Thông tin về việc thay Đức Tổng GMHN Giuse Ngô Quang Kiệt ra khỏi HN theo yêu cầu của nhà nước Cộng sản Việt Nam bằng một cuộc mặc cả đau đớn của Vatican, HĐGMVN và nhà nước VNCS đã được tiết lộ ra ngoài trở thành một bài toán khó giải cho Vatican trong vấn đề này, nhất là khi vấp phải sự phản ứng dữ dội, mãnh liệt từ giáo dân và nhân dân.

Thông thường, những quyết định của Vatican là những quyết định bất khả thu hồi, nhằm đảm bảo cho uy tín tuyệt đối của Vatican từ xưa đến nay. Vì vậy việc điều tra, bổ nhiệm hoàn toàn được giữ bí mật bất chấp tính thời gian, nhằm đảm bảo cho quy trình bổ nhiệm không bị ảnh hưởng đến uy tín của Tòa Thánh. Vì vậy mới có câu "Chậm như Vatican”.

Bộ Giáo luật quy định: Điều 377:

5- Từ nay về sau, không được cho chính quyền dân sự quyền lợi đặc ân bầu cử, bổ nhiệm, đề cử hoặc chỉ định các Giám mục”.

Bộ Giáo luật quy định rõ ràng như vậy, nhưng đó là những nơi khác, nơi không có chính quyền CS vô thần. Còn tại những nước CS như VN, Trung cộng vấn đề lại khác. Tại Việt Nam, những việc liên quan đến bổ nhiệm, cất nhắc, di chuyển GM đều phải được nhà nước CSVN thông qua, điều này đã được nhà nước CSVN công khai nói đến khi nhắc đến sự thỏa thuận của Vatican và Hà Nội trong vấn đề đó.

Thí dụ: Khi Giám mục Sài Gòn Phạm Minh Mẫn đươc phong Hồng y, ngay lập tức Ban Tôn giáo Chính phủ tuyên bố không công nhận, vì Vatican đã không "thông qua và được sự chấp thuận của phía Việt Nam”. Sau đó, Vatican đã cho biết: "Việc bổ nhiệm GM mới phải thông qua VN như thỏa thuận, còn bổ nhiệm Hồng y không có trong thỏa thuận”. Điều đó để hiểu khi một GM được cất nhắc phải có ý kiến của chính quyền CSVN đồng ý.

Thông thường việc đề cử một GM, việc bổ nhiệm, di chuyển… khi thông qua chính quyền CSVN rồi vẫn thường được giữ kín từ phía nhà nước VN để giấu mặt chuyện chính quyền can thiệp nội bộ tôn giáo, coi chuyện di chuyển, bổ nhiệm… là việc nội bộ của Vatican và GHVN.

Nhưng đến vụ việc của TGMHN Ngô Quang Kiệt, thì chính quyền CSVN chơi ngay con bài khác, ngoài việc "đi đêm” bằng con đường ngoại giao, khi Tòa Thánh có văn bản đề nghị gửi qua VN thì bằng cách này hay cách khác, CSVN đã tiết lộ thông tin này nhằm hai mục đích:

- Thông báo cho GHVN biết có làm gì cũng không thể qua nổi mặt nhà nước CSVN khi Vatican phải thỏa thuận với họ về số phận các GM. Hứa hẹn những điều tốt đẹp sau khi bứng được TGM HN Giuse Ngô Quang Kiệt ra khỏi cái ghế của mình dù không có bất cứ lý do nào được đưa ra, chỉ vì nhà nước CSVN muốn thế.

- Đánh một cú đòn nặng vào uy tín của Vatican trong các vấn đề "độc lập, bí mật khi bổ nhiệm” trước con mắt giáo dân Việt Nam, đánh gục uy tín của HĐGM VN trước sự tin mến của tín hữu VN. Đánh gục ý chí của những con người yêu mến sự thật, công lý, hòa bình theo gương Đức TGM Giuse Ngô Quang Kiệt.  

Chính vì thế, thông tin về số phận của TGM HN được hé lộ qua Ban Tôn Giáo Chính phủ, qua hệ thống Bộ Thông tin truyền thông với báo chí… một cách nhanh chóng.

Ngoài ra, để chuẩn bị cho màn sau của việc xù nợ với những thỏa thuận đó, CSVN đã chơi con bài nửa tối nửa sáng này.

Việc quay quắt trong các thỏa thuận, lời hứa của CSVN như thế nào, GHVN đã có quá nhiều kinh nghiệm. Khi tình hình căng thẳng tại Tòa Khâm sứ mà việc đe dọa dùng vũ lực bất thành, văn bản từ Tòa Thánh gửi đến TGM HN rất kịp thời gỡ cho nhà nước CSVN một bàn thua trông thấy. Song song với việc "đi đêm” bằng con đường ngoại giao, cán bộ cao cấp CSVN đã đến tận TGM HN để hứa hẹn trả lại nhưng cố gắng "giữ thể diện” cho nhà nước.

Và cả Vatican và TGM HN đã sập bẫy rất ngọt ngào. Nhưng rồi chó, dùi cui, súng đạn và cảnh sát đã là cách trả lời cho Vatican và TGMHN.

Với việc nhanh chóng bổ nhiệm GM Nguyễn Văn Nhơn ra làm TGM Phó cho Hà Nội để kế vị TGM Giuse Ngô Quang Kiệt thỏa mãn yêu cầu trái đạo lý, trái pháp luật và giáo luật của Nhà cầm quyền Hà Nội, rõ ràng việc đi đêm mặc cả đã xảy ra.

Bộ Giáo luật cũng ghi rõ: Điều 378: Để xứng đáng được tiến cử lên chức GM, các đương sự cần phải:

Xét những tiêu chuẩn này dưới con mắt giáo dân Hà Nội thì khó có ai thay thế nổi Đức TGM HN Giuse Ngô Quang Kiệt.

Vatican đứng trước một khó khăn bất ngờ, thông thường khi bổ nhiệm một GM, dù có tin đồn, dù có những nghi hoặc, nhưng chưa bao giờ Vatican vấp phải sự phản đối của lòng dân như hiện nay. Thường khi thông tin đã được tiết lộ, việc bổ nhiệm, di chuyển ngay lập tức phải được đình chỉ.

Vậy nhưng với trường hợp bổ nhiệm một TGM Phó cho Hà Nội dường như đã được quyết định trước khi HĐGM VN họp tại Bãi Dâu, Vũng Tàu. Vì vậy một GM trước khi đi họp đã nói: "Đợt này Đức Cha Kiệt sẽ nghỉ hưu”.

Mà khi đã có quyết định của Tòa Thánh, thì việc thu hồi lại là muôn trùng khó khăn. Còn nhớ Tổng Giám MụcWielgus ởBaLan đã được bổ nhiệm nhưng trước những bằng chứng và phản ứng đã phải "từ chức” ngay khi ở lễ tấn phong chứ không thu hồi lại quyết định bổ nhiệm.

Với tinh thần giáo dân và nhân dân hiện nay, nếu công bố quyết định đưa GM Nguyễn Văn Nhơn ra Hà Nội ngay lúc này chẳng khác gì đổ thêm dầu vào chảo lửa đang sôi sục. Giáo dân Hà Nội sẽ hiểu rằng Vatican và HĐGMVN đã chọn nhà nước CSVN mà không chọn quyền lợi của họ và quyền lợi của các linh hồn. Khi đó, điều gì sẽ xảy ra?

Nhưng nếu không công bố và thực hiện, lẽ nào văn bản Tòa Thánh đưa ra là chuyện để chơi? Trong khi đó cũng Bộ Giáo luật quy định ở Điều 382: -2"… Nếu không bị cản trở hợp lệ, kẻ được tiến cử lên chức vụ GM Giáo phận phải tựu chức trong vòng bốn tháng kể từ ngày nhận được văn thư Tòa Thánh nếu chưa thụ phong GM, nếu đã thụ phong GM rồi, thì trong vòng hai tháng kể từ khi nhận được văn thư”.

Trước tình hình "tiến thoái lưỡng nan” này, có tin rằng việc công bố thuyên chuyển GM Nguyễn Văn Nhơn ra Hà Nội sẽ cấp tốc làm sớm trong thời gian tới dù có bị phản đối và mất uy tín. Nghe tin này, người ta sực nhớ tới câu nói của Nguyễn Tấn Dũng – Thủ tướng CSVN về khai thác Bauxite: "Đây là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước – phản đối vẫn làm”.

Nắm được những thế yếu của HĐGM VN và Vatican, CSVN tung con bài này ra thật là một đòn đúng lúc giáng cú đánh nặng nề vào uy tín của Vatican và HĐGMVN.

Thật là "Con cái thế gian khôn ngoan hơn con cái sự sáng” (Lc 16,8).