Minxin Pei, Tạp chí Foreign Affairs 12/3/09, Diên Vỹ chuyển ngữNền kinh tế đang đi xuống của Bắc Kinh có thể đe doạ chế độ độc đảngCho
đến gần đây những nhà quan sát hàng đầu về Trung Quốc vẫn cho rằng Đảng
Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã trở nên vô cùng bền vững. Qua việc rút
kinh nghiệm và thích nghi, dường như chính thể độc đảng vững mạnh nhất
thế giới này đã trở nên khéo léo và nhanh nhạy về chính trị để đủ sức
vượt qua những trở ngại dữ dội mà những chính thể ít độc tài hơn sẽ
không đứng vững. Trong suốt hai thập niên, đảng này đã gặt hái được
hàng loạt thành công đầy ấn tượng: nó đã giữ nền kinh tế nội địa phát
triển ở mức chóng mặt với tỉ lệ lên đến 2 chữ số trong khi theo đuổi
một chính sách đối ngoại thực dụng, tránh đối đầu với Hoa Kỳ và từng
bước chiếm được uy thế cũng như ảnh hưởng trên thế giới.Nhưng
Bắc Kinh đang gặp khó khăn vì cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Có
muôn vàn khó khăn: Tỉ ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đang đi xuống,
hàng chục triệu dân lao động nhập cư đã bị mất việc, hàng triệu sinh
viên vừa ra trường không có việc làm, nền công nghiệp quá tải đang đe
doạ việc giảm lạm phát và thị trường bất động sản vốn từng rất nóng
trước đây đã tụt dốc. Đà phát triển đang bị chững lại của đất nước đang
là một thử thách lớn nhất đối với sự trường tồn của ĐCSTQ.Thật
ra, hiện tình kinh tế của Trung Quốc cũng không quá tồi tệ so với nhiều
quốc gia khác. Hệ thống ngân hàng quốc gia được cách ly nên vẫn không
bị ảnh hưởng. Thật vậy, tổng kết tài chính của chính quyền vẫn đủ lớn
để chi dùng cho gói kích cầu trị giá 580 tỉ (mặc dù chỉ có khoảng 1/4
giá trị thực sự nằm trong ngân sách chi dùng mới). Quĩ dự trữ ngoại hối
khổng lồ đến 1,9 nghìn tỉ của Trung Quốc đã tạo ra một khoản bảo hiểm
an toàn trước sự rối loạn của nền tài chính thế giới, giúp quốc gia này
có thể tránh được một cuộc khủng hoảng toàn bộ.Nhưng tỉ lệ tăng
trưởng hàng năm đang đi xuống -- hiện đang còn khoảng 7% so với 11% vào
hai năm trước -- sẽ đem đến không ít khó khăn. Mỗi năm thị trường lao
động Trung Quốc tăng hơn 10 triệu nhân công, đa số những người này đã
rời bỏ vùng nông thôn lên thành phố để tìm việc làm. Mỗi phần trăm tăng
trưởng của Tổng Sản Lượng Nội Địa (GDP) tương đương với gần 1 triệu
việc làm mới mỗi năm, có nghĩa là Trung Quốc phải cần tăng GDP ít nhất
là 10% mỗi năm để có thể hấp thụ hết lưu lượng lao động.Với nền
khủng hoảng toàn cầu vẫn chưa có dấu hiệu chấm dứt, nhiều người đang tự
hỏi rằng nền kinh tế Trung Quốc sẽ còn đình trệ đến bao lâu và hệ quả
chính trị sẽ trầm trọng như thế nào. Theo nhận định chung thì việc chậm
tăng trưởng sẽ làm mờ nhạt chính danh của đảng và sẽ châm ngòi cho sự
bất ổn xã hội khi những người nhập cư thất nghiệp và sinh viên ra
trường muốn giải toả bất mãn của mình bằng cách biểu tình hoặc nổi
loạn. Mặc dù dự đoán này không nhất thiết là sai lầm nhưng nó không
hoàn toàn đầy đủ.Hiệu năng kinh tế cao là nguyên nhân quan
trọng duy nhất cho sự chính danh của ĐCSTQ, vì thế tình trạng trì trệ
của kinh tế nếu kéo dài sẽ dẫn đến hiểm hoạ về việc làm tan vỡ ảo tưởng
của giới trung lưu, đã có cảm tình với nền chính trị đương thời vì nền
thịnh vượng của giai đoạn hậu Thiên An Môn. Và những chính sách kinh tế
ưu tiên cho giới giàu có đã làm phật lòng tầng lớp công nhân và nông
dân, vốn là nền tảng xã hội của đảng. Ngay cả trong những năm bùng nổ
kinh tế gần đây, những rối loạn hạ tầng đang tăng mạnh, với gần 90.000
vụ nổi loạn, đình công, biểu tình và tổng biểu tình được báo cáo hàng
năm. Những bất mãn này sẽ còn trầm trọng hơn trong thời buổi khó khăn.Có
lý do để cho rằng những thử thách từ sự vỡ mộng và bất bình từ tầng lớp
trung lưu thành thị, giới sinh viên đã tốt nghiệp và dân nhập cư thất
nghiệp sẽ là mối đe doạ chính cho quyền lực lãnh đạo của đảng. Nếu
những nhóm người này thực sự hợp lực với nhau để tạo thành một liên
minh mạnh mẽ thì số phận của đảng chính trị cầm quyền lâu nhất thế giới
sẽ thật sự đối diện với một nguy cơ nghiêm trọng. Nhưng điều này sẽ
không xảy ra. Kịch bản về một cuộc cách mạng như trên đã bỏ qua hai lực
lượng quan yếu đang ngăn cản việc thay đổi chính trị ở Trung Quốc cũng
như những hệ thống chính trị độc tài tương tự: khả năng đàn áp của
chính quyền và sự đoàn kết của những người lãnh đạo.Khủng hoảng
kinh tế và bất an xã hội có thể làm cho việc cầm quyền của ĐCSTQ khó
khăn hơn, nhưng chúng sẽ không làm cho đảng nới lỏng quyền lực đang có.
Điểm qua các nước như Zimbabwe, Bắc Triều Tiên, Cuba và Miến Điện, ta
thấy rằng lớp lãnh đạo đang kiểm soát quân đội và cảnh sát nếu tương
đối đoàn kết sẽ có thể bám giữ được quyền lực qua việc sử dụng bạo lực,
ngay cả khi phải đối diện với thất bại kinh tế trầm trọng. Trong khi
ấy, việc mất đoàn kết trong giới ưu tú đang nắm quyền sẽ làm giảm thiểu
khả năng áp chế và thường dẫn đến sự tận diệt của những kẻ cầm quyền.ĐCSTQ
đã chứng minh được khả năng tài tình của mình trong việc kiềm chế và
đàn áp những chống đối xã hội triền miên và những phong trào phản kháng
nhỏ. Chính quyền nắm trong tay nghành Công An Nhân Dân Vũ Trang, một
lực lượng chống bạo động được huấn luyện đầy đủ và trang bị tận răng
với quân số 250.000. Bên cạnh đó, ngành công an chìm của Trung Quốc là
một trong những lực lượng có hiệu quả nhất trên thế giới, được hỗ trợ
bằng một mạng lưới chỉ điểm khổng lồ. Và mặc dù mạng Internet có thể
làm cho việc kiểm soát thông tin khó khăn, giới kiểm duyệt Trung Quốc
vẫn phản ứng nhanh nhạy và rốt ráo để ngăn chận việc truyền tải những
tin tức nguy hiểm.Kể từ sau vụ đàn áp Thiên An Môn, chính quyền
Trung Quốc đã tái chỉnh rất nhiều khả năng áp chế của mình. Việc phải
đối phó với hàng chục nghìn vụ nổi loạn hàng năm đã làm ngành công an
Trung Quốc trở thành một trong những lực lượng có kinh nghiệm nhất trên
thế giới trong việc trấn áp và giải tán đám đông. Bộ phận an ninh quốc
gia Trung Quốc đã dùng chiến thuật "triệt phá chính trị" vô cùng hiệu
quả, nhanh chóng bắt giữ những người cầm đầu biểu tình và làm cho những
người tham gia bị mất tổ chức, mất tinh thần và bất lực. Nếu điều kiện
kinh tế xấu đi, dẫn đến tiềm năng bùng nổ chính trị, đảng sẽ tiếp tục
dùng những biện pháp thử-và-áp-dụng để ngăn chặn những phong trào có tổ
chức chống lại chính quyền.Nếu bất an dân sự không phải là
nguyên nhân thì điều gì sẽ là mối đe doạ thực sự cho việc tiếp tục cầm
quyền của đảng? Câu trả lời rất có thể là việc mất đoàn kết trong thành
phần ưu tú của quốc gia. Những người quan tâm đến nền "độc tài vững
chắc" của Trung Quốc cho rằng việc đoàn kết trong giới đứng đầu là một
trong những thành công lớn nhất của ĐCSTQ trong những thập niên gần
đây, xem nó như là bằng chứng của ưu thế kỹ trị, không có những mâu
thuẫn về tư tưởng, việc thiết lập một hệ thống đề bạt và hưu trí cho
những nhân vật cao cấp, cũng như việc chuyển giao quyền hành êm ả từ
Giang Trạch Dân sang Hồ Cẩm Đào.Nhưng cũng có những lý do để
hoài nghi về mối quan hệ quá hài hoà này -- những sắp xếp quyền lực
được thực hiện trong giai đoạn kinh tế thịnh vượng thường bị đổ vỡ khi
gặp khủng hoảng.Tầng lớp lãnh đạo Trung Quốc hiện thời là một
mối quân bình mỏng manh giữa những liên minh khu vực, thành phần, và
những nhóm lợi ích, và điều này sẽ dễ gây ra bất đồng. Dưới con mắt của
đa số phương Tây, Trung Quốc đã may mắn có được những nhà lãnh đạo mạnh
mẽ, có khả năng và kiên quyết. Nhưng đối với bản thân các nhà lãnh đạo
Trung Quốc thì hiện tình có vẻ không như thế. Họ có lý lịch và quá
trình lãnh đạo vô cùng giống nhau. Không có cá nhân nào nổi bật so với
những người khác trong việc thể hiện tài lãnh đạo, tầm nhìn hoặc khả
năng làm việc -- có nghĩa là không ai vượt quá giới hạn thử thách,
trong khi hậu trường chính trị được dành cho việc thi đua để chiếm thế
thượng phong.Cho đến nay, chất keo thật sự dùng để kết nối
ĐCSTQ là một hệ thống ban phát khổng lồ được bảo đảm bởi một giai đoạn
dài khi kinh tế phát triển. Chính quyền đã dùng nguồn tài chính của
mình để cân bằng những quyền lợi trong nước, làm hài lòng những tầng
lớp khác nhau và mua chuộc những thành phần ưu tú trong xã hội Trung
Quốc. Nhưng hệ thống ban phát này thì quá tốn kém -- chỉ riêng chi phí
hành chính cũng đã chiếm hơn 20% ngân sách của chính phủ Trung Quốc, và
hơn 40% GDP của Trung Quốc có từ những đầu tư vào tài sản cố định như
kho bãi và công xưởng -- một lĩnh vực chủ yếu do nhà nước quản lý và
chứa đầy rẫy những ưu tiên. Nói một cách khác, thành phần lãnh đạo ưu
tú thiếu lập trường tư tưởng của Trung Quốc đã gắn bó với đảng chỉ vì
nó đã chịu chi trả cho họ. Nhưng khi tình hình kinh tế khó khăn làm
chấm dứt việc ban phát dễ dãi này thì không thể tiếp tục ỷ lại vào sự
ủng hộ và trung thành của thành phần ưu tú đối với chính quyền.Hiện
tượng bất ổn trong xã hội đang lên cao có thể chưa đủ để đánh đổ quyền
lực của đảng, nhưng có thể đủ để hấp dẫn một số thành viên của tầng lớp
ưu tú lợi dụng tình hình để chiếm lấy ưu thế chính trị riêng cho mình.
Việc mặc cả chính trị này có thể dùng yếu tố dân tuý để làm suy yếu đối
thủ của họ và trong quá trình ấy, tạo ra những chia rẽ trong mối đoàn
kết của nội bộ lãnh đạo cao cấp của đảng.Những phản đối từ
thành phần ưu tú có thể dẫn đến tình trạng bối rối và suy sụp ngay bên
trong bộ máy áp chế của nhà nước Trung Quốc, làm giảm thiểu khả năng
quản chế bất an xã hội và từ đó tạo ra một quá trình tuần hoàn dữ dội
với những sự kiện có thể dẫn đến quá trình phát triển bị tê liệt.Điều
này có nghĩa là ĐCSTQ sẽ bị diệt vong? Vẫn chưa. Chính quyền đã thành
công khi trải qua những giai đoạn đầu của cuộc khủng hoảng, và ngay cả
những căng thẳng bên trong giới lãnh đạo cao cấp cũng chỉ có thể đưa
đến những hệ quả ít hơn là việc thay đổi chính quyền. Nhưng khi sự trì
trệ kinh tế vẫn đang tiếp tục thì ảnh hưởng chính trị ở Trung Quốc rất
có thể xảy ra -- và những thay đổi ấy đều có khuynh hướng xảy ra từ bên
trên hơn là từ phía dưới.
http://www.foreignaffairs.com/articles/64862/minxin-pei/
will-the-chinese-communist-party-survive-the-crisis
Nguồn: x-cafevn.org
|
