Các giáo dân Thái Hà sẽ bị xét xử ở tầng 4 ngôi nhà này
Thời gian gần đây, có những vụ án thuộc diện không phải xét xử kín,
Quyết định đưa vụ án ra xét xử của Tòa Án cũng ghi rõ là “xét xử công
khai”, nhưng thực tế người dân vẫn bị cản trở không cho tiếp cận phiên
tòa, điển hình là các vụ xét xử sơ thẩm ông Nguyễn Văn Hải (Điếu Cày)
và bà Dương Thị Tân tội danh “Trốn thuế”, vụ các Giáo dân Thái Hà sẽ
xét xử sơ thẩm vào ngày 08/12/2008.
CL&ST xin giới thiệu bài viết của Thạc sĩ Luật học Lê Trần Luật -
Trưởng Văn Phòng Luật sư PHÁP QUYỀN bàn về nguyên tắc xét xử công khai
được quy định trong hệ thống pháp luật Việt Nam.
* * *
BÀN VỀ NGUYÊN TẮC XÉT XỬ CÔNG KHAI
Công khai là một trong những thuộc tính quan trọng của xã hội dân chủ.
Trong xã hội dân chủ công khai được xem như một tư tưởng xuyên suốt quá
trình tổ chức và vận hành bộ máy nhà nước. Trong hoạt động tư pháp tư
tưởng này cũng được ghi nhận một cách rất cụ thể trong Hiến pháp và
pháp luật tố tụng.
Hiến pháp 1946, Điều 67: “Các phiên tòa phải công khai, trừ trường hợp đặc biệt”.
Hiến pháp 1959, Điều 101: “Việc xét xử tại các tòa án nhân dân đều công khai, trừ trường hợp Luật định”.
Hiến pháp 1980, Điều 133: “Tòa án nhân dân xét xử công khai, trừ trường hợp Luật định”.
Hiến pháp 1992, Điều 131: “Tòa án nhân dân xét xử công khai, trừ trường hợp Luật định”.
Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự (năm 2003) đã cụ thể hóa tư tưởng này tại Điều 18: Xét xử công khai “Việc xét xử của Tòa án được tiến hành công khai, mọi người đều có quyền tham dự, trừ trường hợp do Bộ luật này qui định.
Trong trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong mỹ tục
của dân tộc hoặc để giữ bí mật của đương sự theo yêu cầu chính đáng của
họ thì Tòa án xét xử kín, nhưng phải tuyên án công khai.”
Theo tiến sĩ Luật học Võ Khánh Vinh, “Việc xét xử công khai, một mặt bảo đảm cho nhân dân có thể kiểm tra, giám sát được các hoạt động của Tòa án” (Trang 42 - Bình luận Khoa Học Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự - Nhà xuất bản Công An Nhân Dân).
Như vậy, có thể thấy việc xét xử công khai nhằm bảo đảm cơ chế kiểm tra
và giám sát của dân đối với hoạt động xét xử. Sự kiểm tra giám sát của
dân đối với hoạt động nhà nước nói chung và hoạt động xét xử nói riêng
là đòi hỏi cấp bách của một xã hội dân chủ. Mọi hoạt động của Nhà nước
không được công khai, triệt tiêu sự giám sát của dân đều có khả năng
dẫn đến chuyên quyền, quan liêu và tệ hơn nữa là ở nơi đó “Quốc nạn
tham nhũng” được hoành hành.
Mặt khác, xét xử công khai là một trong bảo đảm cho hoạt động xét xử
được tiến hành đúng đắn, nâng cao trách nhiệm và lương tâm của thẩm
phán.
Hoạt động xét xử được tiến hành đúng đắn thì bản án phán quyết của Tòa mới được chính xác và được mọi người tôn trọng.
Một bản án “đúng người, đúng tội” làm cho những người tham dự phiên Tòa
và công luận “Tâm phục, khẩu phục” thì có nghĩa rằng “Công lý đã được
thực thi”, “Công lý được thực thi” thì tinh thần thượng tôn pháp luật
được nâng cao.
Để nguyên tắc công khai được thực thi, điều Luật đã qui định “Xét xử công khai và mọi người (người trên 16 tuổi) có quyền tham dự”.
Theo chúng tôi là để nhằm thu hút đông đảo nhân dân tham gia phiên tòa,
bảo đảm sự giám sát của dân đối với hoạt động xét xử, cũng như bảo đảm
tác dụng giáo dục và phòng ngừa của hoạt động xét xử. Để đảm bảo nội
dung này, Tòa án phải niêm yết kế hoạch xét xử tại trụ sở của Tòa án để
nhân dân biết và tham gia. Đối với những vụ án thu hút sự chú ý của
nhân dân, Tòa phải thông báo công khai trên phương tiện thông tin đại
chúng để nhân dân biết và tham gia.
Thời gian gần đây, có nhiều phiên Tòa mà số lượng người tham dự rất
đông. Thay vì khuyến khích và tạo điều kiện cho họ tham gia thì lực
lượng cảnh sát bảo vệ phiên tòa và Tòa án cố tình ngăn cản không cho
người dân tham gia với lý do:
- Phòng xử án hẹp, không đủ chỗ.
- Tham gia đông không đảm bảo trật tự phiên tòa.
- Cá biệt, có Tòa còn yêu cầu người tham gia phải có đơn xin tham dự.
Theo chúng tôi, dù với bất cứ lý do nào cũng đều không thể hạn chế số
lượng người tham gia vì điều đó là vi phạm Bộ luật tố tụng hình sự và
cao hơn nữa là những hành động “vi hiến”. Để khắc phục tình trạng nêu
trên và tránh tình trạng vi phạm “Nguyên tắc xét xử công khai” theo
chúng tôi Tòa án có thể tiến hành một số giải pháp sau:
1/ Tạo điều kiện thuận lợi cho giới truyền thông tham gia, để
những người dân không tham dự trực tiếp có thể xem qua các kênh này.
2/ Phòng xử án hẹp, thiếu chổ, Tòa có thể bố trí loa phát thanh
ngoài phòng xử án để người dân không vào phòng xử án có thể nghe những
diễn biến của phiên tòa.
3/ Nếu có điều kiện (chúng tôi cho rằng rất khả thi) tòa có thể
dùng camera và các màn hình đặt ngoài phòng xử án để người dân trực
tiếp theo dõi diễn biến phiên toàn.
4/ Trong trường hợp cần thiết Tòa có thể xử ở nơi khác (ngoài trụ
sở Tòa án). Như vậy, Tòa có thể thuê, mượn những nơi có điều kiện hơn
như sân vận động, nhà hát hay hội trường lớn ..v.v..
Tòa án và lực lượng bảo vệ phiên Tòa phải có nghĩa vụ tạo mọi điếu kiện
thuận lợi cho mọi người tham dự phiên Tòa. Cản trở hoặc hạn chế người
dân tham dự các phiên Tòa, theo chúng tôi là hành động vi phạm pháp
luật cần phải nghiêm trị.
Hồ Chí Minh, ngày 29 tháng 11 năm 2008
Lê Trần Luật
Thạc sỹ Luật học
Văn phòng Luật sư PHÁP QUYỀN
Nguồn: Công Lý và Sự Thật
|
