Như vậy, nghi vấn được nêu lên là tình trạng sai sót tiếp diễn trong ngành tư pháp của VN hiện ra sao? Và án quyết của tòa liệu có luôn theo đuôi các cơ quan điều tra, truy tố hay không? Từ Bangkok, Thanh Quang nêu lên những câu hỏi như vậy với luật sư Bùi Quang Nghiêm, trụ sở ở Saigòn, và được ông cho biết:

Tỷ lệ án oan sai nhiều

Nhưng ở VN, tỷ lệ oan sai nhiều như thế là điều cần đặt câu hỏi. Đặc biệt là trong khi lượng oan sai thì như thế, mà cơ quan điều tra và Viện Kiểm Sát lại rất coi thường luật và coi thường lao động của luật sư.

LS Bùi Quang Nghiêm

LS Bùi Quang Nghiêm: Tình trạng sai sót, oan sai trong tư pháp là điều không thể tránh khỏi, nhưng vấn đề là lượng án oan sai nhiều. Và khi oan sai nhiều, thì Viện Kiểm Sát lại đổ cho cơ quan điều tra, cho tòa án. Tòa xử khác đi với cơ quan điều tra, với Viện Kiểm Sát là chuyện bình thường, và đây là quyền của tòa. Còn việc oan sai thì trên thế giới này không ai nói là có thể tránh được cả. Nhưng ở VN, tỷ lệ oan sai nhiều như thế là điều cần đặt câu hỏi.

Đặc biệt là trong khi lượng oan sai thì như thế, mà cơ quan điều tra và Viện Kiểm Sát lại rất coi thường luật và coi thường lao động của luật sư.

Việc lý giải để không cho luật sư vào gặp thân chủ, dù luật quy định cho phép, thì cũng có thể có những lý do như sợ lộ bí mật, ảnh hưởng tới tiến độ điều tra, nhưng lý do tiêu cực ở Viện Kiểm Sát và cơ quan điều tra, tôi cho rằng, không phải là nhỏ.

Thanh Quang: Thưa LS, nếu đi vào chi tiết, cũng như LS vừa đề cập tới cơ quan điều tra, thì qua cuộc đăng đàn Quốc Hội vừa rồi, chính Bộ Trưởng Bộ CA Lê Hồng Anh xác nhận vẫn còn rất nhiều trường hợp CQ Điều Tra không chứng minh được tội phạm của bị can. Điều này có thể đáng ngại ra sao cho những bản án oan sai ở VN?

LS Bùi Quang Nghiêm: Những vụ án hình sự, kinh tế, tham nhũng, tôi cho rằng tỷ lệ oan sai còn lớn là không thể chấp nhận được. Vì không thể khởi tố, bắt giam người ta mà các cơ quan điều tra như Viện Kiểm Sát, thanh tra trước đó đã làm đi làm lại nhiều lần rồi, liên quan sổ sách, chứng cứ, liên quan hành vi của người ta rồi. Điều này không thể chấp nhận được ở án hình sự kinh tế.

Nếu ở án trị an thì có thể chấp nhận được, nhưng án liên quan tham nhũng, kinh tế mà để xảy ra tình trạng giam giữ người ta một năm hay trên một năm rồi đình chỉ vụ án - mà nhiều như thế - thì không thể chấp nhận được.

Năng lực và đạo đức

Thanh Quang: Liên quan vấn đề khả năng, thì thưa LS, ngành Kiểm Sát cũng phải nhìn nhận là số trường hợp truy tố oan sai hiện cũng “không chỉ dừng lại con số hàng chục”, và có nhiều viên chức công tố “chưa nắm chắc vụ án”, “khả năng tranh tụng, tranh luận tại tòa kém, lúng túng, thiếu thuyết phục, thậm chí không bảo vệ được quyết định truy tố”. LS nhận xét như thế nào về tình trạng như vậy?

Nếu ở án trị an thì có thể chấp nhận được, nhưng án liên quan tham nhũng, kinh tế mà để xảy ra tình trạng giam giữ người ta một năm hay trên một năm rồi đình chỉ vụ án - mà nhiều như thế - thì không thể chấp nhận được.

LS Bùi Quang Nghiêm

LS Bùi Quang Nghiêm: Năng lực là chuyện nhỏ, đạo đức mới là chuyện lớn. Chỉ chừng nào lương của các cán bộ điều tra và Viện Kiểm Sát đủ sống để nuôi gia đình mà không cần tới những việc tiêu cực liên quan đến bị can, bị cáo nữa thì lúc bấy giờ, rắc rối mới hy vọng giảm đi được.

Thanh Quang: Thưa LS, trong khi có nhiều sai sót có thể dẫn tới án quyết oan sai đáng ngại, thì tại buổi đăng đàn Quốc Hội này, Chánh Án TAND Tối Cao Trương Hòa Bình lại khẳng định rằng “Nhìn chung, việc giải quyết, xét xử án hình sự đảm bảo đúng người, đúng tội”, và nhất là ông nhấn mạnh rằng “chưa phát hiện người bị kết án oan”. LS có nghĩ phát biểu lạc quan đó tương phản với những thiếu sót của CA, của Viện Kiểm Sát như vừa nói không?

LS Bùi Quang Nghiêm: Ông Bình phát biểu như thế là đúng, vì bây giờ tòa án độc lập. Nếu xét thấy việc khởi tố, truy tố bị cáo là sai, thì tòa mạnh tay và độc lập để tuyên bố rằng bị cáo không phạm tội ấy.

Nhưng điều đáng trách là giam người ta dài hạn, chưa đưa ra xét xử rồi đình chỉ vụ án, thì đấy là điều sai trái đáng ngại.

Thanh Quang: Xin cảm ơn LS Bùi Quang Nghiêm rất nhiều.