Mặc Lâm, phóng viên đài RFA

2009-02-13

Trong một thông báo mới đây, Văn Phòng Thủ Tướng cho biết đã yêu cầu Ban Thanh Tra Chính Phủ kể từ đầu tháng tới khi điều tra một vụ án tham nhũng phải thông báo cho báo chí và các cơ quan truyền thông đại chúng

Photo Courtesy VIetnamnet

Lực lượng công an vào tòa soạn lục soát và bắt nhà báo

Các vụ án tham nhũng phải thông báo cho cơ quan truyền thông

Trong một thông báo mới đây, Văn Phòng Thủ Tướng cho biết đã yêu cầu Ban Thanh Tra Chính Phủ kể từ đầu tháng tới khi điều tra một vụ án tham nhũng phải thông báo cho báo chí và các cơ quan truyền thông đại chúng để các cơ quan này phải đăng tải tin tức điều tra vụ án hầu dân chúng theo dõi nhằm tránh dư luận nghi ngờ tính chất minh bạch trong vấn đề điều tra.

Sau khi hai nhà báo Nguyễn Việt Chiến của tờ Thanh Niên và Nguyễn Văn Hải của tờ Tuổi Trẻ bị bắt vì có bài viết liên quan đến vụ án PMU 18 thì hầu như toàn bộ báo chí trong nước không còn đăng những bài điều tra chống tham nhũng như trước.

Sau khi hai nhà báo Nguyễn Việt Chiến của tờ Thanh Niên và Nguyễn Văn Hải của tờ Tuổi Trẻ bị bắt vì có bài viết liên quan đến vụ án PMU 18 thì hầu như toàn bộ báo chí trong nước không còn đăng những bài điều tra chống tham nhũng như trước.

Dư luận cho rằng báo chí đã thu mình lại trong cái vỏ bọc an toàn với những bài viết vô thưởng vô phạt, không như trước đó ít lâu họ lăn xả vào những vụ khó khăn nhất để đem ra ánh sáng nhiều nhân vật cao cấp trong guồng máy chính phủ có hành vi tham nhũng. Không ít các nhân vật bị tố cáo đã phải lãnh những bản án nặng nề để trả giá cho hành vi của mình.

Báo chí một thời được xem là phương tiện chống tham nhũng hiệu quả và được những cơ quan nước ngoài yểm trợ các lớp huấn luyện về điều tra trong các chương trình hỗ trợ chống tham nhũng. Thụy Điển là nước có nhiều nổ lực nhất trong vấn đề này, tuy nhiên sau vụ PMU 18 thì các lớp huấn luyện này đã không còn hoạt động. 

Vụ bắt giữ hai nhà báo như một gáo nước tạt vào sinh hoạt báo chí và hậu quả nặng nề của việc này kéo dài cho đến tận vụ án PCI mới đây, khi bốn viên chức Công Ty Tư Vấn PCI của Nhật bị truy tố vì đã hối lộ cho giới chức Việt Nam để thắng gói thầu trong Dự Án Xa Lộ Đông Tây. Vụ án này ngày một nổ lớn trong dư luận Nhật Bản nhưng tại Việt Nam không một tờ báo nào dám đăng những bài viết có liên quan, ngoại trừ đăng những tin được phát đi từ các cơ quan chính phủ.

Dự Án Xa Lộ Đông Tây. Vụ án này ngày một nổ lớn trong dư luận Nhật Bản nhưng tại Việt Nam không một tờ báo nào dám đăng những bài viết có liên quan, ngoại trừ đăng những tin được phát đi từ các cơ quan chính phủ

Tuy vậy, gần đây Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng lại ra lệnh cho Ban Thanh Tra Chính Phủ về chống tham nhũng mà người đứng đầu là ông Trần Văn Truyền, khi có một vụ án tham nhũng nào thì phải thông báo cho báo chí biết để đăng tải các tin tức điều tra. Thủ Tướng Dũng nhấn mạnh rằng việc đăng tải tin tức sẽ giúp cho người dân theo dõi vụ án và đánh tan những nghi ngờ về tính minh bạch của Ban Thanh Tra Chính Phủ.

Chúng tôi hỏi ý kiến nhà báo Bùi Chí Vinh, nguyên là phóng viên của tờ Tuổi Trẻ. Ông cho biết:

Nhà báo Bùi Chí Vinh : Sau một thời gian thống kê tất cả những phản hồi trên mạng của những người dám ăn dám nói, những người dám phát biểu và những người tích cực tấn công vào mặt trận chống tham nhũng, mà những người phát biểu đó phải là những người có uy tín, hoặc là học giả, hoặc là trí thức lớn, hoặc là văn nghệ sĩ tên tuổi, chính khách quan trọng, những người đó đều có tác động dần đến chủ trương của người ra quyết định như vậy.

Tôi thấy tinh hình bây giờ cũng thay đổi theo chiều hướng tốt đẹp hơn chứ không phải là xấu đi đâu, bởi vì phải thay đổi như vậy mới tồn tại được. Những người đang nắm quyền lực bây giờ họ muốn tồn tại để thi hành chính sách này nọ, cải tổ này nọ, hoặc là họ muốn trong sạch hoá guồng máy, hoặc là ngay cả họ muốn khẳng định bản thân họ không dính líu đến những vết đen trong vấn đề tiền bạc, thì họ phải làm chuyện này thôi.

Nguyễn Tấn Dũng chắc cũng có một bộ tham mưu nào đó khiến cho ông phải ra một quyết định như vậy. Quyết định này trước mắt thấy có vẻ được lòng những người đa từng phản hồi như thế. Cuộc đấu tranh chống tham nhũng này rất là phức tạp, phe này phe kia đánh lẫn nhau, chứ chưa hẳn những người đã lên tiếng là những người tốt đẹp đâu. Họ có thể ở một vây cánh nào đó.

Quyết định này trước mắt thấy có vẻ được lòng những người đa từng phản hồi như thế. Cuộc đấu tranh chống tham nhũng này rất là phức tạp, phe này phe kia đánh lẫn nhau, chứ chưa hẳn những người đã lên tiếng là những người tốt đẹp đâu.

nhà báo Bùi Chí Vinh-Tuổi Trẻ

Thực sự chống tham nhũng?  Báo chí vẫn thận trọng e dè

Nhà báo Thanh Thảo, hiện đang cộng tác cho tờ Thanh Niên thì tỏ ra nghi ngờ khi ông nói:

Nhà báo Thanh Thảo : Đó là một động thái xoa dịu dư luận thôi chớ còn cái ông thanh tra đó thì ông moi cả năm rồi ổng báo cáo lại mà báo cáo chả thấy vụ nào cả, chả thấy vụ tham nhũng nào cả, để báo cáo lên án, để báo cáo lên báo chí, thì "thôi, nhờ anh thông cảm, sang năm tiếp tục làm, tiếp tục moi và nếu được thì chúng em báo cáo lên báo chí ngay, mà không có thì cũng thôi chứ bây giờ không bịa ra tham nhũng được".

Nhưng mà nói như thế thì người dân nghe có vẻ chính phủ quyết tâm chống tham nhũng, thì thôi chính phủ có chống được bao nhiêu thì chống, nhưng mà hiện nay thì báo chí nó cũng sợ lắm rồi thành ra đúng là phải đợi anh gì đó báo cáo thì báo cáo sao là nó viết lại y như vậy, mà không báo cáo thì nó cũng không dám tìm nguồn ở đâu.

Hiện nay thì báo chí nó cũng sợ lắm rồi thành ra đúng là phải đợi anh gì đó báo cáo thì báo cáo sao là nó viết lại y như vậy, mà không báo cáo thì nó cũng không dám tìm nguồn ở đâu.

Nhà báo Thanh Thảo-Thanh Niên

Khi chúng tôi hỏi liệu những động thái mới này có phải nhằm cải thiện bộ mặt báo chí hay không, nhà báo tự do Trần Tiến Dũng cho biết:

Nhà báo Trần Tiến Dũng : Việc này làm thì tất nhiên là có một tín hiệu tích cực, còn làm được tới đâu thì cái đó khó mà có thể nói được tại vì hiện giờ dư luận nói chung không ai ngu nữa. Ở Việt Nam một năm qua hầu như công luận về phía này nó co lại đến mức không còn gì để đọc về cái mảng này nữa trong tất cả các tờ báo chính thức. Tôi nghĩ đây là một cái gọi cứu chuộc thì đúng hơn tại vì nếu mà chống tham nhũng mà không báo chí thì không xong.

Nhà văn Võ Thị Hảo từng nhiều lần lên tiếng về việc bắt giữ hai ký giả tỏ ra lạc quan hơn, nhưng bà vẫn tỏ ra dè dặt khi nói:

Nhà văn Võ Thị Hảo : Tôi nghĩ là cái tuyên bố của Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng, nếu mà tuyên bố như thế thì là một cử chỉ tốt. Sau cái vụ các nhà báo bị bắt và một số vụ đàn áp khác đối với những người dám nói thẳng, nói lên những tiếng nói, phát biểu chính kiến của mình mà nó có thể không thuận tai nhà nước, thì một không khí báo chí hết sức trầm lắng, một không khí sợ hãi, một không khí kinh hoàng ở trong những người làm báo và những người độc lập phát biểu chính kiến.

Tất nhiên là sự thật thì nó vẫn còn đó, dù nó có thể bị dập tắt vào lúc này hay lúc khác, nhưng mà nó không thể chết được. Qua cái sự im lặng khác thường của báo chí sau vụ các nhà báo chống tham nhũng bị bắt thì điều đó chứng tỏ là xã hội đã bị thiệt hai đến chừng nào, bởi vì chống tham nhũng không còn nữa

Nhà văn Võ Thị Hảo

Tất nhiên là sự thật thì nó vẫn còn đó, dù nó có thể bị dập tắt vào lúc này hay lúc khác, nhưng mà nó không thể chết được. Qua cái sự im lặng khác thường của báo chí sau vụ các nhà báo chống tham nhũng bị bắt thì điều đó chứng tỏ là xã hội đã bị thiệt hai đến chừng nào, bởi vì chống tham nhũng không còn nữa. Thế thì bây giờ để mà phục hồi lại quyền báo chí cũng như là công luận, đó là quyền lực giám sát của quần chúng, quyền lực giám sát của số đông mà họ không có quyền lực nhưng mà họ lại nằm lên đất nước mình và họ nuôi sống đất nước nầy.

Thế thì việc Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng mà tuyên bố như vậy thì tôi nghĩ là một cử chỉ tốt, thế nhưng vấn đề nó được thực hiện hay không. Thanh tra những vụ tham  nhũng hay những vụ xử án các người tham nhũng đó, vấn đề là chất lượng của nó như thế nào, thực hiện ra sao. Một lời tuyên bố của ông thủ tướng ở đất nước Việt Nam này vẫn bị vô hiệu hoá nếu như những người ở dưới, những cấp dưới của họ, thuộc cấp của họ lại không thực hiện.

Vào ngày 11 vừa qua, báo chí đồng loạt đăng tải những hình ảnh của ông Huỳnh Ngọc Sỹ bị công an bắt giữ, khiến người ta liên tưởng lại các hình ảnh này đối với hai nhà báo trước đây. Dư luận chờ đợi những diễn tiến sắp tới của Ban Thanh Tra Chính Phủ đối báo chí có thực hiện đúng như lời yêu cầu của Thủ Tướng hay không, và mọi sự vẫn còn ở phía trước.