§ Phan Sông Ngân Hãy
xem nay cả Miếu thờ Đạo học ở Nha Trang cũng bị phá lấy gạch cổ đem đi
bán! Sau đây là bài báo của Tuổi Trẻ về tình trạng tham ô và vô trách
nhiậm này:
Vụ phá Miếu thờ Đạo học ở Nha Trang: Cái giá của việc... lỡ phá
Tuổi Trẻ (Thứ Bảy, 11/10/2008) - Theo một cán bộ
văn hóa, việc phá hủy văn chỉ Vĩnh Xương là sự “phá hoại nghiêm trọng”
đối với di tích văn hóa lịch sử tại Khánh Hòa.
Gạch cổ Vĩnh Xương bị phá dỡ - Ảnh: TT Khánh Hòa Ngày 10-10-2008, Sở Văn hóa - thể thao và du lịch (VH-TT&DL)
Khánh Hòa đã đến UBND tỉnh báo cáo về việc văn chỉ Vĩnh Xương (123
đường Phương Sài, phường Phương Sơn, TP Nha Trang) bị phá dỡ vào tháng
9-2008 theo nghị quyết của HĐND phường. Đồng thời sở cũng kiến nghị đề
xuất chi ngân sách mua lại toàn bộ hiện vật đã bị đem bán đấu giá để
khôi phục miếu thờ này (Tuổi Trẻ ngày 10-10).
Nỗi đau… phế tích
Phó giám đốc Trung tâm Quản lý di tích danh lam thắng cảnh Khánh Hòa
Nguyễn Văn Thích cho rằng việc phá dỡ miếu thờ đạo học là việc làm “rất
bậy bạ và rất đau”. Bởi theo các thiết chế giáo dục xưa, hệ thống văn
miếu quốc tử giám - văn miếu - văn chỉ - văn từ là một hệ thống tiêu
biểu của nền giáo dục cổ. Ngoài các chức năng thờ tự, biểu hiện tinh
thần hiếu học, khuyến học, tôn sư trọng đạo… thì đó cũng chính là hệ
thống trường học đào tạo hiền tài, thầy đồ nho ở các cấp. Trong đó văn
chỉ được coi như là một trường huyện trong hệ thống này.
Cũng theo ông Nguyễn Văn Thích, văn chỉ Vĩnh Xương có nhiều điểm có
giá trị gấp mấy lần so với hai văn miếu khác hiện còn trên địa bàn
tỉnh. Bởi toàn bộ hệ thống kiến trúc gồm giàn gỗ cột, kèo, đòn tay, trụ
lỏng… đã được xây dựng cách đây trên cả trăm năm nhưng hầu như còn
nguyên vẹn.
Trên các kiến trúc gỗ đó có chạm trổ rất nhiều họa tiết, hoa văn,
chạm đầu rồng theo kiến trúc miếu đình cổ của người Việt rất đẹp và
tinh xảo. Đặc biệt, phần đáy kê trụ lỏng đoạn xà ở chánh điện được khắc
linh vật hình con tôm lần đầu tiên được tìm thấy ở Khánh Hòa. Ngay cả
loại gạch ghè dùng xây văn chỉ Vĩnh Xương cũng là loại gạch cổ rất quý…
Nhưng giờ đây văn chỉ Vĩnh Xương đã trở thành một phế tích…
Phá di tích, bán “rẻ như cho”
Trong thực tế, suốt mấy chục năm qua văn chỉ Vĩnh Xương đã bị chính
quyền địa phương chuyển công năng phục vụ nhiều mục đích khác nhau. Cho
đến trước ngày bị phá hủy, hai nhà tả, hữu của văn chỉ Vĩnh Xương được
sử dụng để làm lớp học mẫu giáo và lớp học tình thương của phường. Còn
miếu thờ phía bắc bị đem cho một gia đình bên cạnh thuê làm nhà kho…
Sau khi tỉnh có chủ trương đầu tư xây dựng trạm y tế mới, HĐND
phường Phương Sơn đã có nghị quyết xin chuyển các lớp học thành trạm y
tế. Trong hồ sơ đề nghị, phường không hề nói rõ là có cả phần chánh
điện cổ của văn chỉ Vĩnh Xương. Đề nghị đó của phường đã được lãnh đạo
UBND thành phố Nha Trang “chuẩn y”. Sau đó, toàn bộ di tích văn chỉ
Vĩnh Xương sau khi phá dỡ đã bị đem ra bán đấu giá với giá khởi điểm 20
triệu đồng và đã bán được 23 triệu đồng.
Khi tiến hành đập dỡ văn chỉ Vĩnh Xương, theo chị Phạm Thị Hồng
Khanh (50 tuổi) - con gái của ông Phạm Thanh - nguyên là ông từ (đã
mất) của miếu thờ đạo học, mấy người mua di tích đã cho thu nhặt cả
chiếc râu tôm khắc trong trụ gỗ bị gãy ra gói lại mang đi. Từng viên
gạch cổ gỡ ra từ di tích cũng được gom nhặt (đến 8.000 viên) để xe di
chuyển hết.
Sau đó toàn bộ di vật của văn chỉ Vĩnh Xương đã được những người
trúng đấu giá bán lại cho một người ở tỉnh Đồng Nai. Theo các cán bộ
văn hóa đã gặp người mua vừa nêu ở Đồng Nai, ông này cho biết đã chi ra
60 triệu đồng để nhờ tìm mua giàn gỗ nhà cổ về làm quán cà phê. Thế
nhưng sau khi vừa nhận được giàn gỗ của văn chỉ Vĩnh Xương, qua một đêm
bị mất ngủ không rõ vì sao, ông vội vàng thuê xe chở toàn bộ gỗ đem
tặng lại một chùa ở Xuân Lộc (Đồng Nai) chứ không dám giữ lại sử dụng…
Giá đắt cho việc phục dựng
Vụ phá di tích, bán di vật văn chỉ Vĩnh Xương được một nhà nghiên
cứu sử học ở địa phương phát hiện, vụ việc vỡ lỡ. UBND thành phố Nha
Trang liền lập một tổ công tác truy tìm. Tổ công tác đã vào tận Đồng
Nai để thương thảo với đại diện của chùa đang cất giữ toàn bộ di vật
ấy. Đại diện của chùa đã đưa ra mức “tiền chuộc” là 220 triệu đồng -
bao gồm nhiều chi phí phát sinh liên quan cùng thời hạn phải trả lời về
việc mua bán này là 15 ngày, kể từ ngày hai bên thỏa thuận.
Ngay sau đó, Sở VH-TT&DL Khánh Hòa cùng UBND TP Nha Trang đã họp
liên ngành và thống nhất kiến nghị UBND tỉnh xem xét, chi ngân sách nhà
nước mua lại toàn bộ di vật để phục dựng văn chỉ Vĩnh Xương vừa bị đập
phá chỉ hơn một tháng. Ngoài việc phải mua lại với chi phí gấp gần mười
lần số tiền đã bán trước đó, chi phí phục dựng văn chỉ Vĩnh Xương chắc
chắn còn cao hơn nhiều.
Theo Sở VH-TT&DL Khánh Hòa, văn chỉ Vĩnh Xương là “di tích của
một nền giáo dục cổ đáng được trân trọng, giữ gìn”. Bởi “rất có giá trị
về nhiều mặt như lịch sử truyền thống nền giáo dục cổ; về tín ngưỡng,
tâm linh; về kiến trúc nghệ thuật cổ; về dấu tích khoa học kỹ thuật xây
dựng cổ…”. Do đó, việc phục dựng là rất cần thiết.
Trích: Phan Sông Ngân/ Tuổi Trẻ
| 