Báo chí muốn cùng tham gia trực tiếp cứu trợ, MTTQ Việt Nam cũng không muốn “độc quyền”.

515 người chết và mất tích, tổng giá trị thiệt hại ước tính trên 11.500 tỷ đồng. Đó là số liệu thiệt hại do thiên tai được Tổng cục Thống kê công bố vào cuối tháng 11.

Trong vòng mấy tháng cuối năm nay, các tỉnh miền Bắc và miền Trung đã gánh chịu hai trận mưa lũ lớn.

Trong đợt mưa lũ đầu tháng 8, ở các tỉnh Lạng Sơn, Thái Nguyên, Quảng Ninh và Tuyên Quang đã có 125 người chết và mất tích. Tiếp đó, đợt mưa lũ cuối tháng 10, đầu tháng 11 đã làm chết 47 người, bảy người mất tích ở các tỉnh miền Bắc. Tại miền Trung, số người chết và tài sản thiệt hại do mưa lũ không ngừng tăng. Đến ngày 26-10: 25 người chết trong mưa lũ. Ngày 31-10: thêm chín người chết. Đến ngày 27-11: thêm 19 người chết, hàng chục ngàn người dân thiếu lương thực.

Thế nhưng...

Mọi năm tấp nập

Năm 2007, các cơ quan thông tấn đăng tải ngập tràn thông tin kêu gọi độc giả quyên góp để cứu trợ cho đồng bào miền Trung bị lũ lụt. Báo Tuổi Trẻ đăng Lá thư ban biên tập mong mỏi bạn đọc góp tay ủng hộ miền Trung. Báo Thanh Niên cũng đăng lời kêu gọi quyên góp bên cạnh những hình ảnh tang thương của miền Trung sau trận bão. Thế rồi các tôn giáo, tiểu thương các chợ, các hội đoàn tấp nập vào cuộc.

Báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức đêm nhạc Hướng về miền Trung vận động hơn ba tỷ đồng để ủng hộ đồng bào miền Trung. Đoàn cứu trợ đã phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ba tỉnh Thừa Thiên-Huế, Nghệ An, Hà Tĩnh để lên kế hoạch trao tiền, hàng cứu trợ cho mỗi tỉnh. Báo Công An TP.HCM tổ chức đêm nhạc Thương về miền giông bão. Có khán giả đi xem ca nhạc cầm sẵn 10 triệu đồng để ủng hộ, có ca sĩ ủng hộ hơn 30 triệu đồng...

Lãnh đạo Báo Công An TP.HCM đã trao số tiền bán vé và tiền vận động quyên góp được gần một tỷ đồng cùng hàng cứu trợ ngay ngày hôm sau cho các tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An. Các tờ báo Thanh Niên, Tuổi Trẻ, Lao Động... thành lập nhiều đoàn cứu trợ bão lụt.

Từng đoàn xe vượt qua các đoạn đường bị mưa lũ tàn phá và ngập sâu trong nước để đem tiền, hàng cứu trợ đến cho đồng bào đang bị cô lập trong mưa lũ. Các đoàn cứu trợ đều phối hợp với MTTQ Việt Nam tại mỗi địa phương, để phòng trường hợp trùng lắp các đoàn cứu trợ và nhằm giám sát hoạt động cứu trợ. Không khí hướng về khúc ruột miền Trung trong những ngày mưa bão năm 2007 hiện lên rõ trên từng tuyến đường, từng trang báo, từng show ca nhạc của thành phố.

Năm nay: Đìu hiu

Nhiều tờ báo “im hơi lặng tiếng”, độc giả không nhận được lời kêu gọi nào đóng góp cho đồng bào bị thiên tai. Tình hình mưa lũ được cập nhật trên các báo chỉ là những thông tin vô cảm như một bản tin thời tiết thông thường.

Đến nay, chưa có một cơ quan truyền thông nào tổ chức sự kiện gì nhằm gây quỹ ủng hộ đồng bào bị mưa lũ. Báo chí cũng không đưa tin tờ báo nào đi cứu trợ khẩn cấp vùng lũ. Có tờ báo kêu gọi đóng góp nhưng số tiền vận động được đến thời điểm này chưa bằng 3% số tiền năm ngoái quyên góp được. Báo Thanh Niên: Năm ngoái 7,79 tỷ đồng, năm nay 203 triệu đồng; Báo Công An TP.HCM năm ngoái 1,4 tỷ đồng, năm nay không có bạn đọc nào đóng góp; Báo Tuổi Trẻ năm ngoái 5,54 tỷ đồng, năm nay gộp luôn tiền quà Tết cho người nghèo cũng chưa tới con số đó.

Mặt trận “độc quyền”

Tháng 5-2008, Chính phủ đã ban hành Nghị định 64 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, sự cố nghiêm trọng..., trong đó, có quy định: Sau khi tiếp nhận tiền ủng hộ, cơ quan thông tin đại chúng chuyển toàn bộ số tiền đó vào tài khoản của Ban cứu trợ do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp làm chủ tài khoản.

Từ đó, Ban cứu trợ sẽ tổ chức cuộc họp với chính quyền các cấp để phân phối tiền, hàng cứu trợ về các địa phương bị thiệt hại.

Theo quy định trên, các cơ quan truyền thông đại chúng sẽ không được trực tiếp phân phối tiền, hàng cứu trợ đến các địa phương.

Nghị định này tác động không nhỏ đến tâm lý của các mạnh thường quân, độc giả thường đóng góp ủng hộ đồng bào thiên tai.

Tâm lý người cho: Tiền đến đúng địa chỉ

Ông Lâm Tấn Lợi - Giám đốc DNTN Duy Lợi cho biết năm nay, số tiền ông ủng hộ cho đồng bào bị mưa lũ rất ít, không bằng 30% năm ngoái. Ông giải thích: “Nếu số tiền tôi đóng góp cho báo chí, báo chí lại chuyển qua Ban cứu trợ của UB MTTQ Việt Nam, tôi sẽ không biết cụ thể số tiền tôi ủng hộ được cứu trợ cho ai, ở đâu. Thay vì mấy năm trước, báo chí mời tôi cùng đi cứu trợ, tôi chứng kiến được số tiền chúng tôi đóng góp đã trao trọn vẹn cho những đồng bào cụ thể đang bị đói, bị khát. Từ đó, tôi thấy số tiền nhỏ bé của mình cũng có chút ý nghĩa.

Hơn nữa, tôi không tin UB MTTQ làm công tác cứu trợ nhanh hơn báo chí. Đó là chưa kể tôi nghi ngờ có thể có hiện tượng “xà xẻo” tiền cứu trợ qua các cấp tỉnh, huyện, xã trước khi đến tay người dân”.

Chúng tôi nghĩ ý kiến của ông Lợi cũng là suy nghĩ của nhiều người.

TRÀ GIANG