Tình cảnh ấy của dân oan hiện ra sao? Các chuyên gia có nhận xét như thế nào về nguyên nhân sâu xa của vấn nạn này? Mời quý vị nghe Thanh Quang trình bày vấn đề như sau:

Thưa quý vị, chuyện dài về thu hồi, cưỡng chiếm đất đai của người dân trong nước xem chừng như ngày càng trầm trọng. Và vùng ĐBSCL cũng không thoát khỏi thông lệ này.

Dạng bây giờ là họ lấy đất của mình và đền chỉ có 16 ngàn đồng/m2, rồi bán lại 1,6 triệu/m2 ... Hành động này quả là cướp đất của dân chứ không còn gọi là đền bù gì cả, và đưa dân vào con đường cùng.

Một dân oan An Giang

Chẳng hạn như tại An Giang, một người trong cuộc – còn được gọi là dân oan – có nhận xét như sau:

Mất nhà, mất đất

Dân oan An Giang: “Sự việc bây giờ coi như chưa ai được giải quyết gì hết. Những chỉ đạo của Thủ tướng cũng chưa được thực hiện. Tỉnh cứ tìm cách kéo dài thời gian, đùn đẩy trách nhiệm với nhau hoài. Có một số trường hợp, như đất của ông Sáu Quang, thì họ lấy làm của riêng, khiến ông không còn nhà cửa, phải che trại ở mé mương. Đoàn xác minh thấy rõ, nhưng cũng để vậy thôi. Có một số khác bị lấy đất rồi được bồi thường không đúng quy định pháp luật. Cho nên dân cứ tiếp tục khiếu nại thôi. Nỗi bức xúc nhiều lắm – bức xúc càng ngày càng nhiều”.

Một người khác cùng địa phương, cũng bị oan ức về đất đai, cho biết:

Đất của tôi giá một triệu/m2 họ trả chỉ có 13.200 đồng/m2 thì tôi mua được cái gì ? Họ đẩy tôi đi ăn cướp, ăn trộm thôi.

Một dân oan Kiên Giang

“Ở bên này hiện giờ chính quyền giải quyết chung chung thôi, không giải quyết nỗi oan cho dân được gì hết. Dạng bây giờ là họ lấy đất của mình và đền chỉ có 16 ngàn đồng/m2, rồi bán lại 1,6 triệu/m2. Bây giờ chính quyền đưa ra thông báo chỉ cho hỗ trợ những người bị mất đất dưới dạng dân nghèo, chứ không còn đền bù gì nữa. Dân chúng hiện đang phàn nàn, thưa kiện dữ lắm. Hành động này quả là cướp đất của dân chứ không còn gọi là đền bù gì cả, và đưa dân vào con đường cùng.”

Bồi thường không công bằng

Tại Kiên Giang, nơi tiếp diễn nhiều vụ khiếu kiện đất đai, một dân oan bày tỏ phẩn nộ:

Dân oan Kiên Giang: “Rõ ràng là nếu chính quyền làm đúng thì dân làm sao dám chống. Luật pháp trong tay họ, quân đội trong tay họ, họ sẵn sàng bắt nhốt chớ. Hiện dân oan biểu tình cả làng, cả xóm. Nói chung luật rất rõ ràng là lấy đất người ta thì chính quyền phải ra quyết định bồi thường thỏa đáng. Nhưng họ hiện nay muốn lấy đất, rồi trả giá rẻ mạt; bất công ở chỗ là chính quyền lấy đất của người này đem bán cho người khác, làm dự án phân lô bán nền nhà kiếm lời rồi ăn xài phủ phê. Theo luật đất đai thì nhà nước chỉ thu hồi đất trong những trường hợp như công cộng, quốc phòng, an ninh, xây cảng…Nhưng họ thu hồi sai mục đích khiến dân chống. Nguyên nhân là do chính quyền rối ren về quy hoạch tổng thể, trình độ tan nát, rối ren, không có quy hoạch tổng thể gì cả. Nhà nước có quyền quy hoạch, nhưng khi thu hồi đất của dân thì phải bồi thường thỏa đáng. Thứ hai là họ phải tạo ra chỗ ở mới, việc làm mới cho người dân tốt hơn nơi ở cũ, nói theo lời Tổng bí thư. Đàng này họ làm ngược lại. Đất của tôi giá một triệu/m2 họ trả chỉ có 13.200 đồng/m2 thì tôi mua được cái gì ? Họ đẩy tôi đi ăn cướp, ăn trộm thôi”.

Nhưng họ hiện nay muốn lấy đất, rồi trả giá rẻ mạt; bất công ở chỗ là chính quyền lấy đất của người này đem bán cho người khác, làm dự án phân lô bán nền nhà kiếm lời rồi ăn xài phủ phê.

Một dân oan Kiên Giang

Đó là một số trường hợp tiêu biểu trong vô số nỗi oan của người bị mất nhà, mất đất đang tiếp diễn ngày càng đều khắp, cho thấy một hiện tượng phổ biến đáng ngại ở VN hiện nay là người dân có thể bị đẩy ra khỏi nhà, khỏi mãnh đất thân yêu mà nhiều thế hệ gia đình họ từng sinh sống và khai thác, để rồi phải sống thậm chí cảnh vô gia cư, vô nghề nghiệp.

Quan chức cấu kết với nhà đầu tư

Phản ứng trước tình cảnh của dân oan, một số chuyên gia đi tìm nguyên nhân sâu xa của vấn đề. Trả lời Đài ACTD mới đây, LS Lê Công Định trong nước đề cập tới tình trạng cấu kết hiện nay giữa chính quyền với những người có tiền, xin giấy phép đầu tư, ép dân bán đất giá rẻ rồi bán lại kiếm lời. LS Lê Công Định cho biết:

“Lẽ ra người dân được đền bù với giá cao hơn, nhưng vì áp lực của một số quan chức địa phương trong chuyện cấu kết với nhà đầu tư ban đầu khiến giá đất đền bù cho người dân quá thấp. Nhưng lấy đất được rồi, họ rào lại để bán nhưng không tìm ra được nhà đầu tư mới. Hệ quả là họ cứ bỏ đó. Người dân thấy nhà cửa của mình tự nhiên bị lấy đi rồi bị dời tới một chỗ khác không thể sống được, trong khi miếng đất cũ của mình cuối cùng cũng không phát triển như quy hoạch đã ấn định. Điều này khiến sự bất mãn của người dân càng tăng cao”.

Theo TS Luật sư Nguyễn Vân Nam, thì quyền tư hữu tài sản, kể cả đất đai, là quyền thiêng liêng, là nền tảng căn bản cho xã hội.

LS Nam giải thích:

“Người dân chỉ được quyền sử dụng đất thôi. Quyền sử dụng đất này có thời hạn và có giới hạn. Đây chính là một vấn nạn. Theo tôi, chính việc không thừa nhận quyền tư hữu về đất đai là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây ra tệ nạn tham nhũng ở VN”.