Những nhân tố chính nào ảnh hưởng đến xếp hạng của Việt Nam năm nay?

Theo công bố của tạp chí Wall Street Journal và Quỹ Di sản Thế giới, chỉ số tự do kinh tế của Việt Nam 6 tháng cuối năm 2008 và 6 tháng đầu năm 2009 đã tăng 1 bậc so với năm ngoái, nhưng lại giảm hơn 1 điểm so với năm ngoái.

Theo các nhà phân tích thì nhìn chung chỉ số tự do kinh tế trung bình của toàn thế giới năm nay là 59,4 tức là giảm 0,1 điểm so với kỳ trước. Nguyên nhân chính là do cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã khiến chính phủ các nước can thiệp mạnh mẽ hơn vào các nền kinh tế thông qua các gói kích cầu. Việt Nam cũng không phải là trường hợp ngoại lệ.

Các nhân tố ảnh hưởng

Trong tất cả 10 nhân tố được dùng để tính điểm cho Việt Nam năm nay, các tiêu chí về tự do tài chính và chi tiêu chính phủ của Việt Nam có điểm số cao hơn cả.

Trong bản phân tích của Việt Nam kỳ này của quỹ Di sản và tạp chí Wall Street thì chi tiêu chính phủ của Việt Nam kỳ này ở mức vừa phải. Điểm số mà Việt Nam đạt được là 73,4. Tiêu chí tự do tài chính đạt 76,2 điểm.

Việt Nam cũng có tỷ lệ tham nhũng rất cao. Việt nam đàn áp các nỗ lực công khai hóa các tham nhũng.

Bà Mary Kissel, WSJ

Tuy nhiên lạm phát của Việt nam vẫn ở mức cao khoảng 18,1%. Chính phủ đã phải can thiệp vào giá cả thông qua chính sách, trợ giá, các doanh nghiệp nhà nước và ngân hàng. Năm nay điểm số của Việt Nam ở phần tự do tiền tệ bị giảm đi 15 điểm xuống còn 58,1 bởi vì các chính sách can thiệp của nhà nước đã làm ảnh hưởng đến giá hàng nội địa.

Các nhân tố chính ảnh hưởng đến việc hạ điểm của Việt Nam năm nay là quyền sở hữu tài sản, sở hữu trí tuệ, tham nhũng và tự do lao động.

Nhận xét về những yếu tố ảnh hưởng đến điểm số của Việt Nam trong năm nay, bà Mary Kissel, phụ trách trang châu Á của tạp chí Wall Street Journal cho biết:

"Cũng giống như nhiều nước khác, Việt Nam đã thấy quá trình cải cách kinh tế của mình bị chững lại do những lo ngại của kinh tế toàn cầu năm 2008. Nhưng chính phủ thay vì phản ứng theo một cách hợp lý thì lại ngừng việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Việt Nam cũng có tỷ lệ tham nhũng rất cao. Việt nam đàn áp các nỗ lực công khai hóa các tham nhũng.

Về vấn đề tự do lao động thì không có luồng lao động tự do ra vào Việt Nam. Việt Nam có quy định về mức lương tối thiểu, mà điều này về cơ bản gây căng thẳng cho kinh doanh. Có một số lĩnh vực Việt Nam có điểm số gần tương đương với thế giới như tự do thương mại và tự do tài chính, nhưng những lĩnh vực khác lại rất thấp như quyền sở hữu tài sản và sở hữu công nghiệp, tham nhũng. Tất cả những điều này đã khiến họ tụt điểm trong bảng xếp hạng năm nay. Đó là một tin vừa vui mà cũng vừa buồn cho Việt Nam.”

Trong bảng xếp hạng năm nay, quyền sở hữu tài sản và sở hữu trí tuệ ở Việt Nam có điểm thấp nhất là 15. Theo đánh giá thì mặc dù Việt nam đã có hệ thống luật pháp để bảo vệ các quyền này, nhưng hệ thống tư pháp không độc lập, và tham nhũng tràn lan đã khiến việc thực thi bảo vệ quyền này không được thực hiện tốt. Các hợp đồng không được tôn trọng và các vụ tranh chấp thì kéo dài triền miên. Trong khi đó tất cả các đất đai lại thuộc về nhà nước.

Mặc dù Quốc hội Việt Nam đã thông qua luật sở hữu trí tuệ vào năm 2005. Việt Nam cũng là thành viên của nhiều tổ chức và công ước quốc tế liên quan đến lĩnh vực này. Tuy nhiên việc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam, đặc biệt là bản quyền phần mềm, phim ảnh, lại rất nặng nề. Việt Nam bị xếp vào top 15 nước có tỷ lệ vi phạm bản quyền phần mềm máy tính cá nhân cao nhất thế giới. Hiện Việt Nam cũng nằm trong số 33 nước ở mức thấp trong danh sách theo dõi đặc biệt 301 của Bộ Thương Mại Mỹ dành cho các đối tác thương mại liên quan đến vấn đề vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Luật sư Nguyễn Việt Sơn, thuộc công ty luật Vĩnh Phát và liên danh cho biết:

"Tình trạng vi phạm bản quyền, tác phẩm nhạc, phim và các loại hình nghệ thuật khác thực sự hiện nay diễn ra rất phức tạp. Thứ nhất là nguồn gốc vi phạm đa dạng, quy mô vi phạm lớn, và cái nghiêm trọng hơn đấy là tồn tại nhu cầu các phim và các tác phẩm vi phạm bản quyền đấy. Cho nên dù các cơ quan có làm thế nào đi chăng nữa nó vẫn tồn tại.”

Tham nhũng của Việt Nam năm nay có điểm số là 27. Theo đánh giá thì tham nhũng của Việt Nam đã lan tràn.

Theo đánh giá thì mặc dù Việt nam đã có hệ thống luật pháp để bảo vệ các quyền sở hữu tài sản và sở hữu trí tuệ, nhưng hệ thống tư pháp không độc lập, và tham nhũng tràn lan đã khiến việc thực thi bảo vệ quyền này không được thực hiện tốt.

Theo tổ chức minh bạch quốc tế thì năm 2008 Việt Nam xếp hạng thứ 121 trong số 179 nước trên thế giới về tham nhũng.

Nhân tố tự do lao động của Việt Nam năm nay được 68,4 điểm. Nguyên nhân là vì các luật lệ về lao động của Việt Nam khá là không linh hoạt. Chi tiêu không lương trong việc tuyển nhân viên thì vừa phải nhưng lại khó khăn trong việc sa thải nhân viên. Trong khi đó chính phủ lại tăng mức lương tối thiểu cho công nhân đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Điều này khiến các nhà đầu tư phải quan ngại khi quyết định đầu tư vào Việt Nam.

Theo các tác giả của chỉ số tự do kinh tế thì việc một nước có nền tự do kinh tế thực sự sẽ khiến thúc đẩy sự phát triển và thịnh vượng của quốc gia. Tuy nhiên để có được điều này lại phụ thuộc rất nhiều vào chính phủ và hệ thống chính trị của nước đó. Theo bà Kissel thì Việt nam là một nước 1 đảng, tức là không có tự do chính trị. Vì thế người dân chỉ còn có thể chéo ngón tay mà hy vọng nhà nước nhìn ra sự liên hệ mật thiết giữa tự do kinh tế và sự thịnh vượng của quốc gia mà thôi.