Làm “hoà” để được thế này ư?

Một thời để gây chiến, và rồi tới một thời để làm hoà. Đó là chuyện của những người cộng sản với tôn giáo. Ít nhất, thì mặt ngoài là thế, và điều này có vẻ như sẽ có lợi cho cả hai phía - trong một chừng mực nào đó. Không chỉ tại Trung Quốc, mà cả tại Việt Nam.

Báo Anh Quốc The Times hôm 26-1-2009 có một bài viết của phóng viên Jane Macartney từ Bắc Kinh gửi về, cho thấy rằng chính phủ CSTQ "mở các cuộc nói chuyện bí mật với các hội thánh [Tin Lành] bị cấm trong khi 100 triệu tín đồ kình chống lại quyền lực đảng CSTQ".

Chúng ta đã từng thấy nhà nước Bắc Kinh đàn áp phong trào sinh viên Thiên An Môn năm 1989, vào một thời mà các hội thánh Tin Lành chưa lan rộng nổi và vẫn còn bị kềm kẹp chặt chẽ. Vậy mà 20 năm sau, bàn tay sắt đã phải nới ra, và đảng CSTQ phải thương lượng với các tiếng nói tôn giáo.

Bản tin viết:

"Một buổi họp bí mật giữa các cán bộ Trung Quốc và các lãnh đạo của Hội Thánh Tin Lành bị cấm đã ghi dấu một bước quan trọng đầu tiên về hướng hoà giải trong nhiều thập niên.

Các cuộc thương thuyết này, tổ chức tại một văn phòng ở Bắc Kinh, là lần đầu tiên các cán bộ CSTQ và các lãnh đạo của các 'hội thánh tại gia' bị cấm đã ngồi xuống với tư cách những người thương thuyết với nhau thay vì là kẻ thù, theo The Times được biết.

Thời điểm này có ý nghĩa: năm nay là kỷ niệm 60 năm đảng CSTQ nắm quyền và chính phủ muốn bảo đảm là không có rối loạn nào đối với các lễ hội nhà nước. Năm Con Trâu (Kỷ Sửu) cũng bắt đầu rồi, và Bắc Kinh mong muốn tiến vào một năm của ổn định thay vì các khó khăn kinh tế.

Trong ba thập niên, Trung Quốc đã cho các giáo hội mà nhà nước công nhận được hoạt động trong hạn chế nghiêm ngặt. Người Tin Lành phải sinh hoạt trong Phong Trào Yêu Nước Tam Tự (tự quản trị, tự giáo dục và tự hỗ trợ). Người Công Giáo có thể thờ phượng trong các nhà thờ quản trị bởi Giáo Hội Công Giáo Yêu Nước Trung Quốc. Các tổ chức Cơ Đốc khác đều là bất hợp pháp.

Trong các năm gần đây, tín đồ Cơ Đốc tăng vọt. Các cán bộ trong chỗ riêng tư ước tính rằng tổng cộng phải là 130 triệu giáo dân - vượt xa hơn con số 74 triệu đảng viên Đảng CSTQ. Hầu hết là tín đồ Tin Lành và thuộc các hội thánh tại gia ngoài luồng.

Các lãnh đạo hội thánh tin đây là một lý do vì sao Trung Tâm Nghiên Cứu Phát Triển thuộc Hội Đồng Nhà Nước - một viện nghiên cứu chính thức của Đảng CSTQ - đã mở hai hội nghị đột phá hồi cuối năm ngoái. Hội nghị đầu có liên hệ tới khoảng một tá học giả và luật sư, nhiều người được biết là thành viên của hội thánh ngoài luồng. Hội nghị thứ nhì mang tới cả 6 lãnh đạo hội thánh tại gia.

Không có đại diện nào của Giáo Hội Công Giáo ngoài luồng được mời - Vatican vẫn còn bị Đảng CSTQ xem như thế lực kình địch, và các cuộc nói chuyện sơ khởi không có tiến bộ bao nhiêu.

Mục Sư Ezra Jin, người sáng lập Hội Thánh Zion mới 2 năm trước, nói là ông cảm thấy lời mời họp là tất yếu. Ong nói, "Chính phủ có thái độ cởi mở hơn đối với tôn giáo, nên khi họ mời tôi tới, tôi không cần họ giải thích vì sao".

Các lãnh đạo hội thánh nói là chính phủ - kể cả công an, những người bố ráp và đập phá các nhà thờ ngoài luồng nhiều năm qua - đã nhận thức rằng thời kỳ kình địch đã qua rồi.

Hàng trăm giáo dân tụ họp mỗi chủ nhật với Mục Sư Jin để hát thánh ca và cầu nguyện tại một trụ sở văn phòng ở thủ đô; nhiều người hơn nữa vào các phòng khách nhà của nhau ở khắp Trung Quốc để cầu nguyện chung, ngay cả khi họ không thể tìm được ai để làm chủ lễ.

Hội thánh nhà nước nói là có tín đồ Tin Lành khoảng 21 triệu và Công Giáo khoảng 5 triệu. Như thế là hơn 100 triệu giáo dân Ky Tô thờ phượng độc lập ngoài luồng…."

Như thế là thời bố ráp qua rồi. Nhưng làm sao có thể làm hoà giữa tư tưởng Mác Lê Mao với tôn giáo thì lại là chuyện khác. Vậy rồi đối với Việt Nam thì sao? Thực tế, chúng ta đã thấy có vẻ như Đảng CSVN đang lặng lẽ làm hoà với các tôn giáo, mặt ngoài hầu hết là tại các thành phố lớn. Các bản tin cho thấy vẫn còn căng thẳng cá biệt ở một số nơi, thí dụ như tại Sơn La với một số giáo dân, hay tại Miền Tây với Phật Giáo Khmer Krom, hay với các tăng sĩ đang bị quản thúc nhiều năm qua.

Hình như không có thương lượng bí mật giữa CSVN và các giáo hội ngoài luồng, nhưng đã có các cử chỉ cho thấy không còn gay gắt nữa. Hay ít nhất, Đại Sứ Mỹ Michael Michalak đã nói như thế, kể cả khi có cuộc tranh chấp về đất nhà thờ giữa giáo dân Hà Nội và công an Hà Nội.

Như mới những ngày Tết vừa qua, CSVN đã lộ vẻ cởi mở thấy rõ, theo bản tin đài VOA hôm 28-1-2009:

"VN: Phái đoàn Giám mục Hoa Kỳ cử hành Thánh lễ mừng Tết Kỷ Sửu

Hàng chục ngàn giáo dân đã tụ tập đông đảo tại nhà thờ Phú Cam ở Huế khi một phái đoàn giám mục Hoa Kỳ tới cử hành Thánh lễ tối thứ Hai 26 tháng Giêng vừa rồi, buổi tối đầu tiên của năm Kỷ Sửu.

Đây là lần đầu tiên kể từ nhiều thập niên, tín đồ Công Giáo tại Huế được tham dự buổi thánh lễ nhân dịp Tết Nguyên Đán với các giám mục người nước ngoài.

Theo truyền thống, đối với các tín đồ Công Giáo Việt Nam, ngày mùng 1 Tết được coi như ngày lễ Tạ Ơn, tạ ơn những ân sủng của Chúa trong năm qua và tạ ơn ông bà, cha mẹ. Tin của Independent Catholic News và Catholic News Agency cho hay Đức Tổng Giám Mục George Niederauer của giáo phận San Francisco đã dẫn đầu phái đoàn giám mục Hoa Kỳ cử hành thánh lễ với Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Như Thể của địa phận Huế cùng với hàng trăm linh mục Việt Nam khác…"

Đó là lần đầu, cũng là một dấu mốc lớn của sự cởi mở. Có phải đây là một cách làm hoà lặng lẽ sau các căng thẳng giữa chính quyền CS Hà Nội và Toà Tổng Giám Mục Hà Nội? Chính thức, không có lời giải thích. Nhưng thấy rõ, nhà nước CSVN muốn cho biết rằng CS không xem tôn giáo là kình địch nữa.

Cũng một dấu hiệu có vẻ như tình cờ, nhưng có thể được suy đoán là cố ý: nhiều tấm ảnh của một phái đoàn quan chức tới thăm Tết tại nhà ông Lê Khả Phiêu, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, và 10 tấm ảnh này được gửi tới Đài BBC để đăng nơi trang ảnh đài này.

Các dòng chú thích của BBC viết:

"Nhiều bức ảnh chụp tư dinh của cựu Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Lê Khả Phiêu được gửi tới BBC qua mạng internet vào ngày mùng Một Tết Kỷ Sửu…

Trong nhà ông Phiêu có treo hình các lãnh tụ quốc tế vô sản Mác, Lênin và cố Chủ tịch Hồ Chí Minh…

Trên điện thờ người ta thấy tượng Phật và tượng bán thân cố Chủ tịch Hồ Chí Minh…"

Đúng vậy, trong ảnh cho thấy trong tư dinh của ông Phiêu có đủ cả Mác Lê Hồ và cả Đức Phật. Chúng ta có thể suy đoán rằng, người gửi ảnh cho Đài BBC không tình cờ tí nào: chuyến thăm nhà ông Phiêu là đúng Mồng Một Tết, và hình ảnh cố ý cho thấy có tượng Phật trong nhà.

Hình ảnh này sẽ cho thấy CSVN muốn lộ ra vẻ quân bình với hình ảnh phái đoàn giám mục Mỹ đi và làm lễ khắp từ Bắc ra Nam trong dịp Tết?

Nhưng ông Phiêu là người đã về hưu, còn các lãnh tụ đang tại chức thì sao? Chúng ta không thể biết chắc điều gì hết. Dù vậy, chỉ có thể đoán rằng, trong khi CSTQ chuyển động, chắc chắn là CSVN cũng sẽ chuyển động theo cách riêng để tìm cách làm hoà với các tôn giáo.

Trần Khải