Human Rights Watch 08/01/08, Nguyễn Phương Nga lược dịch

Các nhà báo và blogger bị bỏ tù, sa thải và sách nhiễu

Hai tổng biên tập của hai tờ báo hàng đầu tại Việt Nam đã bị sa thải vào ngày 02/01/2009, là sự kiện gần đây nhất trong một loạt các biện pháp của nhà nước Việt Nam nhằm bóp nghẹt những lời chỉ trích và bất đồng chính kiến, theo tổ chức theo dõi nhân quyền Human Rights Watch (HRW) cho biết vào hôm nay. Vào tháng Mười Hai, nhà nước Việt Nam đã thông báo đưa ra một quy định mới rất nghiêm ngặt cấm chỉ các trang blog trên mạng internet không được gieo rắc các nội dung chính trị nhậy cảm bị coi là có tính lật đổ nhà nước.

Trong ba tháng qua, hai nhà báo và một blogger đã bị xét xử và kết vào các tội hình sự. Giấy phép hành nghề báo chí của ít nhất 4 ký giả đã bị thu hồi sau khi họ đưa tin về các đề tài như các cuộc biểu tình của nông dân, quan hệ với Trung Quốc, tự do bày tỏ tư tưởng, và nhân quyền. Tất cả các cơ quan truyền thông báo chí ở Việt Nam đều do nhà nước làm chủ và kiểm soát.

“Việt Nam là một trong vài nước mà người dân có thể bị bỏ tù vì các tội danh như ‘lợi dụng quyền tự do dân chủ’. Các nhà tài trợ cho Việt Nam nên tiếp tục đòi hỏi nhà nước phải chấm dứt hành động hình sự hóa việc bày tỏ tư tưởng một cách ôn hòa”, theo ông Brad Adams, giám đốc Á châu của tổ chức HRW cho biết.

Vào ngày 2 tháng Giêng, ông Nguyễn Công Khế, tổng biên tập báo Thanh Niên và Lê Hoàng. tổng biên tập báo Tuổi Trẻ đã bị cho nghỉ việc. Việc sa thải của họ theo sau vụ án hồi tháng Mười  kết án 2 phóng viên làm việc cho báo của họ –Nguyễn Việt Chiến (Thanh Niên) và Nguyễn Văn Hải (Tuổi Trẻ)– vì vạch trần một vụ tham nhũng quan trọng, trong đó cán bộ nhà nước bỏ túi hàng triệu đô la từ các quỹ tài trợ của Nhật Bản và Ngân hàng Thế giới để cá độ vào các trận bóng đá. Ông Chiến bị tuyên án 2 năm tù giam và ông Hải bị hai năm “giáo dục cải tạo” vì  các tội danh “lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích nhà nước” dưới điều 258 của luật hình sự Việt Nam.

Trong một sự kiện khác thường, cả hai tờ báo đã dùng trang đầu để chỉ trích việc bắt giữ hai nhà báo hồi tháng Năm 2008, và nhiều người đứng đầu các hội nhà báo ở Việt Nam đã lên tiếng chỉ trích vụ bắt giữ trên. Hai phụ tá tổng biên tập của cả hai tờ báo liền bị thay thế, và những lời phản đối kịch liệt nhanh chóng chấm dứt. 

“Ngân hàng Thế giới và Nhật Bản nên đứng ra bảo vệ cho các ký gỉa và tổng biên tập. Họ nên cho nhà nước Việt Nam biết một cách công khai cũng như khi gặp gỡ riêng tư rằng cái kiểu trả thù vì làm báo đúng đắn thì không thể nào chấp nhận được”.

Quy định của nhà nước đưa ra hồi tháng Mười cấm đoán các trang blog không được gieo rắc hoặc nối kết với các nội dung chống đối nhà nước, phá hoại an ninh quốc gia và trật tự xã hội, hoặc tiết lộ bí mật nhà nước. Thứ trưởng thông tin truyền thông Việt Nam, Ðỗ Quý Doãn, nói rằng các trang blog chỉ nên giới hạn vào các nội dung cá nhân và tự kềm chế không được đăng tải các bài viết hay ý kiến về các đề tài chính trị, tôn giáo và xã hội. Ông Doãn cũng công khai loan báo rằng bộ của ông ta có dự định gạ gẫm tìm sự trợ giúp từ các công ty Google và Yahoo để “điều chỉnh” và “phát hiện” ra các nội dung (xấu) trên các trang blog và trang web.  Công ty Yahoo là một phần của Global Network Initiative, được hình thành để giải quyết các vấn đề thuộc về trách nhiệm doanh nghiệp khi giao tiếp làm ăn với các chính phủ hay bị chỉ trích.

Việc xử dụng mạng internet ở Việt Nam, phần lớn là ở các dịch vụ internet rẻ tiền, đã tăng vọt trong thập niên qua. Hiện tại có khoảng 20 triệu người xử dụng internet (trong dân số 84 triệu người) và có hơn 1 triệu trang blog, theo các thống kê của nhà nước cho biết.

“Yahoo 360” là một trong những trang mạng có chức năng tạo ra blog phổ biến nhất . Hồi tháng Năm, công ty Yahoo đã đưa ra một số các dịch vụ chuyên môn phục vụ đặc biệt cho giới blogger Việt Nam, chẳng hạn như một cơ phận tìm kiếm (search engines) bằng tiếng Việt và các mạng liên kết (links) đến các ca sĩ Việt Nam quen thuộc với người xử dụng

Nhà nước kiểm soát việc xử dụng internet bằng cách theo dõi các sinh hoạt trực tuyến, sách nhiễu và bắt giữ các nhà bất đồng chính kiến xử dụng internet, ngăn chặn các trang web của các tổ chức dân chủ nhân quyền, các đảng phái đối lập, và các tổ chức truyền thông độc lập ở trong nước cũng như hải ngoại. Các công ty cung cấp internet và các chủ tiệm dịch vụ internet được yêu cầu phải đòi những người xử dụng internet xuất trình chứng minh nhân dân, và theo dõi cũng như giữ lại các thông tin về sinh hoạt  trên mạng của họ.

Vào tháng Mười Hai 2008, toà phúc thẩm TPHCM đã giữ y nguyên bản án 30 tháng tù của một blogger, ông Nguyễn Hoàng Hải (Ðiếu Cày), sáng lập viên của Câu lạc bộ Nhà báo Tự do Việt Nam. Ông Hải đã đưa lên mạng nhiều bài viết và tham gia vào các cuộc xuống đường phản đối Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trên các quần đảo đang tranh chấp Hoàng Sa và Trường Sa. Nhà nước Việt Nam cho rằng các hoạt động như vậy làm rắc rối đến quan hệ của họ với Trung Quốc. Nhiều nhà tranh đấu và bất đồng chính kiến trên mạng internet lên tiếng về đề tài này đã bị hạch hỏi và bắt bớ. VietNamNet, một trang mạng chuyên về tin tức, đã bị phạt 2 ngàn đô la sau khi họ cho đăng tải một bài xã luận về đề tài trên.

Vào tháng Bảy 2008, một toà án ở tỉnh Kiên Giang đã giữ y nguyên bản án 5 năm tù dành cho ông Trương Minh Ðức, một phóng viên internet, đồng thời là một nhà tranh đấu đòi quyền đất đai và là đảng viên Ðảng Vì Dân, vì “lợi dụng quyền tự do dân chủ”.

Theo ông Adams thì, “Ðiều miả mai của các tội danh này là không hề có 'tự do dân chủ' ở Việt Nam. Nhà nước Việt Nam sẽ khá hơn nếu họ cho phép báo chí có các quyền tự do này”