Nguyễn
Hưng Quốc
Nói đến tham nhũng, chúng ta thường nghĩ đến những hình thức đưa tiền
theo kiểu truyền thống. Đi đường phạm luật, bị công an thổi còi đòi
phạt, bèn dúi vào tay họ ít tiền ư? Ừ, thì cũng là hối lộ. Nhưng đó chỉ
là kiểu hối lộ cò con và cổ điển. Làm giấy tờ để xuất ngoại hay mua bán
nhà đất, muốn cho nhanh, lót tay một cán bộ nào đó ít tiền ư? Thì cũng
là hối lộ. Nhưng kiểu hối lộ ấy quá bình thường, chẳng có gì đáng nói
cả.
Ở Việt Nam, có những hình thức hối lộ đắt đỏ và tinh vi hơn
nhiều. Thực chất là hối lộ nhưng chúng lại được nguỵ trang dưới những
hình thức có vẻ tình nghĩa và "đậm đà bản sắc dân tộc” hơn, do đó, khó
bị kết tội hơn.
Như hình thức quà cáp, chẳng hạn.
Quà cáp
có nhiều kiểu. Ở đây, tôi chỉ nói đến quà cưới.
Cách đây mấy
tuần, một người bạn của tôi từ Việt Nam sang, kể: anh mới dự đám cưới
con trai của một người thân ở Hà Nội. Người thân của anh là một cán bộ
cao cấp cấp bộ, lại là một bộ thuộc loại "ăn nên làm ra”, nghĩa là có
nhiều tiền bạc (khác, chẳng hạn, với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội,
vốn có một ngân sách khá eo hẹp và có rất ít dự án quốc tế!). Bạn có
biết đám cưới ấy có bao nhiêu khách mời không? Theo lời người bạn tôi,
có trên 3000 người! Số quà cưới trị giá bao nhiêu? Cả hàng mấy trăm tỉ
đồng Việt Nam, tức là cả mấy triệu đô Mỹ. Quà, phố biến nhất là phong bì
với vài ngàn đô. Nghe nói có người còn tặng cô dâu chú rể nguyên chiếc
xe hơi hay cả căn hộ mới nữa.
Người ta cho đó là một cách bày tỏ
tình cảm và lòng biết ơn của cấp dưới đối với lãnh đạo của mình. Nhưng
thực ra, đó chỉ là một cách hối lộ.
Dù sao, chuyện trên, tôi chỉ
nghe kể. Còn chuyện này thì tôi biết rõ hơn: Một người bạn khá thân của
tôi, đang làm việc trong lãnh vực giáo dục ở Việt Nam, có đứa con trai
du học tại Úc. Cháu có bạn gái, cũng là du học sinh. Đám cưới của cháu
được tổ chức hai lần ở hai nơi: Úc và Việt Nam. Sau đám cưới ở Úc, nghe
bạn tôi dự tính làm đám cưới ở Việt Nam, tôi thắc mắc: Đã có đầy đủ bố
mẹ hai bên dự đám cưới ở Úc rồi, cần gì phải làm thêm đám cưới ở Việt
Nam nữa cho tốn kém? Bạn tôi chỉ cười. Sau đó, đám cưới xong, bạn tôi
tổng kết: Đám cưới ở Việt Nam có khoảng 1000 người đến dự. Tiền mừng đám
cưới đủ để con trai anh trả gần hết một căn nhà ở Úc!
Khách đâu
mà nhiều đến vậy? Tại sao người ta lại tặng quà nhiều đến vậy?
Thì
toàn là cán bộ dưới quyền của anh. Các sinh viên cũ. Phụ huynh của các
sinh viên hiện đang học. Rồi những người ít nhiều chịu ơn của anh từ
trước đến nay.
Bạn tôi biện hộ: Ở Việt Nam, đó là phong tục.
Không thể mời ít hơn được. Những người không được mời, nhất là thuộc cấp
trong cơ quan, sẽ nghĩ là mình ghét bỏ họ. Họ sẽ vô cùng lo lắng và khổ
sở. Thì mời. Người "được” mời sẽ sung sướng có được cơ hội để bày tỏ
tình nghĩa của mình đối với cấp trên. Và cấp trên thì không phải áy náy
là mình tham nhũng. Lợi cả đôi bên.
Đó là hình thức cấp dưới mua
chuộc cấp trên. Chuyện ấy hầu như thời nào cũng có. Và ở đâu cũng có. Có
điều, ở các nước Tây phương, mọi hình thức quà cáp mà giới lãnh đạo
nhận được đều bị kiểm soát gắt gao. Lấy Mỹ làm ví dụ. Theo luật của Mỹ,
Tổng thống và phó Tổng thống được quyền nhận quà từ các công dân của họ,
nhưng mọi món quà trị giá trên 285 đô Mỹ đều phải khai báo. Trên thực
tế, rất hiếm khi họ giữ lại các món quà ấy làm của riêng: phần lớn chúng
được gửi vào Kho lưu trữ quốc gia (National Archives). Còn quà cáp từ
ngoại quốc thì, thoạt đầu, tất cả đều phải được sự chấp thuận của Quốc
Hội; sau, luật nới giãn hơn một tí: họ được nhận những món quà trị giá
từ 335 đô trở xuống. Xin lưu ý: một, không khai báo, vì bất cứ lý do gì,
đều bị xem là phạm pháp; hai, danh sách những người tặng quà và trị giá
món quà của họ đều được công khai hoá để quần chúng có thể dễ dàng kiểm
tra. Còn ở Việt Nam? Nhớ, cách đây năm mười năm gì đó, Đỗ Mười thú nhận
là đã từng nhận một triệu đô la từ một công ty Hàn Quốc. Đó là chuyện
được thú nhận. Còn những chuyện không được thú nhận thì sao? Chỉ cần
theo dõi một ít vụ tham nhũng, như vụ Bùi Tiến Dũng và Huỳnh Ngọc Sĩ,
được đăng tải trên báo chí là đã thấy ngợp rồi.
Tuy nhiên, điều
đáng nói là ở Việt Nam không phải chỉ có cấp dưới mới mua chuộc cấp
trên. Cấp trên, ngay cả cấp trên cực cao, cũng mua chuộc cấp dưới nữa.
Cao
nhất là đảng và chính phủ.
Nhớ, lần về Việt Nam đầu tiên năm
1996, tôi nghe một người bạn vốn là giáo sư nổi tiếng khoe là anh sắp có
một căn nhà mới. Nhà lầu đàng hoàng. Ở ngay mặt tiền. Hỏi chi tiết, anh
cho biết là anh được nhà nước cấp một mảnh đất khá lớn. Không có tiền
để xây, anh bán cho nhà thầu nửa miếng đất. Người ta sẽ xây hai ngôi nhà
lầu; mỗi ngôi bốn tầng. Người ta sẽ giao cho anh hẳn một cái; cái kia
người ta giữ. Như thế, chỉ chờ đợi mấy tháng, anh có nguyên một ngôi nhà
lầu bốn tầng đồ sộ. Với nó, anh có thể an hưởng tuổi già: hai vợ chồng ở
hai tầng trên; hai tầng dưới thì cho thuê. Khỏi phải lo lắng gì về tài
chính nữa cả. Khoẻ!
Khi tôi hỏi: Tại sao anh được cấp đất như
thế? Anh đáp: Tất cả các đảng viên có tuổi đều được cấp. Tuổi đảng và
chức vụ càng cao, miếng đất càng lớn. Anh bình luận: Kể ra, đó cũng là
một hình thức mua chuộc của đảng và nhà nước. Mua chuộc sự trung thành
của các cán bộ và đảng viên.
Rồi chép miệng, anh nói tiếp: Biết
thế, nhưng ai đủ can đảm từ chối một món quà lớn lao và quý báu như thế
nhỉ?
Ừ, nghĩ coi, có mấy ai?
|
