Tập đoàn EVN vừa nói rằng sáu tháng qua đã lỗ khoảng 4.700 tỉ đồng và họ lại đề nghị… tăng giá. Lấy mức giá khu vực so sánh, EVN nói nếu không tăng giá sẽ không thúc đẩy đầu tư, cung cấp đủ điện cho nền kinh tế!

Cùng lúc, Bộ Y tế đưa ra mức viện phí dự kiến tăng 7-10 lần. Bộ cho rằng việc tăng này là "để phù hợp với sự biến đổi của mặt bằng giá chung trong 15 năm qua”. Trong lúc đó, HĐND Hà Nội sắp phải họp để quyết mức tăng học phí theo đề nghị của chính quyền với tỉ lệ tăng… gấp năm lần hiện tại!

Các dịch vụ nói trên đều là nhu cầu thiết yếu và hiện tại đều do nhà nước độc quyền cung cấp (là chính). Nên dù không muốn, người dân vẫn phải chấp thuận. Hơn thế, họ còn buộc phải đồng ý trong tư thế không đủ căn cứ tin rằng chất lượng dịch vụ sẽ tăng tương ứng với mức giá tăng, bởi việc cắt điện ồ ạt, việc xếp hàng qua đêm để xin học, việc 3-4 bệnh nhân chen chúc trên một giường bệnh… vẫn đang diễn ra trước mắt!

Nhưng không phải không có những lý lẽ khác để những người điều hành suy nghĩ.

Chẳng hạn, xét về thể chế, ngoài việc đảm bảo những quyền căn bản cho công dân, nhiệm vụ lớn nhất của nhà nước XHCN là chăm lo sự nghiệp sức khỏe và trồng người. Do đó, ngân sách cho y tế, giáo dục bao giờ cũng nhiều nhất và ngày càng tăng. Nay biến hai ngành sự nghiệp này thành dịch vụ thị trường liệu có phù hợp?

Xét về kinh tế, nếu số lỗ 4.700 tỉ đồng của EVN là lớn thì tại sao không tính đến thiệt hại lớn hơn do thiếu điện gây ra? Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) vừa "tố” rằng ngành này thiệt hại ít nhất 5.700 tỉ đồng (300 triệu USD) do điện cung ứng không đủ nhu cầu sản xuất! Đấy là riêng Vinatex, còn các ngành kinh tế khác thiệt hại từ việc thiếu điện là bao nhiêu? Và nếu EVN phải lỗ nhiều hơn để đảm bảo điện cho sản xuất và tiêu dùng thì sự hy sinh ấy lại cần thiết cho đất nước.

Còn về "lẽ đời”, người dân (cũng là những người làm công) chỉ có một ý kiến: nhà nước tăng giá thì lấy giá khu vực ra so, vậy trả lương có lấy mức khu vực ra so không? Theo tính toán, mức lương công nhân Việt Nam trả theo Nghị định 97 và 98/2009 thấp hơn khu vực 30%-40% và khối doanh nghiệp FDI đang tận dụng tối đa điều này. Chủ trương nhân công giá rẻ đã bị Trung Quốc từ bỏ, đã được EU khuyến cáo trong "Sách Xanh” vừa công bố, vì sao Việt Nam vẫn theo đuổi?

Lương vẫn thấp mà phải trả thêm tiền, người dân vẫn băn khoăn vì thế!