Minh Văn (Danlambao)
- Còn nhớ hồi tôi làm việc tại một trung tâm đào tạo lao động, nơi đây
chủ yếu tập trung những người công nhân chuẩn bị đi lao động nước ngoài.
Họ học thêm ngoại ngữ, tiếng của đất nước mà mình sẽ đến để làm việc.
Một số khác học nghề để đợi đến ngày được đi xuất khẩu, mà họ thường gọi
là "ngày bay”. Đó là cái đích cuối cùng nhưng là khởi điểm cho một hành
trình lao động nặng nhọc và nhiều trắc ẩn nơi xứ người. Tuy gian khổ là
vậy, nhưng đối với những người lao động xuất khẩu Việt Nam, thì đó là
cái ngày tự do của cuộc đời họ, ngày thoát khỏi sự đói khổ và lừa dối
nơi quê nhà. Họ chấp nhận bị bóc lột để được thoát khỏi sự bóc lột.
Trung tâm cách thủ đô Hà Nội chừng độ 30 km về phía tây, tọa lạc trên
một khuôn viên rộng chừng 1 ha. Kinh phí xây dựng do Chính phủ Pháp tài
trợ cho Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Cơ ngơi thì khang trang bề
thế, nhưng trong đó lại chứa đựng những số phận và nỗi niềm trắc ẩn của
người lao động, những con người là nạn nhân của một hệ thống buôn người
do nhà nước độc tài chủ trương.
Người lao động tập trung về đây chủ yếu từ các tỉnh lân cận Hà Nội như:
Hải Dương, Thái Nguyên, Bắc Giang, Hải Phòng, Nam Định...; còn có cả
những người từ tận miền Nghệ An – Hà Tĩnh ra đây để đợi chờ và hy vọng.
Họ từ độ tuổi thanh niên cho đến trung niên, gồm cả nam lẫn nữ. Nam thì
làm các nghề thợ hàn, xây dựng, thợ sửa chữa máy móc... nữ thì chủ yếu
làm công nhân may mặc, trông nhà, giữ trẻ, đầu bếp...; nói chung là đủ
thứ nghề lặt vặt mà xứ người ta cần đến sức lao động rẻ mạt của người
Việt Nam.
Vì họ chủ yếu đến đây để học nghề và ngoại ngữ nên chúng tôi gọi họ là Học viên.
Lúc cao điểm, trung tâm chứa đến trên cả ngàn người. Cứ ban ngày thì học
một đến hai buổi. Tối đến cánh thanh niên thường buồn tình mà tụ tập
nhau uống rượu bia hoặc đánh bài. Tiền thì tiêu của gia đình hoặc vợ ở
quê gửi lên. Tháng rộng ngày dài, đám con trai chẳng có việc gì làm
ngoài ngày hai buổi học nhàm chán, trong khi "ngày bay” thì cứ bị hoãn
vô hạn định. Vì vậy mà họ đâm ra chán nản, uống rượu say khướt rồi quậy
phá. Cánh khác thì nhân đêm tối ra đường bắt trộm chó của dân về làm
thịt uống rượu, vì vậy mà việc xảy ra xung đột với dân địa phương là
chuyện cơm bữa. Đám cán bộ quản lý chúng tôi suốt ngày bận rộn để hòa
giải với những xô xát kiểu này.
Vì không tham gia vào quá trình tuyển dụng lậu lao động, nên những gì
chúng tôi biết được là do chính những người công nhân xuất khẩu kể cho
nghe.
Có hôm, chúng tôi đang ngồi làm việc thì thấy một toán học viên sà vào,
người nào cũng sặc sụa mùi rượu, dáng điệu thì khật khưởng đến tội
nghiệp. Họ ghé vào là để trò chuyện cho vui, nhằm trút đi những bực bội
và muộn phiền trong lòng. Vì sống gần gũi nên quý mến lẫn nhau, các học
viên coi chúng tôi như những đồng minh để bảo vệ họ trong cuộc chiến
chống lại sự lừa dối của những kẻ buôn bán lao động.
Mỗi người trong họ đều có một hoàn cảnh riêng, người thì đã có vợ con,
kẻ thì chưa. Tất cả tập trung về đây với một hy vọng mong manh cho sự
đổi đời trước mắt.
Một cậu thanh niên quê Hải Dương, giọng méo mó vì rượu, kể chuyện với một điệu bộ tưởng chừng không còn gì có thể hài hước hơn:
- Ở nhà em còn bố mẹ, ông nội thì đã ngoài 80 tuổi. Cách nay 2 năm, khi
em lên Hà Nội để chuẩn bị đi nước ngoài theo hợp đồng với công ty tuyển
dụng, ông nội cầm tay em khóc và nói "Bây giờ cháu đi nước ngoài, liệu
ông còn sống để được nhìn thấy ngày cháu trở về hay không?”. Cả nhà cảm
động, ai nấy cùng khóc nức nở.
Cậu cố nhịn cười, làm điệu bộ khoát tay rồi nói tiếp:
- Nào ngờ từ đó đến nay, họ lấy cớ học ngoại ngữ rồi chuyển em hết trung
tâm này đến trung tâm khác. Lần nào về nhà lấy tiền, thấy ông nội vẫn
khỏe mạnh và móm mém cười, mà mình thì vẫn chưa đi được nước ngoài. Tính
đến nay em bị chuyển khoảng gần 8 trung tâm rồi.
Những người có mặt đều cười nghiêng ngã, lắm người cười đến ho sặc sụa. Một người khác tiếp lời:
- Còn em thì đã hơn một năm nay ăn lương vợ. Vợ ở quê làm ruộng, hằng
tháng gửi tiền cho mình ở trên này. Một mình ở đây ăn tiêu bằng cả gia
đình ở quê, sốt ruột lắm các bác ạ. Vậy mà hỏi họ về ngày bay thì họ cứ
ậm ừ cho qua chuyện. Hỏi dồn thì họ lại gắt "Cái anh này lắm chuyện,
chúng tôi cũng muốn cho các anh bay nhanh chứ, nhưng chưa ký được hợp
đồng với bên công ty ở nước ngoài”. Các anh thấy đấy, em thì dốt nát nào
có biết gì, họ nói sao biết vậy. Nếu mình làm quá họ lại thôi hợp đồng,
cho về quê thì tiền mất tật mang, đành bấm bụng mà theo nốt vậy. Chỉ
thương cho vợ con nheo nhóc ở quê nhà.
Tôi gật đầu tỏ vẻ thông cảm, hỏi lại anh:
- Vậy khi gọi anh đi thì họ hứa thế nào?
Anh nhăn mặt, trả lời:
- Thì họ hứa chỉ dăm bữa nửa tháng là làm xong thủ tục, mình sẽ được
xuất ngoại. Nhưng họ cứ lần lữa, rồi chuyển mình hết trung tâm này đến
trung tâm khác cho đến tận bây giờ.
Chúng tôi ai cũng lắc đầu ái ngại, nhưng đều cảm thông cho họ, vì thực
ra họ cũng không có sự lựa chọn nào khác. Họ bị quá nhiều sức ép từ
nhiều phía, và rồi không thoát khỏi cái guồng máy buôn người của nhà
nước này. Họ cũng như chúng tôi, tất cả đều là nạn nhân của thời cuộc.
Mấy cậu vừa cười vừa trỏ vào một anh trong bọn đã trạc ngoại 40, rồi nói:
- Anh này có thâm niên học tập lâu nhất, đến nay là 4 năm. Đây là trung
tâm thứ 12 anh có mặt. Vì "sống lâu lên lão làng”, nên họ cho anh làm
lớp trưởng để quản lý những học viên mới đến sau.
Nhìn bộ dạng thiểu não của anh, không có ai nhịn được cười. Ôi, thật xót
xa cho những kiếp người xuất khẩu lao động trên quê hương Việt Nam. Họ
và gia đình đang là nạn nhân của một chế độ bán nước buôn dân. Họ vẫn
phải ở đây để chịu đựng sự lừa dối và bóc lột, trong nỗi niềm khắc khoải
chờ mong của người thân nơi quê nhà.
Một đêm, chúng tôi đang ngủ thì bị đánh thức bởi những tiếng ồn như vỡ
chợ. Anh bạn cùng phòng nghe điện thoại rồi quay sang báo với tôi:
- Các học viên bức xúc vì bị lừa, đã nổi loạn phá phách lớp học và đuổi đánh đám cán bộ quản lý.
Mấy chúng tôi vội vàng mở cửa sổ nhìn xuống. Phía dưới sân của trung
tâm, trong ánh đèn cao áp sáng trưng, ước độ 5 đến 6 trăm học viên đang
tập trung la hét. Họ tụ tập thành từng nhóm với một vẻ phấn khích cao
độ. Lắm người nhào vào đập phá cánh cửa nhà xưởng. Một tốp khác đang cầm
gậy đuổi đánh mấy tay quản lý chạy lòng vòng như bắt cướp vậy. Theo mấy
người chứng kiến kể lại, thì tay giám đốc trung tâm chạy trốn lên được
một phòng ở tầng 3, bị một nhóm học viên đuổi theo bắt được. Họ tắt hết
đèn điện rồi đánh cho hắn một trận nhừ tử. Vài tay quản lý khác nhanh
chân thoát được, thần hồn nát thần tính, đang đêm lên xe chạy về Hà Nội
mà không bao giờ dám ló mặt lên đây nữa. Đến gần sáng thì cánh học viên
đã rút hết, ai về phòng nấy, để lại một bãi chiến trường la liệt những
bàn ghế bị đập phá và vứt chỏng chơ.
Tức nước thì vỡ bờ, âu đó cũng là quy luật xưa nay. Những người Lao động
bị lừa đi xuất khẩu, họ cũng đã hết kiên nhẫn trong sự đợi chờ vô vọng.
Và điều gì đến cũng phải đến, những kẻ chủ trương lừa đảo rồi cũng phải
trả giá đắt cho những hành động vô lương tâm của chúng.
