Sự kỳ lạ của việc đệ trình này từ chính phủ Nguyễn Tấn Dũng là trình một dự án tốn kém hơn $55 tỉ đô la (ước tính bây giờ) xin chấp thuận mà chưa hề có các khảo cứu khả thi gì cả.

Xe lửa cao tốc. (Hình: webshot.com)

Không những vậy, những ước tính sơ khởi đều thấy đây là một dự án tốn kém vô cùng lớn, tăng nợ nần mà dân chúng phải gánh phải trả trong khi không có hiệu quả kinh tế mà ngay như viên chức trách nhiệm của nhà nước cũng phải công nhận.

Ngày 20 tháng 5, 2010 khi họp ngày đầu tiên, Quốc Hội Hà Nội dự trù bàn về dự án này. Ba ngày trước, theo bản tin tường thuật của VietnamNet, trong cuộc họp báo ở Văn Phòng Quốc Hội, ông Ngô Ðức Thịnh, thứ trưởng Giao Thông Vận Tải, nói "sau khi Quốc hội đồng ý chủ trương thì Bộ GTVT sẽ tính toán hiệu quả kinh tế và phương án huy động vốn.”

Bộ Trưởng GTVT Hồ Nghĩa Dũng, trong ngày 20 tháng 5, công nhận với báo chí là "hiệu quả kinh tế không cao,” một cách nói tránh né sự thất bại tài chính hay nhìn thấy lỗ vốn. Tuy nhiên, tại sao "không có hiệu quả kinh tế” mà vẫn lao tới theo cái kiểu cái cày đặt trước con trâu?

Theo "nhiều nhà khoa học về giao thông” mà Vietnamnet viện dẫn, dự án đường xe lửa cao tốc ở Việt Nam "dựa vào những dự báo sai số hàng chục lần.” Lượng hành khách, khả năng mua vé của quần chúng, đều dựa vào những tính toán "giả thiết,” tức ước tính không có thật ở tương lai một hai chục năm tới. Trong khi đó, số tiền đầu tư cho dự án đã bằng nửa tổng sản lượng quốc gia.

Theo báo cáo của nhà cầm quyền Hà Nội "tổng chiều dài toàn tuyến đường sắt cao tốc là 1,570 km, bắt đầu từ Hà Nội đến ga cuối là Hòa Hưng (TP HCM), trong đó cầu cạn dài 1,043 km, cầu vượt sông và đường bộ là 46 km, hầm 117 km, còn lại là nền đường đào đắp dài 364 km chiếm 23%. Có tất cả 27 ga. Dự kiến thời gian chạy tàu từ Hà Nội-Hòa Hưng là 5 giờ 38 phút đối với tàu nhanh (chỉ đỗ các ga Vinh, Ðà Nẵng, Nha Trang) và 6 giờ 51 phút với tàu thường đỗ ở tất cả các ga. Dự án chia làm hai giai đoạn, giai đoạn một đến 2020 đưa vào khai thác đoạn từ Hà Nội-Vinh và đoạn Nha Trang-TP HCM và giai đoạn đến 2030 xây dựng đưa vào khai thác đoạn Vinh-Ðà Nẵng và hoàn thành toàn tuyến vào 2035. Tổng diện tích đất thu hồi để làm dự án khoảng 4,170 ha và 9,480 hộ cần tái định cư.”

Sau nhiều lần chính phủ Nhật đề nghị, thuyết phục, nhà cầm quyền Hà Nội đã "có phần chắc” sẽ trao cho nhà thầu Nhật xây dựng hệ thống xe lửa cao tốc Bắc Nam. Ngày 15 tháng 4, 2010, Bộ Trưởng Thương Mại Nhật Soichi Matsutomo được thông tấn xã AFP thuật lời nói, "chính phủ Việt Nam đã quyết định sử dụng công nghệ Shinkensen của Nhật trong một phiên họp nội các.” Theo lời ông này được AFP thuật lại, các công ty xe lửa của Nhật như Kawasaki, Mitshubishi dự trù sẽ dành được hợp đồng dù có sự cạnh tranh ráo riết của Nam Hàn và Trung Quốc.

Nếu dự án này được chấp thuận, việc xây dựng sẽ khởi công từ năm 2012 và dự tính hoàn tất vào năm 2020.

Nhận định về dự án nói trên, ông Phạm Sỹ Liêm, chủ tịch Tổng Hội Xây Dựng Việt Nam cho rằng, "Dự báo của chúng ta về hạ tầng nhiều khi bị thực tế bỏ xa rất nhanh. Nhưng rất nhiều dự án lại dự báo quá mức dẫn đến những thất bại thê thảm.”

Ông Nguyễn Xuân Trục, thuộc Hội Khoa Học Cầu Ðường Việt Nam, nói, "Tôi có thẩm định một số dự án GTVT. Có những dự án như đường Hồ Chí Minh, hệ số lưu lượng xe dự báo so với thực tế sai số hàng chục lần. Hãy lấy đó làm bài học.”

Dự án xây dựng nhà máy lọc dầu ở Dung Quất là một sự thất bại về hiệu quả kinh tế nhưng chế độ Hà Nội vẫn nhất quyết bắt Quốc Hội thông qua để tiến hành dù có rất nhiều lời can ngăn của giới khoa học trong khi nhiều nhà thầu ngoại quốc đã bỏ chạy. Các dự án khai thác bauxite ở Tây nguyên cũng từng nổi lên một chiến dịch chống đối dữ dội với đủ mọi thứ nguy hại nhưng chế độ Hà Nội cũng không nghe ai. Dự án xây dựng lò điện nguyên tử ở Ninh Thuận cũng đã có rất nhiều phản biện, khuyến cáo ngăn cản, nhưng chế độ Hà Nội vẫn không nghe.

Theo ý kiến của bà Phạm Chi Lan, một người từng là đại biểu Quốc Hội CSVN, có rất nhiều rủi ro và thiệt hại trong dự án đường xe lửa cao tốc nhưng đều "bị gạt ra ngoài.”

Sau nhiều thúc giục và hứa hẹn của chính phủ Nhật Bản, ngay từ năm ngoái, ngày 26 tháng 3, 2009, Nguyễn Tấn Dũng, thủ tướng CSVN, đã ra lệnh "khẩn trương qui hoạch đường sắt cao tốc Bắc Nam.” Năm 2007, ước tính tốn kém được một nhóm chuyên gia Nhật và Hàn Quốc ước tính khoảng hơn $32 tỉ USD. Bây giờ ước tính mới là hơn $55 tỉ USD, đến khi bắt đầu thực hiện và cho tới khi hoàn tất, dự án này sẽ tốn hơn theo đà lạm phát và giá cả trang thiết bị gia tăng.

Sau khi hụt thầu xây dựng hai lò điện nguyên tử đầu tiên cho Việt Nam (về tay Nga) chính phủ Nhật ráo riết vận động để lấy dự án xây dựng đường xe lửa cao tốc. Bộ Trưởng Thương Mại Matsumoto nói chính phủ Nhật có thể cung cấp cho Việt Nam các khoản tín dụng bằng đồng yen nhưng chi tiết ra sao, chưa thấy đề cập.