Việt Nam và Trung Quốc hiện nay đang trong quá trình đàm phán phân định chủ quyền vùng biển ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ. Vùng biển được đàm phán, theo Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Dũng, là “đoạn từ Quảng Bình, Quảng Trị đến Huế, Đà Nẵng” [1]. Tuyên bố chung của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Ôn Gia Bảo ngày 25/10/2008 nói, “Hai bên tiếp tục thúc đẩy một cách vững chắc đàm phán phân định khu vực ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ và tích cực trao đổi về vấn đề hợp tác cùng phát triển, sớm khởi động khảo sát chung ở khu vực này”[2].


Bản đồ 1: Khu vực ngoài của Vịnh Bắc Bộ - một số thử thách đối diện Việt Nam trong đàm phán.

Cuộc đàm phán này đã diễn ra từ vài năm, Việt Nam và Trung Quốc đang “từng bước thu hẹp khác biệt”[4] , lãnh đạo hai bên “nhất trí đẩy nhanh tiến trình đàm phán”[5] và đẩy nhanh việc khởi động khảo sát chung. Nhưng đến nay phạm vi chính xác của vùng đàm phán hay khảo sát chung, những đòi hỏi và lập luận mà hai bên đưa ra, cũng như những thoả thuận đã đạt được vẫn chưa được công bố.

Cuộc đàm phán này có ý nghĩa rất quan trọng đối với Việt Nam, nhưng lại phức tạp hơn những cuộc đàm phán trước đây để phân định ranh giới với với Trung Quốc trong Vịnh Bắc Bộ, với Thái Lan và với Indonesia.

Cuộc đàm phán này quan trọng vì kết quả của nó ảnh hưởng đến ranh giới biển của Việt Nam ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ và bên ngoài vùng biển này. Đặc biệt, nó có thể liên quan tới chủ quyền đối với Hoàng Sa vốn đã bị Trung Quốc chiếm đóng và đang trong tình trạng tranh chấp (nói là “có thể” vì phạm vi chính xác của vùng biển được đàm phán bởi hai bên chưa được công bố).

Những thử thách mà Việt Nam có thể gặp phải trong cuộc đàm phán đầu tiên với Trung Quốc để phân định ranh giới trên Biển Đông này trước tiên liên quan đến Hoàng Sa. Nhưng, với tham vọng bành trướng của Trung Quốc, những thử thách cũng xuất phát từ những khu vực ngoài tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa.

Yếu tố Hoàng Sa

Trong tầm ảnh hưởng có thể của Hoàng Sa, Việt Nam và Trung Quốc có thể dựa vào tuyên bố chủ quyền đối với Hoàng Sa để đòi hỏi những vùng nội thuỷ, lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế của Hoàng Sa phía bên kia đường trung tuyến (đường màu đỏ trong bản đồ trên)[10].

Trên thực tế, năm 1996 Trung Quốc tuyên bố đường cơ sở thẳng xung quanh Hoàng Sa, đòi hỏi rằng khu vực bên trong đường cơ sở có diện tích 17.400 km² là nội thuỷ và khu vực 12 hải lý bên ngoài từ đường cơ sở đó là lãnh hải của họ, mặc dù đường cơ sở đó vi phạm UNCLOS[6]. Trung Quốc cũng có thể sẽ đòi hỏi vùng đặc quyền kinh tế xa hơn những vùng này phía bên Việt Nam của đường trung tuyến. Nếu Việt Nam chấp nhận những đòi hỏi này, vùng đặc quyền kinh tế mà Việt Nam được hưởng sẽ bị thu hẹp. Nguy hiểm hơn, nếu chấp nhận như thế thì có nghĩa là Việt Nam đã thừa nhận chủ quyền của Trung Quốc đối với Hoàng Sa.

Trong khả năng ngược lại, Việt Nam cũng có thể dựa vào chủ quyền đối với Hoàng Sa để đòi hỏi những vùng biển bên kia đường trung tuyến. Tuy nhiên, Trung Quốc, với lợi thế là nước có nhiều sức mạnh và là nước đang chiếm đóng Hoàng Sa (dù việc chiếm đóng đó là bât hợp pháp chiếu theo luật quốc tế), sẽ khó mà chấp nhận những yêu sách như vậy của Việt Nam.

Trước thử thách này, Việt Nam khó có thể đòi được sự công bằng trong đàm phán về vùng biển bên trong tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa cho đến khi nào vấn đề chủ quyền đối với Hoàng Sa được giải quyết một cách công bằng, ví dụ như bởi Toà án Công lý Quốc tế.

Yếu tố không liên quan đến Hoàng Sa

Bên ngoài tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa, Trung Quốc và Việt Nam hiện cũng đang tranh chấp ngay cả những vùng biển đương nhiên thuộc về Việt Nam.

Năm 2004 Trung Quốc kéo giàn khoan dầu Kantan 3 tới hoạt động tại khu vực có toạ độ 17°26′42″ Bắc, 108°19′05″ Đông, cách Việt Nam 63 hải lý và cách Trung Quốc 67 hải lý[7], cách các đảo gần nhất thuộc quần đảo Hoàng Sa 205 hải lý, tức là ngoài tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa. Bộ Ngoại giao Việt Nam đã phản đối với lý do “Căn cứ vào luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982, khu vực này hoàn toàn thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam”[8]. Đáp lại, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố là khu vực này nằm bên Trung Quốc của vùng biển ngoài của Vịnh Bắc Bô, do đó Trung Quốc cho rằng sự phản đối của Việt Nam không có cơ sở và không thể chấp nhận được[9].

Cho tới nay Công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc đã công bố một số lô dầu khí lấn sang bên Việt Nam của đường trung tuyến. Trong những lô dầu khí này, vùng LD29-1 nằm hoàn toàn bên Việt Nam và phân nửa vùng LD20-1 nằm bên Việt Nam của đường trung tuyến. Theo bản đồ năm 2002 của Công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc thì hai vùng dầu khí này đang được triển khai. Vùng lấn sang bên Việt Nam nằm ngoài tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa, cách bờ biển đất liền của Việt Nam và đảo Hải Nam của Trung Quốc dưới 75 hải lý, cách các đảo gần nhất thuộc quần đảo Hoàng Sa từ 160 hải lý tới 215 hải lý.



Bản đồ 2: Bản đồ của Công Ty Dầu Khí Hải Dương Trung Quốc . Vào năm 2002, hai vùng dầu khí LD29-1 và LD20-1 được triển khai.

Việc Trung Quốc trắng trợn thừa nhận chủ quyền[11] đối với một khu vực dù cách Việt Nam 63 hải lý, cách Trung Quốc 67 hải lý, bên ngoài tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa, và đối với những khu vực tương tự, nói lên phần nào thử thách mà Việt Nam phải đối diện trong đàm phán.

Trong vùng biển ngoài tầm ảnh hưởng của Hoàng Sa, Việt Nam phải vượt qua những thử thách này để đạt được một hiệp định ranh giới biển công bằng. Một hiệp ranh giới biển công bằng là cơ sở pháp lý mạnh mẽ nhất để bảo vệ chủ quyền trước những trường hợp xâm lấn như trên.

Thử thách

Những điều trên cho thấy, đằng sau tuyên bố chung của Việt Nam và Trung Quốc, vẫn tồn tại nhiều thử thách để Việt Nam đạt được sự công bằng trong việc phân định chủ quyền và hợp tác với Trung Quốc trong vùng biển ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ.

Hơn lúc nào hết, chúng ta cần quan tâm về cuộc đàm phán phân định và trao đổi hợp tác ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ, cần tìm hiểu thêm về sự công bằng cho đất nước và để biết rõ về những thử thách đang đối diện để đạt được sự công bằng ấy. Ý chí, kiến thức của mỗi người sẽ làm nên sức mạnh từ toàn dân và điều này sẽ giúp Việt Nam đối phó với những thử thách nhằm bảo toàn chủ quyền của đất nước mà tiền nhân đã để lại.


Chú thích

[1] Xuân Linh (ghi) “Thứ trưởng Ngoại giao: Vùng khai thác dầu thuộc chủ quyền VN”, Vietnam Net, 27/08/2008. Bản trên Google cache (kiểm tra ngày 12/11/2008): http://216.239.59.104/search?q=cache...lnk&cd=4&gl=uk
[2] “Tuyên bố chung Việt Nam - Trung Quốc”, Cổng thông tin của Chính phủ: http://www.chinhphu.vn/portal/page?_...58&p_details=1
[3] Các lô dầu khí Trung Quốc từ bản đồ của Công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (bản đồ 2)
[4] Xuân Linh (ghi), bài báo trên Vietnam Net đã dẫn.
[5] “Tăng cường quan hệ đối tác toàn diện Việt-Trung”, TTXVN: http://www.vnagency.com.vn/TrangChu/...6/Default.aspx
[6] Daniel J. Dzurek: “The People’s Republic of China Straight Baseline Claim”, International Boundary Reasearch Unit, Durham University, Boundary and Security Bulletin Summer, 1996, p. 77 – 89
[7] Nguồn: Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Dũng trả lời phóng viên ngày 19/11/2004 liên quan đến việc tàu Nam Hải 215 kéo dàn khoan vào vùng thềm lục địa Việt Nam, BNG: http://www.mofahcm.gov.vn/vi/mofa/tt...ns041119155205
[8] Nguồn: Trả lời của ông Lê Dũng, link đã dẫn.
[9] Chinese Foreign Ministry Spokesperson Zhang Qiyue’s Press Conference, 23/11/2004, http://www.china-botschaft.de/det/fyrth/t171773.htm
[10] Bản đồ chi tiết đường trung tuyến:



[11] Lẽ ra phải dùng từ TQ trắng trợn "tuyên bố chủ quyền" chứ không phải "thừa nhận chủ quyền". Xin cảm ơn bác Hồ Gươm.