Martha Ann Overland / Hà Nội - Jun 6, 2009
LGT: "Xin giới thiệu với quý độc giả môt bài viết của Martha Ann
Overland, trên báo Time, về những phản ứng của dân chúng trong nước đối
với những hành động cưỡng áp của cảnh sát công an Việt cộng. Trần Hoàng
dịch và phổ biến trong một trang blog.
A police officer directs rush-hour traffic in Saigon , Vietnam (Zoriah/Zuma).
Những phản ứng này tuy là hàng ngày và xẩy ra khắp nước, cũng tương tự
như những hiện tượng cường hào ác bá khác tràn lan trên các báo chí VC
kiểm soát, nhưng không làm cho chế độ rung chuyển, vì rời rạc và chưa
được nối kết bởi cái ý thức rõ rệt là nguốn gốc ở tại nhóm lãnh đạo
đảng CS biến thái ngồi trên đầu trên cổ dân với tinh thần sống chết mặc
bay, và được bảo vệ bởi những công cụ vô cảm này."
Khi anh Trần Công Tiến kể lại chuyện đó (anh nói rằng) anh đã tức giận
điên lên và đã không còn nhịn nhục được nữa. Cách đây vài tuần, anh bị
ra lệnh tấp vào lề đường bởi một công an giao thông vì anh lái xe chạy
ngược chiều trên con đường một chiều, anh kể là anh đã cố gắng tỏ ra
biết điều. Tiến cho rằng khoản tiền đút lót 6 đô la [100 nghìn đồng] đã
được anh đưa ra là cao hơn mức bình thường; thế nhưng viên công an muốn
có nhiều hơn để bỏ qua lỗi vi phạm luật lệ giao thông này. Lời qua
tiếng lại giữa hai bên đã gia tăng. Những lời xỉ nhục đã tuôn ra. Và
thế rồi Tiến đã hành động rất nhanh. “Tôi đã chộp cổ hắn ta và đẩy thật
mạnh,” anh kể. “Trước đây tôi chưa bao giờ dám thách thức công an. Tôi
đã chán ngấy với trò tham nhũng rồi và vào thời điểm đó tôi đã quá thất
vọng!” Cuối cùng, Tiến đã được cho đi khi một viên công an khác tới và
xoa dịu tình thế đó.
Nhưng Tiến không phải là người duy nhất sống trong sự cuồng nộ. Ở tỉnh
Kiên Giang thuộc miền nam, vào tháng 12 -2008, những nông dân giận dữ
đã ném những hộp xăng đang cháy vào công an đang trưng thu nhà đất của
họ và đã cầm giữ trong một thời gian ngắn ba trong số những công an đó
làm con tin, bắt một công an phải lột hết cả áo quần.
Năm ngoái 2008, những nông dân ở tỉnh Hưng Yên đã đánh nhau với các
giới chức chính quyền khi những người này đang cố tịch thu ruộng đất
của nông dân rồi bán lại cho những nhà kinh doanh. “Đàn ông, đàn bà và
trẻ con đã đánh trả bằng tay không, ném bùn đất, và đánh bằng bất cứ
thứ gì họ túm được,” theo lời ông Nguyễn Đình Liên, ông ta đang làm
việc ngoài ruộng khi công an đến. “Trước nay tôi chưa bao giờ nhìn thấy
cảnh tượng kiểu như thế.”
Nạn tham nhũng ở Việt Nam là không có gì mới mẻ. Năm ngoái, tổ chức
Minh bạch Quốc tế đã xếp hạng Việt Nam đứng thứ 121 trong tổng số 180
quốc gia trong Chỉ số Đánh giá Tham nhũng. Thế nhưng có lẽ thật là dễ
dàng để bỏ qua những hành động tống tiền thường ngày vẫn xảy ra của các
cán bộ nhà nước khi mà nền kinh tế của Việt Nam lúc trước đang phát
triển thuận lợi và mức thu nhập đã từng tăng lên gấp hai lần mỗi vài ba
năm.
Trường hợp đó hiện nay không còn nữa. Người dân đang bị bóp chặt bởi sự
suy thoái kinh tế, họ đang ngày càng thất vọng bởi tệ nạn tham nhũng
dai dẳng tại quốc gia này, theo lời ông Trịnh Hòa Bình, viện trưởng về
môi trường và sức khỏe ở Viện Nghiên cứu Xã hội thuộc nhà nước tại Hà
Nội.
Các cán bộ nhà nước đang nắm giữ các đặc quyền đặc lợi dành riêng cho
họ trong khi tình trạng kinh tế của những người Việt Nam bình thường
đang trở nên không ổn định hơn. Dân chúng tức giận, ông nói, các cán bộ
tham nhũng đó hiếm khi bị trừng phạt vì nhận tiền hối lộ.
Phản ứng bạo lực mạnh mẽ chống lại công an đang diễn ra khắp đất nước
là bất bình thường, khi xét rằng Việt Nam là một quốc gia áp dụng chế
độc tài tương đối có hiệu quả, nơi những người bất đồng chính kiến hiếm
khi được khoan dung. Trong hai vụ xô xát xảy ra gần đây, những người đi
xe gắn máy bị cảnh sát kéo vào lề đường đã đốt cháy xe máy của họ hơn
là để xe bị công an giam giữ.
Tháng 2-2009, một chiếc xe hơi đã kéo một viên công an ở Hà Nội đi xa 15 foot trước khi bỏ chạy luôn.
Tại tỉnh Đồng Nai ở miền nam, một đám đông giận dữ chứng kiến việc một
viên công an đánh một người lái xe, họ đã dùng gạch đá đập vỡ chiếc xe
mô tô của viên công an này.
Những vụ xô xát đó chỉ gom góp được chút ít mối quan tâm của báo chí do
nhà nước quản lý, hệ thống truyền thông bỏ qua hầu hết mọi chuyện khi
đề cập tới tội phạm hay lưu manh côn đồ. Thế nhưng nhân chứng, những
người đưa lên mạng trực tuyến các đoạn phim từ máy quay video hay điện
thoại di động có camera quay cảnh những chiếc xe máy bị đốt cháy và
nông dân đánh nhau với công an, đã nói lên rằng sự bùng phát bạo lực là
một dấu hiệu cho thấy công chúng cuối cùng đã sử dụng chính thứ bạo lực
này để chống lại tham nhũng.
Chính quyền đã không xác nhận rằng liệu những vụ tấn công cảnh sát có
phải đang gia tăng hay không, nhưng mối quan ngại đã đủ để Bộ Công An
phải tổ chức một hội nghị vào cuối năm trước để bàn về vấn đề này. Đại
tá Huỳnh Thế Kỷ, giám đốc công an tỉnh Ninh Thuận ở phía nam, người
tham gia trong hội nghị này, đã quy cho tình trạng gia tăng bạo lực là
do “số thanh thiếu niên thiếu sự giáo dục thích hợp và bị hư hỏng.”
Ông Kỷ nói là ông muốn thấy công an được trang bị hơn nữa những công cụ
tinh vi hiện đại hơn để tự bảo vệ họ, song ông nói thêm rằng “thái độ
của một số công an đôi khi chưa thích hợp. Công an phải làm việc với
tinh thần phục vụ nhân dân. Họ phải có hành vi đúng đắn hơn.”
Những tầng lớp lao động chân tay ở Việt Nam đã nổi lên chống lại các
nhà chức trách từ trước đây - với những thắng lợi. Cuộc nổi dậy nổi
tiếng nhất của nông dân đã nổ ra tại tỉnh Thái Bình ở miền bắc vào năm
1997. Bị đè nặng quá sức bởi thuế má và các lệ phí bất hợp pháp, hàng
ngàn nông dân đã thách thức các viên chức địa phương qua một diễn biến
kéo dài vài tháng. Khi những yêu cầu của họ cần được lắng nghe nhưng
lại bị phớt lờ, họ đã ném đá vào các cán bộ cốt cán của Đảng Cộng sản,
tấn công các trụ sở làm việc và nhà ở của những cán bộ này, và cầm giữ
một số cán bộ làm con tin trong nhiều ngày. Sau cùng, chính phủ trung
ương đã nắm lấy quyền điều hành, kỷ luật xử phạt các viên quan chức địa
phương và tống một số viên chức nầy vào tù cùng một số nông dân nữa.
Vào năm sau 1998, một bản quy định trên toàn quốc được biết đến như là
Nghị định 29 đã được thông qua, cho phép sự tham dự nhiều hơn vào việc
đưa ra quyết định ở địa phương và ban cho các công dân nhiều cơ hội hơn
nhằm để xả cơn giận của họ trước những viên chức cấp xã.
Thập niên tăng trưởng kinh tế đáng ngạc nhiên vừa qua ở Việt Nam đã
giúp làm dịu những tâm trạng thất vọng này. Thế nhưng 10 năm trôi qua,
với những cải thiện chỉ ở bên lề về tính minh bạch và với tình trạng
tham nhũng vẫn tiếp tục lan tràn, lòng nhẫn nại đang mòn dần để trở nên
mong manh nguy hiểm - một thực tế mà ban lãnh đạo của Việt Nam đang
nhận ra. “có tình trạng tham nhũng và lạm dụng chức quyền tại các địa
phương,” theo thừa nhận của ông Nguyễn Minh Thuyết, một đại biểu lâu
năm trong Quốc hội Việt Nam .
Mặc dầu vậy, ông Thuyết đã không tha thứ những vụ tấn công gần đây vào
tài sản (xe, cơ quan) của chính quyền, ông Thuyết nói là ông hiểu về
nỗi tức giận và đồng ý rằng chính phủ phải làm nhiều hơn nữa để cải
thiện tính minh bạch.
Trong lúc công ăn việc làm tiếp tục biến đi mất và nạn lạm phát ngốn
vào đồng lương, sẽ không dễ dàng gì để xoa dịu những con người đang bị
giáng những cú đòn mạnh mẽ nhất này khi mà công an vẫn đang toan tính
chỉa tiền của người dân để lấy những khoản rất nhỏ nhoi. “Công an hiện
nay thậm chí còn tham nhũng hơn trước đây,” một tài xế taxi ở Hà Nội
tên là Nguyễn Văn Cường đã nói một cách cay đắng.
“Ngày nào tôi cũng bị công an chặn lại vài lần.” Và khi mà ít năm trước
chỉ chi có 100.000 đồng, tức là khoảng 6 đô la là đủ, thì bây giờ không
thể ít hơn 200.000. “Điều ấy có nghĩa là có một số ngày tôi làm việc mà
chẳng có tiền công, vì công an lấy đi hết tất cả những gì tôi làm ra,”
anh Cường bảo. “Làm sao mà quí vị có thể không tức giận được cơ chứ?”
Hiệu đính: Trần Hoàng
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2009
