Nhà bất đồng chính kiến Phạm Thanh Nghiên, người bị án tù giam bốn năm vì tội tuyên truyền chống nhà nước, đã trở về nhà hôm 18/9 sau khi mãn hạn tù.

Bà Nghiên, năm nay 35 tuổi, nói trại giam số 5 ở Thanh Hóa đã cho cán bộ đưa bà về và giao cho chính quyền địa phương ở quận Hải An, Hải Phòng do bà còn bị quản chế thêm ba năm nữa.

Bà nói: "Thực ra ở trong đó mấy hôm nay thì tôi cũng đã mất ngủ rồi bởi vì cảm giác rất là háo hức. Trước tiên là muốn về để được ở trong vòng tay mẹ tôi vì một năm nay tôi không được gặp mẹ tôi bởi vì mẹ tôi yếu không đi thăm được."

Nói chuyện với BBC sau khi về tới nhà khoảng năm tiếng bà nói bà bị say xe và còn rất mệt do không kịp ăn uống gì từ buổi sáng.

Bà nói bản án đối với bà là "bất công" và nói thêm:

"Tôi hoàn toàn vô tội. Những gì tôi nói hoàn toàn xuất phát từ sự thật và những gì tôi làm xuất phát từ lương tâm và trách nhiệm."

Người bị tù đày vì biểu tình với biểu ngữ Hoàng Sa và Trường Sa tại gia và vì các bài viết thể hiện quan điểm cá nhân cũng nói việc bị quản chế thêm ba năm là "vô cùng khó khăn" đối với những gì mà chị dự định làm cho tự do và dân chủ.

"Dù khó khăn đến mấy thì tôi cũng sẽ cố gắng để khắc phục và để đóng góp được trong khả năng của tôi cho nền tự do, dân chủ cho Việt Nam như tôi đã làm," bà Nghiên nói.

'Điểm đến lý tưởng'

Khi được hỏi về tình hình sức khỏe, bà Nghiên nói bà bị sụt mất vài kg sau khi tuyệt thực hôm 12/9 để ủng hộ một nữ tù nhân, người cắt gân tay để tự tử vì không được chăm sóc sức khỏe lúc đau ốm trong tù.

Bà nói có lúc bà đã tăng được vài kg lên 42 kg nhưng hiện còn khoảng 39 kg.

Sau vụ tuyệt thực, bà Nghiên nói phó giám thị trại giam số 5 ở Thanh Hóa đã có cuộc gặp với bà trong đó mà đưa ra một số đề nghị để cải thiện điều kiện sống và chăm sóc sức khỏe cho tù nhân.

Người từng được giải thưởng nhân quyền Hellman/Hammett của Human Rights Watch nói bà có rất nhiều điều bất bình về điều kiện giam giữ tù nhân ở Việt Nam qua trải nghiệm cá nhân:

"Nhà tù thực là điểm đến lý tưởng để cho tôi và những người tranh đấu khác để nhìn rõ hơn cái bộ mặt của chế độ cộng sản này.

"Trước tiên nói về nhân phẩm của người tù, nhân phẩm của người tù không được tôn trọng đúng mực trong khi quy định của nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn luôn nói tù nhân chúng tôi được tôn trọng về nhân phẩm, được chăm sóc về sức khỏe."

'Tự hào về mẹ'

Bà Nghiên nói trong những ngày ở tù bà được sự hỗ trợ tinh thần rất lớn từ mẹ, bà Nguyễn Thị Lợi, năm nay 77 tuổi.

"Tôi phải nói thật là tôi rất tự hào về mẹ tôi.

"Vừa rồi hai mẹ con ngồi ôn lại chuyện cũ trong ngày tôi bị bắt, tôi có hỏi là 'mẹ có nhớ là khi con bị bắt mẹ nói câu gì không'.

"Mẹ tôi không nhớ, tôi có nhắc lại rằng chính câu nói của mẹ đã là một cái nâng đỡ tinh thần cho con rất lớn mạnh trong bốn năm xa cách.

"Đó là khi mà tôi bị còng tay đó, mẹ tôi có nói với tôi là 'con đã xác định rồi thì cứ đi đi, cố gắng giữ gìn sức khỏe, không phải lo gì cho mẹ.

"Mẹ tôi có quay ra nói với những nhân viên an ninh, những kẻ bắt tôi, rằng 'như vậy các anh đã bắt con tôi vì tội yêu nước'.

"Quả thật tôi rất tự hào vì mẹ tôi đã nói câu đấy và khi về thì mẹ tôi đón tôi cũng rất bình thản, chỉ ôm tôi thôi.

"Nhưng chị gái tôi, tôi có một người chị gái ở xa mãi Sài Gòn, chị ấy khóc quá nên chắc tôi cũng không cầm được nước mắt.

"Chị em ôm nhau khóc vì chị tôi gần sáu năm rồi tôi mới được gặp."

Bà Nghiên nói với BBC trong tù rất ít sách báo và những gì bà biết về cuộc sống bên ngoài "rất là hạn chế, thậm chí là lạc hậu".

Bà cũng nói các nhân viên an ninh đã gặp bà vào tháng Bẩy năm 2011 và tháng Hai năm 2012 và khuyên bà "mềm mỏng" và như vậy sẽ "có lợi" cho bà.

Tuy nhiên bà nói: "Cho dù như thế nào đi chăng nữa thì tôi quan điểm rằng cứ giữ vững ý chí tranh đấu, quyết tâm và sẽ là thành công thôi vì mình là chính nghĩa mà, thì sẽ là thành công thôi."