn tôn giáo trong lòng dân tộc, ai cũng biết hậu quả của nó không hề nhỏ.

Người ta tự hỏi rằng, tại sao một nhà nước lại chành chọe với một cộng đồng tôn giáo mảnh đất mà trước đây đã là của họ trong khi hiện nay họ có nhu cầu bức thiết để làm gì mà phải huy động cả hệ thống chính trị, truyền thông, công lực và cả “quần chúng nhân dân”?

Đó là những cái mất đối với cả đất nước đang cần thắt lưng buộc bụng để cùng nhau bước qua cơn khó khăn của nền kinh tế khi giá tiêu dùng đến tháng 9 năm nay đã tăng 27,9% mà vẫn được báo chí nhà nước đăng là “tin rất vui đối với người tiêu dùng, nhất là những người nghèo” – Theo báo Thanh niên ngày 23/9/2008.

Nhưng cái mất lớn nhất theo tôi, là câu hỏi mà buộc người ta phải tìm cách trả lời: Một nhà nước, mà không thể hòa giải và làm bạn với chính người dân mình, thì có thể đủ tin tưởng để làm bạn với những cường quốc và những người bạn khác trên thế giới hay không? Bởi vì, cha ông ta đã nói: “cái kim trong bọc lâu ngày cũng phải lòi ra”, không sự thật nào được che giấu tuyệt đối.

Cái sảy, nảy cái ung

Những cái được và mất đã được sơ lược nói ở trên dù chưa đầy đủ. Nhưng cũng có thể hình dung được những nét chính của sự việc Tòa Khâm sứ và Thái Hà.

Điều người ta đang tìm hiểu, là những gì sẽ tiếp tục diễn sau màn này?

Ngày 25/9/2008, chính quyền quận Hoàn Kiếm đã gửi quyết định đến Tòa Tổng Giám mục vài tiếng đồng hồ trước khi “tịch thu tang vật” tại Tòa Khâm sứ. Bức tượng và Thánh giá đã bị “tịch thu” mà không làm biên bản với “bên vi phạm” là Tòa Tổng Giám mục Hà Nội. “Tang vật vi phạm” đã bị đưa đi khi cả đội quân công an và chó đang bao vây nhóm nhỏ giáo dân. Đám đông “quần chúng” gào thét và dây thép gai đã không cho họ đến bảo vệ Thánh tượng của mình.

Hiện chưa biết bức tượng đang ở đâu, giáo dân vẫn ngày đêm canh cánh bên lòng. Chắc chắn họ sẽ không bao giờ quên Mẹ của họ dù bất cứ hoàn cảnh nào.

Bức tượng chưa về với họ, thì chính quyền còn mắc họ một món nợ hết sức lớn lao về tinh thần và có thể vì bức tượng đó, chính quyền phải đặt họ vào bên kia chiến tuyến chính thức để họ phải trả giá bằng máu. Từ lâu, với người Công giáo Việt Nam và Giáo phận Hà Nội, tượng Đức Mẹ sầu bi trong Tòa Khâm sứ đã là biểu tượng không thể mờ phai hay thay đổi.

Dù đó chỉ là bức tượng bằng xi măng và cây Thánh giá gỗ, lại không phải đồ cổ nên cũng không sợ bị biến mất như tang vật ở nhiều vụ khác.

Nhưng tịch thu rồi sẽ để vào đâu cho yên? Giáo dân khẳng định rằng, đó là tất cả niềm tin, là ý nghĩa của cuộc đời họ. Việc tịch thu đó sẽ đi đến đâu cho phù hợp pháp luật?

Xử sự như thế nào với bức tượng và Thánh giá đó, là điều cần nói. Với từng cá nhân, hãy nhớ câu chuyện Đức Mẹ sầu bi Đồng Đinh ở Nho Quan, Ninh Bình bị đập vỡ làm bài học cho mình. Hãy đến đó hỏi họ cảm nhận được điều gì khi chủ tịch xã, người đã nhiều lần tuyên bố “tao dù mù mắt, cụt tay ngay thì cũng phải đập nát bức tượng” nhưng đã phải quỳ gối xin tha và xin đền trả được sự chấp thuận của Tòa Giám mục mới yên. Hãy biết hậu quả khi hàng loạt người tham gia đập tượng đã được nhận những tai họa bất đắc kỳ tử từ mẹ ruột đến bản thân và đám người trở thành ngớ ngẩn tự tố cáo tội ác của mình.

Cũng có thể đưa tượng vào kho hoặc nhà bảo tàng nào đó nếu muốn biến những nơi đó thành Thánh đường của giáo dân. Thậm chí có người còn mách nước rằng chính quyền nên đem bức tượng đến bảo tàng hoặc một công viên trung tâm thì giáo dân sẽ tiện cả đôi đường, được thăm viếng cả hai nơi. Hoặc nếu muốn hành giáo dân, thì nên đưa bức tượng đó đi xa hơn, để đoàn người rồng rắn kéo nhau đến đó cho vất vả chơi.

Cũng có thể cho vứt ra bãi rác nào đó, với người vô thần điều đó chẳng khác gì vứt đi khối rác nặng nợ. Với người công giáo nhẫn nhục và chịu đựng, họ chấp nhận tất cả. Nhưng hãy nhớ rằng, nơi bức tượng nằm, phản ánh bộ mặt của nhà nước với tôn giáo.

Còn trả lại, thì trả lại bằng cách nào? Có ai “tịch thu tang vật vi phạm” theo quyết định rồi âm thầm trả lại hay không nếu như không muốn tiếp tục vi phạm pháp luật. Còn nếu làm quyết định trả lại, thì tôi nghĩ với tính cách “kiêu ngạo cộng sản”, chắc chẳng bao giờ có chuyện đó.

Quả là cái sảy nảy cái ung như cha ông ta thường nói. Nhiều khi, những hành động hung bạo nhất thời mà không tính đến hậu quả, thì khắc phục hậu quả còn lớn hơn những gì mình đã làm được.

Lớn hơn bức tượng và Thánh giá là hai công viên vườn hoa, sẽ là gì nếu không lại là một nỗi nhức nhối cho cả hai bên nhà nước và giáo dân?

Vườn hoa thì vẫn ở đó, để xây nhà hay chia lô thì chắc còn lâu và còn khó hơn ban đầu. Vậy hàng ngày công viên luôn nhắc nhở mỗi giáo dân rằng: Nơi đây, là tài sản của giáo hội, của ông cha một thời. Nay đã bị biến thành nơi cho đám dân nghiện ngập, cho trai gái đú đởn như ngày nay thường thấy ở các công viên công cộng hiện tại và nhà nước làm cái đó để làm gì khi bên cạnh là Tòa Tổng Giám mục và Dòng Mến Thánh giá của các nữ tu? Đó là gì nếu không là một biểu tượng ô nhục trong việc tôn trọng tín ngưỡng của nhân dân?

Có phải đó là cách để tạo lại sự khinh bỉ và nhạo báng nơi tôn nghiêm như ngày xưa đã biến nơi đây thành sàn nhảy và bể bơi? Và cũng vì vậy, nơi đây lại tiếp tục âm thầm là quả bom mà giờ nổ là bất cứ lúc nào thì lòng dân sao yên được, làm sao đất nước có thể đồng tâm và đoàn kết?

Câu hỏi còn đó chờ câu trả lời và câu trả lời lại từ phía nhà nước, từ chính quyền Thành phố Hà Nội.

Hà Nội, Ngày 27 tháng 9 năm 2008

J.B. Nguyễn Hữu Vinh