Bằng việc đưa ra
“chương trình nhà ở xã hội”, bộ Xây dựng có lẽ là cơ quan sớm nhất tìm được lý
do để “xài” 2500 tỷ trong “gói kích cầu”. Bộ hy vọng là trong vòng 7 năm
(2009-2015) có thể xây dựng 200 nghìn căn hộ với nguồn vốn đầu tư vào khoảng 49
nghìn tỷ đồng.
Theo báo cáo Bộ Xây
dựng gửi Thủ tướng hôm 12-12-2008, nhà nước sẽ chuẩn bị mặt bằng, xây dựng hạ
tầng, thiết kế mẫu… rồi giao cho “các thành phần kinh tế” thực hiện các dự án
nhà ở; UBND các tỉnh, thành sẽ xem xét để đảm bảo cho những người được giao dự
án một khoản “lãi định mức không quá 10%” giá trị công trình. Những người được
giao các dự án này còn được: miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; miễn thuế sử
dụng đất trong 3 năm; được khấu trừ đầu vào khi chịu thuế VAT; được miễn thuế
thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm và giảm 50% trong 9 năm kế tiếp. Chính Bộ Xây
dựng, tác giả của chương trình này, cũng đang “xin phép Thủ tướng được trực tiếp
đảm nhận đầu tư xây dựng một số dự án”.
Nếu như Chính phủ đồng
ý, nếu như 49 nghìn tỷ đồng được tung ra, chắc chắn sẽ xây được hàng trăm nghìn
căn hộ. Nhưng, ngoài khoản “10% lãi” cho các nhà xây dựng là được đề án này đảm
bảo, thật khó hình dung ai sẽ là chủ nhân thực sự của những căn hộ này. Nghĩ tới
nhà ở cho những người thu nhập thấp là cần thiết. Tuy nhiên, thay vì bao cấp cho
những người được giao dự án, tại sao lại không đề ra chính sách hướng trực tiếp
tới người mua nhà.
Một chính sách như thế
cũng không nên chỉ nhắm tới “số hộ gặp khó khăn về nhà ở tại các khu vực đô
thị”. Nếu như, các đôi lứa nông thôn được tạo điều kiện để có nhà ở quê thì làn
sóng bỏ ra thành thị có thể sẽ giảm đi. Chính sách về nhà ở cho nông thôn sẽ
cũng không tốn kém như khi thực hiện ở các thành phố lớn. Thay vì miễn thu tiền
sử dụng đất và miễn thuế cho các doanh nghiệp thực hiện dự án, Chính phủ nên cho
phép các địa phương dùng các khoản thu liên quan đến nhà, đất đầu tư trở lại cho
các chương trình nhà.
Những khoản đầu tư này
sẽ được thực hiện thông qua một chính sách tín dụng nhà ở, nếu tiền ít thì chỉ
dành cho những người có thu nhập thấp, nếu nhiều tiền hơn thì nên bao gồm cả
những thanh niên đã lập gia đình đang muốn mua nhà. Nhà nước, thay vì nhúng tay
trực tiếp vào các dự án xây dựng, sử dụng 25.600 tỷ đồng mà Bộ Xây dựng đề nghị
ấy, lập quỹ tín dụng nhà ở, cho các hộ gặp khó khăn vay tiền mua nhà với lãi
suất ưu đãi hoặc không lãi suất, với thời hạn cho vay có thể lên tới 30 năm.
Định mức cho vay sẽ tùy
thuộc vào từng địa phương, ví dụ, ở TP HCM hay Hà Nội, một gia đình có thể được
vay tối đa 500 triệu; trong khi ở Quảng Bình mỗi hộ chỉ cần được vay 50 triệu là
có thể xây được một tổ ấm cho mình. Không nhà nước đang phát triển nào có thể lo
được nhà ở cho mọi người dân. Dự án của Bộ Xây dựng cũng chỉ tham vọng giải
quyết được 30% số hộ cần nhà ở đô thị. Do đó, quỹ này chỉ có thể thực hiện trong
trường hợp các gia đình cũng tích lũy được một phần vốn. Ví dụ, ở nông thôn, một
cặp vợ chồng trẻ khi có ý định ra ở riêng, được gia đình đôi bên cho đất, quỹ
này sẽ cho vay 40-50 triệu để xây một căn nhà vừa đủ. Ở đô thị, nếu một cặp vợ
chồng đã tiết kiệm được 1 đến 2 trăm triệu, quỹ sẽ cho vay 4 đến 5 trăm triệu đủ
để mua một căn hộ nhỏ ở ngoại thành.
Những khoản tín dụng
này sẽ được thế chấp bằng chính căn nhà vừa mua. Nếu sau một thời gian, chủ nhà
không thể trả nợ thì có thể phát mãi, ngân hàng thu lại phần nợ chưa trả. Giá
trị tăng lên của ngôi nhà thuộc về chủ nhà. Tất nhiên, nếu khoản vay 500 triệu
để mua một căn hộ dành cho người thu nhập thấp mà không thể trả góp trong 30 năm
thì chính sách tiền lương rõ ràng là điều đầu tiên phải sửa.
25.600 tỷ đồng, nếu
được nhà nước đầu tư nhằm để trả lãi và bảo hiểm cho các khoản “tín dụng nhà ở”
thì khoản vốn mà “xã hội” có thể tham gia, chắc chắn, sẽ nhiều hơn con số 49
nghìn tỷ mà Bộ đang dự toán. Khi có nhiều khách hàng được vay “ 500 triệu” để
mua nhà, các nhà kinh doanh địa ốc sẽ lập tức tung ra các dòng sản phẩm tương
đương để bán. Như vậy, thay vì chỉ một số công ty được chọn khiến cho tham nhũng
chạy chọt rất dễ phát sinh, lập một chương trình tín dụng mang cơ hội đến cho
mọi người dân, thì “kích cầu” sẽ được tiến hành một cách toàn diện. Thị trường
địa ốc, nhờ thế, cũng phát triển lành mạnh vì sẽ không có đồng thời những sản
phẩm được bao cấp như dự án mà Bộ đang trình.
Kinh nghiệm từ những
chung cư phục vụ chương trình giải tỏa kênh Nhiêu Lộc, Thị Nghè cho thấy, vì
chênh lệch giá, những cư dân Nhiêu Lộc thực sự thường phải bán đi căn hộ xây cho
họ. Về mặt xã hội, nhà nước không “tái định cư” được họ, về mặt kinh tế, những
khu đất gần trung tâm như Miếu Nổi, đầu đường Nguyễn Đình Chiểu, thay vì có thể
xây những căn hộ cao cấp, thu lợi cao, bồi thường thỏa đáng hơn cho người dân,
thì lại mọc lên những “căn hộ ổ chuột” như ta vẫn thấy.
Tất nhiên, nếu muốn
“tín dụng nhà ở” trở thành một chương trình xã hội thì nó không thể ra đời đơn
lẻ. Phải bổ sung các thiết chế về tiền tệ, tài khoản cá nhân, lý lịch tín dụng
của các cá nhân… Nhưng, trước hết phải bắt đầu chương trình nhà ở xã hội như là
một chính sách thay vì như là một dự án. Bộ Xây dựng lại càng không nên xin xỏ
Thủ tướng trực tiếp xây nhà. Công việc của Bộ là, tập trung thời gian, ban hành
các chính sách, mang lại lợi ích cho toàn xã hội chứ không chỉ mang lại những
công trình cụ thể cho những người của mình.
Huy
Đức
|
