VietCatholic News (28 May 2009 00:54)
Đọc bản báo cáo toàn diện về dự án khai thác bô-xít nhôm của chính phủ
gửi quốc hội tôi thấy có nhiều thông tin mang tính chất cảm giác và
thiếu hẳn tính khoa học. Tỉ dụ như về giá thành của nhôm trong vòng
20-30 năm tới theo chính phủ dự báo là sẽ tăng. Điều này hoàn toàn
không có dẫn chứng.
Chỉ
làm một cái phản biện nho nhỏ có thể thấy được sự rủi ro: hiện giờ công
nghiệp tái chế biến rác thải đang trở thành một giải pháp được các nước
công nghiệp phát triển ưa thích. Tại các nước này, rác thải được phân
loại và tái chế biến một cách tối đa, từ vỏ chai nhựa thủy tinh, tới
lon nhôm, kim loại đều được tận dụng triệt để.
Nền công nghiệp
xanh đang được phát triển và áp dụng nhanh chóng nhằm hạn chế sự bóc
lột môi trường thái quá, nhất là giảm thiểu sự lệ thuộc vào tài nguyên
không tái tạo. Giá nhôm trên thị trường thấp tới mức ngạc nhiên như
hiện nay là một dấu hiệu cho thấy sự bão hòa nhu cầu loại nguyên liệu
này.
Hơn nữa việc lấy tuổi đời của các công trình khai thác
nhôm 50 năm để làm bảo đảm rằng giá nhôm sau 50 năm nữa sẽ tăng là hoàn
toàn thiếu cơ sở. Năm mươi năm là một thời gian rất dài, đặt trong bối
cảnh nền kinh tế toàn cầu phát triển thay đổi từng ngày với biết bao
nhiêu biến động thì ai cũng thấy rõ là không có gì đảm bảo rằng giá
nhôm sẽ luôn tăng trên thị trường. Các nhà lãnh đạo quên mất một điều
rằng nhôm khác với dầu thô. Nếu như giá dầu thô luôn có xu hướng tăng
vì là nguyên liệu không thể tái sử dụng, thì nhôm lại là một loại
nguyên liệu có thể tái sử dụng với hiệu năng rất cao gần như có thể
trên 90%.
Cũng thế, trong vòng năm mươi năm có thể nhân loại đã
chứng kiến sự ra đời của các loại công nghệ xanh rất thân thiện với môi
trường. Công nghệ giấy, công nghệ nhựa, công nghệ gỗ đã và đang phát
triển cả về kĩ thuật cũng như phạm vi áp dụng vì những công nghệ này
đều thuộc loại công nghệ tái sử dụng.
Một trong những công nghệ
tái sử dụng vĩ đại nhất, bền vững nhất và tuyệt vời nhất là công nghệ
du lịch và đây lại chính là điểm mạnh của Tây Nguyên mà các nhà hoạch
định quốc gia lãng quên. Tây Nguyên nổi tiếng với rừng ngàn, thác bạc,
với “cái nắng cái gió không mang tên” vì rất là độc đáo không nơi nào
có.
Tây Nguyên còn nổi tiếng với nền văn hóa Tơ-rưng, nền văn
hóa buôn bản rất sâu sắc và gắn quyện với thiên nhiên. Chỉ cần nghe
tiếng đàn Tơ-rưng cũng cảm thấy được tiếng suối trong trẻo ngân nga,
chỉ cần nghe tiếng cồng chiêng cũng đã cảm nghiệm được hồn thiêng rừng
núi âm vang. Đây chính là thế mạnh cần khai thác của Tây Nguyên chứ
không phải là những dự án bóc đi da thịt và bóc đi tâm hồn của Tây
Nguyên.
Đại dự án khai thác nhôm Tây Nguyên tiểm ẩn một nguy cơ
lớn, vì những núi tiền đổ vào dự án này sẽ phá vỡ những liên hệ giữa
quy luật tự nhiên và xã hội đã gắn kết với nhau từ lâu trên vùng đất
này.
Sự bấp bênh của giá nhôm thành phẩm, vốn đầu tư hạ tầng
khổng lồ, giá trị văn hóa bị “nhôm hóa,” giá trị du lịch bị lãng
quên…tất cả tạo nên nguy cơ rủi ro lớn. Chỉ hình dung một cách đơn
giản, một khi tuyến đường sắt vắt ngang những sườn núi Tây Nguyên chạy
xuống vùng duyên hải được khởi công, nó sẽ kéo theo sự mất mát của các
dải rừng nguyên sinh. Các khu vực dân sinh mọc lên dọc theo tuyến đường
sắt cũng báo trước những khó khăn về bảo vệ rừng đầu nguồn. Liệu thành
phố Hồ Chí Minh có bền vững trong mùa lũ khi mà rừng đầu nguồn mất đi?
Liệu các lưu vực sông Sài Gòn, sông Đồng Nai có bị nhiễm kiềm khi các
mạch nước đầu nguồn từ Tây Nguyên được dùng để rửa nhôm?
Thêm vào đó việc bảo dưỡng cho một tuyến đường sắt leo đỉnh núi là một trang trải khổng lồ. Liệu giá thành nhôm có bù nổi?
Núi
tiền khổng lồ mà chính phủ đầu tư vào Tây Nguyên sẽ chắc chắn mang lại
lợi ích thiết thực và bền vững nếu như được đầu tư để nâng cao chất
lượng giáo dục, y tế, phát triển văn hóa và quảng bá du lịch sinh thái,
du lịch văn hóa nơi vùng đất có một không hai này. Những dự án này bền
vững hơn nhiều, lợi ích thì nhãn tiền và mang lại hiệu quả nhanh chóng
trong khoảng một thập kỉ, không cần phải đợi tới năm mươi năm sau mới
kết luận lỗ hay lãi. Đây mới chính là những dự án đặt con người làm
trọng tâm, thay vì dự án khai thác bauxite lấy con người phục vụ cho
các lợi ích kinh tế.
Vũ Minh Hoàng
|