Liệu người đứng đầu cơ quan mà ông Thuần làm việc là nguyên Thủ Tướng Phan Văn Khải có thể được tòa mời ra làm nhân chứng hay không, Mặc Lâm phỏng vấn TS luật Cù Huy Hà Vũ để tìm hiểu thêm chi tiết.

Cơ quan nhà nước tham nhũng thì người đứng đầu chịu trách nhiệm 

Mặc Lâm : Thưa Tiến Sĩ, là người nghiên cứu luật Việt Nam ông có ý kiến gì về vụ án tin học 112 xảy ra vào năm 2007 sắp đem ra thụ lý. Trong vụ án này nét đặc biệt là nó phát xuất từ Văn Phòng Thủ Tướng Chính Phủ, một cơ quan cao nhất nước, và dư luận quan ngại rằng liệu việc xét xử có diễn ra dễ dàng hay không?

Trường hợp này là vụ án tham nhũng xảy ra ngay tại Văn Phòng Chính Phủ, tức là dưới sự điều hành trực tiếp của ông Phan Văn Khải thì rõ ràng nguyên Thủ Tướng Phan Văn Khải phải chịu trách nhiệm về vụ án tham nhũng này

TS Cù Huy Hà Vũ

TS Cù Huy Hà Vũ : Dự án 112 này là dự án tin học thuộc sự quản lý trực tiếp của Văn Phòng Chính Phủ cho nên việc các cơ quan điều tra phát hiện thì bất kỳ cấp nào cũng phải đưa ra xét xử dù đó là liên quan trực tiếp đến Văn Phòng Chính Phủ là cơ quan hành chính dưới quyền của Thủ Tướng, tức là thuộc vào trong những cơ quan nhà nước cao nhất.

Theo những thông tin của cơ quan điều tra thì việc điều tra đã kết thúc và cơ quan điều tra đã chuyển sang Viện Kiểm Sát Nhân Dân Tối Cao để đề nghị truy tố ra toà án, tức là sẽ đưa những người có liên quan tới vụ án tham nhũng này ra xét xử tại Toà Án Nhân Dân Tối Cao.

Liên quan trực tiếp cũng như là báo chí đã đưa tin thì là có ông Vũ Đình Thuần, rồi ông Lương Cao Sơn và nhiều nhân vật khác; đó là những nhân vật đã được cơ quan điều tra kết luận là có những hành vi phạm tội trực tiếp. Tất nhiên những người có hành vi phạm tội trực tiếp phải đưa ra xét xử.

Mặc Lâm : Đó là những người liên quan trực tiếp đến vụ án. Riêng những người không được nêu tên nhưng có liên quan gián tiếp như nguyên Thủ Tướng Phan Văn Khải là thủ trưởng của ông Thuần và cũng là người theo dõi dự án 112 thì vai trò của ông như thế nào, thưa Luật Sư?

TS Cù Huy Hà Vũ : Những người có trách nhiệm gián tiếp, chẳng hạn như nguyên Thủ Tướng Phan Văn Khải thì tôi cho rằng là ông Phan Văn Khải cũng phải chịu trách nhiệm.

Mặc Lâm : Thưa, Luật Sư vừa nói là ông Khải cũng phải chịu trách nhiệm, tuy nhiên thực tế thì từ xưa đến nay chưa có một lãnh đạo cao cấp nào chịu liên đới trách nhiệm về những việc làm sai trái của nhân viên thuộc cấp, như vậy thì lần này có sự đột phá mới mẻ và là một trường hợp cá biệt hay không?

TS Cù Huy Hà Vũ : Nhà nước Việt Nam từ lâu nay và ngay cả dưới thời ông Phan Văn Khải cũng kêu gọi và quy định là cơ quan nhà nước nào mà để xảy ra tham nhũng thì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm.

Nhà nước Việt Nam từ lâu nay và ngay cả dưới thời ông Phan Văn Khải cũng kêu gọi và quy định là cơ quan nhà nước nào mà để xảy ra tham nhũng thì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm.

TS Cù Huy Hà Vũ

Vậy trong trường hợp này là vụ án tham nhũng xảy ra ngay tại Văn Phòng Chính Phủ, tức là dưới sự điều hành trực tiếp của ông Phan Văn Khải thì rõ ràng nguyên Thủ Tướng Phan Văn Khải phải chịu trách nhiệm về vụ án tham nhũng này. Không thể nói là không có trách nhiệm một chút gì!

Nhưng cái chuyện toà án Việt Nam cho tới bây giờ vẫn chưa có thông lệ là đối với thủ tướng hay là những nhân vật cao cấp cở Bộ Chính Trị có liên quan thì mời ra toà với tư cách hoặc là nhân chứng, hoặc là có quyền lợi, hoặc là có nghĩa vụ liên quan, thì trong trường hợp này, theo tôi, Thủ Tướng Phan Văn Khải cần được toà mời vớí tư cách hoặc là nhân chứng, hoặc là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan bởi vì trong trường hợp này có liên quan tới trách nhiệm của Thủ Tướng Phan Văn Khải.

Mặc Lâm : Theo luật sư thì việc triệu tập nguyên thủ tướng Phan Văn Khải làm chứng cho vụ án 112 liệu có giúp gì được cho quá trình xét xử hay không, thưa ông?

TS Cù Huy Hà Vũ : Việt Nam thì chưa có thông lệ nhưng mà tôi nghĩ rằng toà án Việt Nam cần phải tính đến trường hợp này thì vụ án đưa ra xét xử nó mới khách quan và nó mới thuyết phục người dân, bởi vì đảng và nhà nước Việt Nam vẫn nói là ở cơ quan xảy ra tham nhũng thì người thủ trưởng phải chịu trách nhiệm.

Vậy thì chả lẽ ở những trường hợp khác thì người thủ trưởng cách này cách kia cũng có chịu trách nhiệm và tôi thấy thời gian qua có những vụ tham nhũng và người thủ trưởng đó vẫn phải ra hầu toà với tư cách là đại diện của cơ quan để xảy ra tham nhũng.

Trong trường hợp này đưa ông Vũ Đình Thuần ra xét xử thì chính phủ phải có người đại diện. Đấy là tôi chưa muốn nói là người trực tiếp điều hành và chỉ đạo trực tiếp ông Vũ Đình Thuần, và là người chỉ định ông Vũ Đình Thuần làm trưởng dự án 112, thì rõ ràng nguyên Thủ Tướng Phan Văn Khải phải có trách nhiệm.

Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, kể cả thủ tướng, chủ tịch nước

Mặc Lâm : Thưa Luật Sư, việc triệu hồi một thủ tướng làm chứng trước tòa có được hiến pháp Việt Nam quy định hay không, thưa ông?

TS Cù Huy Hà Vũ : Về mặt hiến pháp thì hiến pháp nói về những nguyên tắc nói chung là mọi người đều bình đẳng trước pháp luật là một; cái thứ hai, các hành vi phạm tội đều xét xử theo quy định của pháp luật. Đấy là hiến pháp nói về những vấn đề nguyên tắc như thế, còn đến khi những nguyên tắc được thể hiện cụ thể qua Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự thì bộ luật tố tụng hình sự quy định không chỉ những người có hành vi phạm tội trực tiếp mà kể cả những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan hoặc là nhân chứng đều phải có trách nhiệm ra toà trong vụ án.

Từ đó dẫn đến kết luận rằng ở mọi cơ quan để xảy ra tham nhũng thì cơ quan đó, mà cụ thể là người đứng đầu cơ quan đó là phải có trách nhiệm, tức là có trách nhiệm liên đới, hay nói cách khác theo bộ luật mà tôi vừa dẫn, tức là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, thì rõ ràng trong trường hợp này người thủ trưởng phải ra toà hoặc cử người đại diện của mình, có thể uỷ quyền cho người khác đại diện cho mình ra toà, nhưng bắt buộc phải có.

Trong trường hợp này nguyên thủ tướng Phan Văn Khải cần phải ra toà hoặc cử đại diện của mình ra toà.

Tới bây giờ thì không có một điều luật nào miễn trừ quan chức cấp cao dù đó là thủ tướng, kể cả chủ tịch nước hay những vị cấp cao nhất ở nhà nước này.

TS Cù Huy Hà Vũ

Mặc Lâm : Trong trường hợp nguyên thủ tướng Khải không chấp nhận ra tòa theo như giấy triệu tập thì việc gì sẽ xảy ra, thưa ông?

TS Cù Huy Hà Vũ : Nếu mà ở một cơ quan chính phủ mà có tham nhũng mà ông thủ tướng không ra toà hoặc không cử đại diện cho mình ra toà thì sẽ làm cho người dân Việt Nam mất lòng tin, tức là tắm thì tắm bên vai thôi, cái chuyện mà đến những cơ quan cao nhất của nhà nước như là Văn Phòng Chính Phủ mà lại không tắm triệt để thì người ta cho rằng luôn luôn có một sự miễn trừ đối với những nhân vật cao cấp nhất.

Mặc Lâm : Luật Sư vừa nhắc đến từ "miễn trừ" làm cho chúng tôi liên tưởng đến luật của Hoa Kỳ về các điều khoản miễn trừ cho tổng thống hay phó tổng thống, không biết Việt Nam có luật nào miễn trừ cho thủ tướng hay không, thưa ông?

TS Cù Huy Hà Vũ : Tới bây giờ thì không có một điều luật nào miễn trừ quan chức cấp cao dù đó là thủ tướng, kể cả chủ tịch nước hay những vị cấp cao nhất ở nhà nước này.

Mặc Lâm : Xin cám ơn Tiến sĩ luật Cù Huy Hà Vũ đã dành thời gian cho chúng tôi trong buổi phỏng vấn ngày hôm nay.