Nhân
đọc bài viết liên quan đến "Công đoàn” của GS.TS. Nguyễn Thu, xin được
bàn thêm về hai chữ "Công đoàn” và hoạt động của tổ chức Công đoàn ở
Việt Nam.
I. Lịch sử hình thành
Xã
hội Việt Nam chuyển tiếp từ xã hội phong kiến lên Xã hội chủ nghĩa. Do
vậy, tổ chức Công đoàn ở Việt Nam còn non trẻ so với những nước công
nghiệp Âu Mỹ, những nước mà tổ chức Công đoàn đã hình thành từ thế kỷ
XIX. Vào thế kỷ XIX, giới chủ nhân ở các nước công nghiệp phát triển
muốn người làm thuê phải làm nhiều giờ, nhiều sản phẩm, và chỉ trả ít
lương cũng như giảm thiểu những quyền lợi khác. Tổ chức Công đoàn được
hình thành để bảo vệ quyền lợi cho người lao động.
II. Hoạt động của tổ chức Công đoàn (hay Nghiệp đoàn)
Ở
những nước văn minh có luật pháp đàng hoàng thì người lao động được
luật pháp đứng ra bảo vệ quyền lợi cho họ. Luật pháp bảo vệ chung cho
tất cả mọi người trong xã hội. Như việc ấn định mức lương thấp nhất mà
công ty phải trả cho người làm thuê là một ví dụ. Luật này được áp dụng
cho tất cả mọi công dân, không kể nam hay nữ, già hay trẻ. Hay luật cấm
phân biệt giới tính, phân biệt tuổi tác khi xin việc là một ví dụ thứ
hai về sự bảo hộ của luật pháp đến công dân của mình.
Ngoài việc
luật pháp đứng ra bảo vệ quyền lợi cho người lao động, còn có những tổ
chức hay hiệp hội khác đứng ra bảo vệ quyền lợi cho người lao động. Và
Công đoàn (Union hoặc Labor Union) là một trong những tổ chức này. Một
tổ chức Công đoàn phải hội đủ những tiêu chí căn bản sau đây:
-
Thứ nhất. Tổ chức Công đoàn là một tổ chức hoạt động "độc lập” với
Chính quyền. Chính quyền không thể "chỉ thị” hay "ra lệnh” cho tổ chức
này. Lãnh đạo các đảng phái đang nắm quyền không thể "chỉ thị” cho các
tổ chức này.
- Thứ hai. Tổ chức Công đoàn là một tổ chức hoạt
động "độc lập” với giới chủ nhân, hay những ai hưởng lợi từ các công ty
mà thành viên của tổ chức Công đoàn đang làm việc.
- Thứ ba.
Chính phủ không trả lương cho những người làm trong một tổ chức Công
đoàn. Lương bổng của nhân viên thuộc tổ chức Công đoàn được trích từ
tiền nguyệt liễm do thành viên của tổ chức Công đoàn đóng hàng tháng.
-
Thứ tư. Tổ chức Công đoàn được thành lập để bảo vệ quyền lợi cho người
lao động trong một hoặc nhiều công ty cùng hoạt động trong một lĩnh vực
nào đó. Như Công đoàn thợ tiện, Công đoàn thợ lắp ráp xe hơi, v.v. ở
Mỹ. Lãnh đạo của Công đoàn đại diện cho tập thể người lao động để đứng
ra đấu tranh với giới chủ, đem về quyền lợi cho thành viên trong tổ
chức của mình. Tổ chức Công đoàn chỉ đấu tranh và bảo vệ quyền lợi cho
những người tham gia trong tổ chức Công đoàn đó.
Nhìn
sơ qua bốn tiêu chí căn bản trên đây thì tổ chức Công đoàn của Việt Nam
chưa bao giờ là một tổ chức Công đoàn đúng nghĩa vì:
- Công đoàn Việt Nam chưa bao giờ hoạt động độc lập với chính quyền. - Công đoàn Việt Nam là một bộ phận của công ty. - Những người làm công tác Công đoàn ăn lương nhà nước. -
Công đoàn Việt Nam chưa thực hiện được chức năng quan trọng nhất là
đứng ra đấu tranh với giới chủ để bảo vệ quyền lợi cho người lao động.
Như vậy, không chỉ riêng ở Việt Nam, mà tất cả các quốc gia đi theo con đường XHCN đều chưa có tổ chức Công đoàn đúng nghĩa.
Khi
mà chế độ bao cấp còn hiện hữu tại Việt Nam thì tất cả là một sự "xin
cho, ban phát”. Lại thêm nền kinh tế của Việt Nam trong suốt mấy chục
năm dựa vào nông nghiệp là chính. Dù mô hình hoạt động tập thể của hợp
tác xã đã được áp dụng nhưng không đem lại thành công. Như vậy, nhìn ở
công nghiệp cũng như nông nghiệp, chưa bao giờ có sự liên kết thật sự
giữa những người làm chung ngành nghề, làm chung một công việc để bảo
vệ quyền lợi cho người lao động trong ngành nghề đó.
Sau hàng
chục năm trời thử nghiệm và rút ra bài học về sự tụt hậu của đất nước
và biết chắc rằng nền kinh tế bao cấp không thể thành công, Đảng Cộng
sản đã chuyển hướng sang nền "kinh tế thị trường”, một điều chính người
khởi xướng ra thuyết Cộng Sản cũng chưa hề nghĩ tới vì kinh tế thị
trường là mô hình của các quốc gia theo chế độ tư bản. Hãy thử nhìn
xem. Công ty Cổ phần, giá thị trường, cung cầu, chứng khoán…. tất cả
những từ ngữ này đều sặc mùi "tư bản chủ nghĩa”! Có nghĩa là Việt Nam hôm nay đang đi trên con đường mà những nước tư bản đã bước qua cách đây hàng trăm năm trước.
Nhưng
có lẽ "không đành” từ bỏ học thuyết XHCN đầy hấp dẫn từ hàng trăm năm
trước nên cái tên kinh tế thị trường được gắn thêm mác "theo định hướng
XHCN”! Từ khi kinh tế thị trường theo định hướng XHCN được hình thành
thì các công ty tư nhân mọc lên như nấm sau cơn mưa.
Tiếp bước
các công ty trong nước là những công ty có vốn đầu tư của nước ngoài
vào thuê người lao động Việt Nam làm việc. Và như vậy, người lao động
trong các xí nghiệp, công xưởng Việt Nam hôm nay, nhất là công xưởng do
nước ngoài bỏ vốn, về một phương diện nào đấy hình như đang sống trong
tình trạng của thế kỷ thứ XIX, thế kỷ của sự bóc lột vì giới chủ nhân
muốn người làm thuê phải làm nhiều giờ, cho ra nhiều sản phẩm tốt, và
chỉ trả ít lương cũng như giảm thiểu những quyền lợi khác.
Chuyện
công nhân bị ngược đãi, đánh đập là chuyện bình thường tại các công ty
có vốn của nước ngoài. Nhất là ở các công ty giày da của Hàn Quốc và
Đài Loan. Cộng thêm sự lỏng lẻo của luật pháp, người lao động bị phân
biệt về giới tính, tuổi tác khi đi xin việc là điều thường thấy tại
Việt Nam lúc này.
Ở các nước văn minh Âu Mỹ, các
công ty sợ nhất là làm mếch lòng tổ chức Công đoàn. Công ty General
Motor của Mỹ khánh kiệt một phần cũng do Công đoàn. Thợ lắp ráp xe cho
công ty này được trả lương cao ngất ngưởng. Theo CNN thì các công ty
GM, Ford, và Chrysler phải trả chừng 73USD cho một giờ làm việc của một
người công nhân thuộc tổ chức Công đoàn xe hơi (United Auto Workers),
bao gồm cả tiền lương và tất cả các chi phí quyền lợi như lương hưu và
bảo hiểm sức khỏe…
Năm 2008, tổ chức Công đoàn thợ tiện đình
công 57 ngày liên tiếp đã khiến Công ty Boeing điêu đứng. Vụ đình công
này đã làm cho Boeing mất đi 38% tiền lời của tam cá nguyệt cuối của
năm 2008. Chỉ một trong tháng đầu của vụ đình công, Boeing đã thiệt hại
1,3 tỉ đô la.
III. Thay cho lời kết
Công
đoàn Việt Nam đang ở đâu? Câu hỏi quả là hết sức ngớ ngẩn. Vì Công đoàn
có mặt ở hầu hết ở các công ty. Người lao động Việt Nam có Tổng Công
đoàn Lao động Việt Nam. Tuy nhiên, Công đoàn Việt Nam chưa bao giờ làm
đúng vai trò của mình để bảo vệ quyền lợi cho người lao động. Tệ hơn
nữa, một khi giới chủ nhân được sự hậu thuẫn từ cơ quan công quyền sau
khi "chung chi” đầy đủ thì tổ chức Công đoàn vô hình trung đã bị vô
hiệu hóa. Cộng thêm những luật lệ cấm đoán đình công và sự lệ thuộc từ
chính quyền của những người lãnh đạo tổ chức Công đoàn, tổ chức Công
đoàn Việt Nam chỉ là cái bóng mờ của người lao động mà thôi.
Trần Vương
(Nguồn: Blog Toàn Dân Lên Tiếng)
|