|
Giáo sư Hồ Ngọc Đại (trái) và Nhà báo Nguyễn Quang Thiều. Ảnh Phạm Hải | Trẻ con luôn luôn đúng?
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Thưa
quý vị độc giả, câu hỏi muôn thuở của xã hội về một thứ sản phẩm, và
đây cũng là sản phẩm quan trọng nhất, hệ trọng nhất làm nên đời sống,
xã hội. Đó là sản phẩm người. Nhưng
chúng ta cũng bắt đầu thấy lo lắng về sản phẩm này. Dường như có điều
bất ổn, khiếm khuyết, sai lầm, ở đâu đó trong hệ thống giáo dục.
Cũng
chính vì điều đó, VietNamNet đã mời Giáo sư Hồ Ngọc Đại- một người dành
tâm huyết cả đời mình cho nền giáo dục, cùng bàn luận về một trong
những vấn đề cấp bách của giáo dục nước nhà: đào tạo dạy dỗ học sinh tiểu học.
GS. Hồ Ngọc Đại:
Cuộc sống hiện nay đã khác trước rất nhiều. Có căn cứ nào để chúng ta
nói về sự đúng - sai. Theo tôi, có hai căn cứ để xác định một vấn đề là
sai hay đúng trong giáo dục.
Căn
cứ quan trọng nhất là cuộc sống thật, cuộc sống ta đang sống, mà triết
học gọi là khách quan. Gọi là cuộc sống thật, vì nó phải sống thật,
không thể giả dối được. Cuộc sống ấy phải là cơ sở để xử lý tất cả mọi
vấn đề (văn hóa, khoa học, chính trị, thơ văn...). Và cuộc sống thật
của ta so với cuộc sống thật của nền giáo dục hiện nay như thế nào?
Căn
cứ thứ hai là trẻ em hiện đại. Giáo dục trẻ em, dạy trẻ con, cần phải
biết nó là cái gì? Từ cuối thế kỷ 20, khi ở châu Âu, tôi đã nhận thức
được một điều là cuộc sống biến đổi ghê gớm. Tôi đã chứng kiến sự nổi
loạn của sinh viên. Tôi cũng đã từng có một cuộc phiêu lưu lớn trong
giáo dục. Nhưng cuộc phiêu lưu ấy thất bại.
Vì
sao có cuộc nổi loạn của sinh viên năm 1968 và tại sao lại có sự nổi
loạn của giáo dục thế giới hồi năm 1960? Là vì họ không chấp nhận được
cái nền giáo dục hiện tại của họ. Không thể chấp nhận được vì cuộc sống
hiện đại đã hoàn toàn thay đổi.
Sự
biến đổi của tuổi trẻ thế kỷ này đã khác rất nhiều so với thế kỷ trước.
Những đứa trẻ lên 5 lên 6 tuổi sống ở thế kỷ 20 đã có thể đi làm nuôi
em. Nhưng giờ đây, lứa tuổi 18, 20 vẫn còn bé bỏng, vẫn cần cha mẹ chu
cấp.
Do
vậy, tôi kết luận: cuộc sống thực luôn luôn đúng. Cuộc sống thực không
thể sai. Cuộc sống là như thế, vì nó buộc phải như thế. Cho nên, tôi
gọi triết lý gốc của con người là từ đó: Muốn gì thì gì, phải sống đã.
Và rồi mới tính đến chuyện sống tốt hơn.
Trong
cuộc sống thực ấy, chúng ta cứ giả định trẻ em luôn sống đúng. Điều đó
có thể khiến các thầy giáo sẽ khó chấp nhận. Vậy trong tình huống này
phải xử lý thế nào?
Khi
mà cuộc sống diễn ra hiển nhiên như thế và dĩ nhiên ta phải sống. Do
vậy có khi anh phải chấp nhận chịu thua cuộc sống, đơn giản vì anh
không thể thắng nổi. Đối với trẻ em, vì đã xác định chúng luôn đúng,
cho nên ta phải bằng lòng với hiện thực này.
Nguyên
lý một nhà giáo dục là phải biết chịu thua trẻ em, để rồi sau đó tìm
cách thắng lại, mà phải làm sao để thắng được cái lý của chúng, chứ
không phải thắng cái lý của mình.
Nếu
độc giả chấp nhận hai mệnh đề tôi vừa đề xuất là cuộc sống thực luôn
luôn đúng và trẻ em luôn luôn đúng thì cứ căn cứ vào đó chúng ta sẽ xử
lý được mọi vấn đề.
Do
vậy, trong một nền giáo dục mà được trẻ em chấp nhận, thì mới hi vọng
nền giáo dục đó đúng. Còn với một nền giáo dục mà trẻ em không chấp
nhận, chúng cảm thấy bất hạnh, thì dứt khoát đó là một nền giáo dục
sai, một nền giáo dục thất bại.
Nhà trường sai, người lớn sai?
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Tôi
đồng ý với GS rằng cuộc sống thực luôn luôn đúng. Nhưng khi nói trẻ em
luôn luôn đúng thì hơi khó thuyết phục. Phải chăng chúng đang sai,
chúng đang trốn chạy nhà trường? Hoặc là nhà trường sai?
GS. Hồ Ngọc Đại: Nhà trường sai. Thầy giáo sai. Người lớn sai.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: GS
có thể chỉ ra vài điều cơ bản nhất để minh chứng rằng trẻ con đúng và
nhà trường đang sai. Do đó, hiện thực đang đòi hỏi phải có sự quan tâm
cẩn trọng hơn nữa, đặc biệt hơn nữa đối với cấp tiểu học?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Tôi có một cách tiếp cận khác với khái niệm trẻ con. Cách đây 30 năm,
chúng ta phải đồng ý với quan điểm rằng coi trẻ em là của trời đất, cha
mẹ, văn hoá, truyền thống, tự nhiên. Phải coi các em như thực thể sống
trong đời, hít thở không khí, chịu ánh sáng tự nhiên, đói thì ăn, khát
thì uống.
Nhưng
hiểu lầm lớn nhất xưa nay là cứ bắt trẻ con phải làm theo mình, nếu trẻ
con mà làm trái ý là coi như sai. Đáng lẽ khi trẻ con hiểu sai ý mình,
thì mình phải tìm hiểu cái lý của nó là gì? Trẻ con không có âm mưu,
chỉ suy nghĩ trên cơ sở chính nó, vì lợi ích cơ bản của nó, vì sự sống
của nó chứ nó không tính về phía anh. Nhưng người lớn thì cái gì cũng
tính về mình. Hai cách tính khác nhau, nên vênh.
Trẻ
con phải hồn nhiên, vui tươi, không có gì đau khổ, vì ở vào lứa tuổi
đó, chúng không đáng phải đau khổ. Chỉ có người lớn chúng ta mới đau
khổ. Trẻ con khi đã không thích là không thích, nhiều khi bố mẹ còn cảm
thấy ngượng với khách vì con, những khi mà không thích thì chúng thản
nhiên bỏ đi, mặc kệ khách khứa. Nhưng chúng ta vẫn phải tôn trọng nó
như một thực thể tự nhiên, bọn trẻ vốn sống hồn nhiên. Chúng có sai là
sai theo ý mình, chúng cư xử trên cái lý của chúng.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Một
trong những bức thư của các em học sinh gửi đến cho chúng tôi, bức thư
của em Thảo Ly ở Hưng Yên. Bức thư này là một thông điệp, một lời cảnh
báo, một tiếng kêu cứu của một đứa trẻ đối với nền giáo dục mà em đang
sống trong đó, đang phải gánh chịu nó, đang phải cố gắng để vượt qua và
thực hiện những tham vọng của người lớn. Bức thư viết : Cháu đang học
lớp 3, cháu cảm thấy mệt mỏi vì chương trình học
quá tải, chúng cháu học cả ngày, tối về lại ôn bài, làm bài, chuẩn bị
cho ngày hôm sau. Cuối tuần, chúng cháu có rất nhiều phiếu ôn tập nhà
trường giao cho, chúng cháu mong Bộ Giáo dục chỉ bắt chúng cháu học nửa
ngày thôi, để buổi chiều chúng cháu có thể ôn bài, có thể chuẩn bị bài,
có thể vui chơi, có thể chia sẻ, buổi tối chúng cháu có thể xem những
chương trình tivi dành cho chúng cháu, được chọn trò chơi, được đọc
truyện..
GS. Hồ Ngọc Đại:
Em ấy nói đúng, cuộc sống không chỉ có chữ, cuộc sống nó còn nhiều thứ
khác. Một trong những sai lầm từ ngàn năm nay của giáo dục là gì? Đến
trường để kiếm dăm ba chữ, và ai hơn mình nửa chữ thôi cũng tôn làm
thầy. Điều này ở một khía cạnh nào đó có nghĩa nhưng ở khía cạnh khác
lại là vô nghĩa, chữ không phải là tất cả.
Tôi
đã phê phán khẩu hiệu "vì tương lai con em chúng ta". Sao lại đi hứa
hão với bọn trẻ rằng cứ chịu khổ đi, chịu khó đi rồi nay mai sẽ hạnh
phúc. Và thế là bọn trẻ bị đầy đọa từng ngày. Đáng lý ra khẩu hiểu đó
phải là: “Ngày hôm nay các em hạnh phúc, ngày mai các em còn hạnh phúc
hơn”. Tại sao lại không vì hạnh phúc ngay hôm nay, hạnh phúc ngay bây
giờ của con em chúng ta. Hãy nói với chúng rằng, ngày hôm nay em đến
trường vui, ngày mai em đến trường vui hơn.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Phụ
huynh Nguyễn Văn Trường ở Hà Nam viết về thời gian biểu của con mình
mà lại ngập tràn đau xót : “Cháu không còn một chút thời gian nào để
nghỉ ngơi và chơi, lúc nào cũng trong tình trạng như hoảng loạn. Nhiều
khi buổi tối cháu học mệt quá ngủ gục trên bàn, tôi bế cháu lên giường
ngủ thì cháu choàng tỉnh dậy vội cầm bút ngơ ngác học tiếp”. Tôi thấy
thời gian biểu của một học sinh không mang lại cho em một cảm hứng nào
mà lại như là một án phạt đối với em. Những đứa trẻ đến trường với một
nỗi sợ hãi như thế thì nền giáo dục ấy mang lại gì cho những công dân
tương lai của một dân tộc ?
GS. Hồ Ngọc Đại: Tôi
cũng đau khổ lắm, như tất cả các vị. Bởi vì người lớn có thể chịu đựng
mọi nỗi đau khổ, nhưng trẻ con không đáng phải chịu đựng như thế.
Trẻ
con cần hưởng hạnh phúc, trẻ con cần được vui chơi và chưa đến lúc phải
chịu nỗi khổ của người lớn. Cái đúng là sự hồn nhiên, thanh thản, được
làm theo ý mình.
Ta cứ nghĩ trẻ làm theo ý mình là hư – nhưng cuộc sống thực của nó bảo nó phải làm như thế, chứ nó không tự ý.
Xã hội đã ngàn đời coi trọng bằng cấp, đè nén con người khủng khiếp. Chính nỗi đau đó cũng là nỗi đau của các thầy giáo.
|
"Hãy nói với chúng rằng, ngày hôm nay em đến trường vui, ngày mai em đến trường vui hơn". Ảnh: antdonline |
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Có
một bạn đọc phản ánh, trước kia con chúng tôi phải vác 1 cặp sách, thì
nay, sau cải cách, con chúng tôi phải vác đến 3 chiếc cặp sách đến
trường?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Một bước tiến của nền giáo dục trong nền văn minh hiện đại là phải có
tư tưởng mới và cách làm đúng. Để có những bước phát triển mới thì phải
có tư tưởng và cách làm mới. Cách làm xưa nay là thầy giảng, trò ghi
nhớ. Cách làm của tôi là thầy không giảng giải, trò tự làm tất cả. Cách
làm cũ là trò phải cố gắng, còn cách làm của tôi là trò không phải cố
gắng, hãy cứ tự nhiên.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Mọi người đều quan tâm đến một sáng tạo của giáo sư đối với nền giáo dục Việt Nam đó là trường Thực Nghiệm?
GS. Hồ Ngọc Đại: Đó là một sáng tạo của thế kỷ 20 của những nhà tâm lý học Liên Xô.
Trường
Thực nghiệm vừa là trường, vừa không phải là trường. Ở đây những tư
tưởng, ý tưởng phải được làm thật, trên những con người thật.
Anh
đã dám làm khoa học trên những con người thật, thì khoa học của anh
phải thật và anh cũng phải thật. Và trẻ cảm nhận mỗi ngày đi học đúng
là một ngày vui. Thay vì bắt trẻ làm theo ý mình, ở đây chúng tôi nói
với chúng: "Thưa các em, thầy nghĩ như thế, thầy làm như thế, các em
xem có đúng không, các em có chấp nhận hay không?".
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Nó
ưu việt như vậy, nhưng vì sao mô hình trường Thực nghiệm hay những phần
ưu việt của mô hình này vẫn chưa được phổ cập trong đời sống giáo dục
của nước ta? Phải chăng các nhà quản lý giáo dục không nhận ra điều ấy
? Hay họ nhận ra nhưng không làm ? Chúng ta đang vì những học sinh hay
chỉ vì lợi ích và lòng tự ái của chúng ta ?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Tôi đã từng đề xuất “Học sinh là nhân vật trung tâm, thầy giáo đóng vai
trò quyết định” và “Đưa công nghệ giáo dục mới vào nhà trường”. Nhưng
khi đưa vào Nghị quyết thì lại thành: “Học sinh là nhân vật trung tâm”
và “Đưa công nghệ mới vào giáo dục nhà trường”.
Tôi
đem thắc mắc này đi hỏi và được giải thích: “Xưa nay ta vẫn quen đề cao
giáo viên, nay phải nhấn mạnh vai trò của học trò thì nên đặt dấu chấm
ở đấy cho gọn. Còn câu thứ hai, nếu đưa nguyên xi vào thì hóa ra ngả
hẳn về phía cậu à?”.
Sau
đó Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định cả nước dùng chung một bộ sách
giáo khoa, chung một phương pháp, và đương nhiên tôi trở thành thiểu
số...
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Tôi
đã thăm một trường tiểu học ở Boston (Hoa Kỳ), được xem một vở kịch của
các em lớp 1 diễn. Chúng tranh luận với nhau về việc ai làm đổ cái
chuồng của chúng. Và một con lừa già xuất hiện nói: “Ta xin lỗi, chính
ta đã làm đổ cái chuồng, nhưng lúc trước ta đã không dám thừa nhận, vì
ta xấu hổ, ta sĩ diện, ta hão huyền, ta ngạo mạn…”.. Tôi đã rất “kinh
hãi” và xúc động vì con lừa đó do ông hiệu trưởng đóng. Họ thật sự hoà
đồng, chia sẻ, và lắng nghe. Xin tất cả hãy suy ngẫm thật kỹ về câu
chuyện này. Những điều này sao không có trong các trường ở Việt Nam ?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Ngày xưa, chúng ta giáo dục dựa trên nền tảng là vì lợi ích của người
lớn, còn ngày nay là vì lợi ích của đứa trẻ. Đó là hai vấn đề khác
nhau.
Lâu nay người lớn chúng ta vẫn quan niệm trẻ con là trẻ
con. Nhưng với tôi, trẻ con là dân tộc, là thiên nhiên, chúng sống
thánh thiện và vô tư. Khi chúng không bằng lòng là không bằng lòng
thật. Không giống người lớn, thất bại nhiều rồi nên nhiều khi phải giả
vờ. Mà giả vờ chính là sự hèn mọn. Do không phải giả vờ nên bọn trẻ con
chưa hèn, cuộc đời chưa làm cho chúng hèn đi. Vì vậy, bọn trẻ đáng được
tôn trọng, và chúng ta phải tôn trọng thật, chứ không phải sự tôn trọng
giả vờ.
Còn
đối với nhà giáo, trong một ý nghĩa nào đó phải coi học sinh là cấp
trên. Nghĩ như vậy không phải là chúng ta hạ mình, mà đây chính là
trách nhiệm, chính là lương tâm.
Không thể cứ sai lầm mãi
|
GS Hồ Ngọc Đại: "Trẻ em là cứu tinh của dân tộc. Ảnh: hocmai.vn |
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Có
một quan niệm sai lệch trong nền giáo dục của chúng ta là bậc đại học
thì được quan tâm hơn tiểu học. Nhưng tiểu học lại là thời điểm con trẻ
hay có thể nói chính xác hơn là thời điểm quan trọng nhất của một đời
người để bắt đầu nhận thức thế giới xung quanh, với con người bên
cạnh, với muông thú, cây cỏ, côn trùng, đất trời… nhằm đặt nền tảng cho
tâm hồn và nhân cách con người thì càng cần những “người thầy vĩ đại”
nhất, thấu hiểu chúng, biết lắng nghe chúng, chia sẻ với chúng, hướng
dẫn chúng, gợi mở chúng. Thì GD Việt Nam lại làm ngược lại tất cả các
nguyên lý cơ bản đó. Có ai nhận ra điều đó không? Tại sao vẫn để tồn
tại?
GS. Hồ Ngọc Đại: Muốn giải quyết nền giáo dục hiện nay thì phải tập trung vào giải quyết 2 bậc Tiểu học và Đại học. Và phải làm mới hoàn toàn.
Thứ
nhất, bậc tiểu học có 2 đặc điểm cơ bản, học sinh tiểu học còn nhỏ, còn
bố mẹ, ông bà nội ngoại, còn họ hàng… có hàng chục người gắn vào học
sinh lớp 1. Nếu học sinh lớp chúng hạnh phúc thì hàng chục người đó
hạnh phúc. Nếu giáo dục nhà trường tốt thì gia đình dễ yên ấm, xã hội
dễ yên lành.
Thứ hai, với cấp tiểu học, đặc biệt nhóm lớp 1 nghiệp vụ phải tinh tế nhất, cao siêu nhất, chắc chắn nhất.
Và
cấp tiểu học cũng nên kéo dài 6 năm, Vì đây là khoảng thời gian chúng
ta có thể chuyển tải tất cả những gì gọi là bản sắc văn hóa, truyền
thống dân tộc, đạo lý dân tộc, quan hệ giữa người với người, hạnh phúc
gia đình, hạnh phúc xã hội,...
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Thưa
Giáo sư, với những đứa trẻ từ mầm non đến tiểu học chúng ta đào tạo để
đưa chúng tiếp cận với những nền khoa học, những vấn đề chính trị thời
đại hay là để chúng được trau dồi những nền tảng của mỹ học. Song nếu
đưa chúng đến với nền tảng mỹ học, giàu tính nhân văn thì dường như
phương pháp giáo dục của chúng ta và giáo trình của chúng đang sai?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Sai! Bởi nếu đã học văn hoá, học sinh phải tiếp cận với nền văn hoá
hiện đại, thành tựu khoa học hiện đại, cuộc sống học hành giải trí hiện
đại, vậy hà cớ gì phải học những cái cũ, chữ nghĩa từ mấy thế kỉ trước.
Dạy sai có thể khiến cả một dân tộc sai lầm
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Chứng
kiến trong ngày quốc khánh Mỹ, tôi thấy những đứa trẻ Mỹ ở một trường
tiểu học tự viết diễn văn, tự nói về dân tộc... Các thầy cô chỉ là
những người quan sát, hỗ trợ và gợi ý. Và trong tâm hồn trong sáng,
công bằng, không vụ lợi và đầy trí tưởng tượng về dân tộc của chúng,
người lớn chúng ta sẽ có cơ hội nhìn thấy dân tộc họ trong một hình ảnh
mới đầy sức sống và sáng tạo. Tôi tự đặt câu hỏi, nếu những điều đó là
chân lý vậy tại sao chúng ta không làm? Trong khi đó, chúng ta đang
biến những đứa trẻ trở thành những robot thực thi các “lệnh” của chúng
ta ?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Khi một điều gì đó ra vượt khỏi nhà trường và vào xã hội, đó là quyền
lực hành chính. Khoa học thì không bao giờ có quyền lực, chỉ có lời
khuyên thôi.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Có một
bạn đọc ở Xuân Trường (Hải Dương) hỏi: Thực tế cho thấy chất lượng sản
phẩm giáo dục của chúng ta, rất thiếu sức khoẻ, thiếu kĩ năng sống,
thiếu vốn kiến thức cơ bản để hoà nhập với đời sống xã hội và thiên
nhiên. Thưa Giáo sư, thực trạng này là do chúng ta thiếu tiền hay thiếu
chính những người thày có chất lượng?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Có những người thầy khiến tôi rất kính trọng. Nhưng đúng là nhiều người
thầy hiện nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Với những người
làm thầy cần nhất là sự lương thiện. Đó là cách để làm ra sản phẩm thật
cho xã hội.
Khi
mà 5% dân cư đi học, và thất bại cả 5% thì ko sao. Nhưng với một nền
giáo dục mà tất cả trẻ em đều đến trường mà lại được dạy bảo sai thì
điều đó sẽ khiến cho cả một thế hệ sai lầm, cả một cả dân tộc sai lầm.
Dân tộc đó là dân tộc của một trăm năm nữa, chứ không phải dân tộc của
ngày hôm nay. Đây là nỗi đau của cả dân tộc.
Dạy trẻ con tự cảm nhận theo cách của mình
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Thực
tế cho thấy ngày càng nhiều giáo viên dạy văn đã không còn cảm xúc. Dạy
văn, mục đích cơ bản là để học sinh tiếp cận vẻ đẹp ngôn ngữ và vẻ đẹp
tâm hồn cũng như lòng nhân ái chứa đựng trong ngôn ngữ đó. Nhưng những
buổi học văn vô cảm sẽ không mang lại bất cứ điều gì cho học sinh. Theo
Giáo sư, điều gì đã mang lại sự vô cảm trong những bài giảng hiện nay?
Phải chăng đó là những giáo trình sơ cứng và những phương pháp dạy bị
động không sáng tạo?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Có 2 sai lầm. Nền giáo dục cũ hiện nay đề cao quá vào lí trí, chữ
nghĩa, coi thường tình cảm, niềm tin, đạo đức. Mất niềm tin đạo đức sẽ
trở thành người vô đạo đức. Lí trí hoá nền giáo dục, và lí trí hoá cuộc
sống con người đi nhiều. Do vậy, phải tôn trọng tình cảm, mà tình cảm
do nghệ thuật mang đến. Có thể áp đặt về lí trí, nhưng không thể áp đặt
trong nghệ thuật và đạo đức.
Tôi
luôn chú ý cả 3 lĩnh vực: khoa học, nghệ thuật và lối sống. Lõi của lối
sống là niềm tin đạo đức. Nghệ thuật không thể giảng được. Nhưng có thể
gợi ý, định hướng và hướng dẫn. Các em hoà nhập vào tác phẩm để cảm
nhận theo cách riêng của mình.
|
Hãy để các em thoả sức tìm tòi. Không nên ràng buộc các em bằng những chuẩn hoá quá sớm. Ảnh: hoikunblog |
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Ông sẽ dạy những gì cho những học sinh không học trong trường thực nghiệm. Và ông sẽ chia sẻ những gì với cha mẹ chúng?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Việc này khó. Bởi họ đã quen nếp cũ, nếu thay đổi, phải thay đổi đồng
bộ. Thay đổi giáo trình, phương pháp dạy với đứa trẻ. Thay đổi các mối
quan hệ giữa đứa trẻ và thầy giáo, giữa thầy giáo và phụ huynh. Quan hệ
giữa thầy giáo và phụ huynh hiện nay là quan hệ đối phó, chưa phải hợp
tác.
Hiện
nay phụ huynh thường có tâm lý trăm sự nhờ thầy giáo, hoặc lấy lòng
thầy giáo vì sợ thầy giáo không hài lòng thì con mình khổ.
Đã
không ai thấy rằng thành quả của các em là do gia đình và nhà trường
cùng làm nên. Trong tương lai phụ huynh học sinh phải được đào tạo
thành phụ huynh học sinh theo đúng nghĩa vụ, thầy giáo đúng trách nhiệm
và nghĩa vụ, hai bên hợp tác nhau, không bên nào làm lẫn nhiệm vụ của
bên nào, có vậy đứa trẻ mới thấy được hạnh phúc cả khi ở với gia đình
lẫn ở trường. Với nền giáo dục hiện nay một số người đã không chịu nổi,
và khi tất cả đều không chịu nổi thì sẽ khác.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Nhiều
bạn đọc của VietNamNet đã gửi thư bày tỏ băn khoăn, lo lắng về quy định
chuẩn cho trẻ 5 tuổi. Giáo sư có ý kiến gì về vấn đề này?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Những năm 70 ở Liên Xô có cuộc tranh luận. 1 phái nhận trẻ con 6 tuổi
vào lớp 1 và phái kia nhận trẻ 7 tuổi (tôi là phái 7 tuổi).
Tại
sao phải trì hoãn tuổi đi học? Bởi trong cuộc đời không có giai đoạn
nào đẹp hơn thời kì từ 0 đến 6 tuổi. Tuổi này mà được ở nhà, được vui
chơi thoải mái là thích nhất. 6 tuổi là thời điểm tích luỹ kinh nghiệm
một cách thiên nhiên, bản tính. Giai đoạn này trẻ thích mầy mò, khám
phá. Nên hãy để các em thảo sức tìm tòi. Dĩ nhiên có thất bại, có thành
công…. không nên ràng buộc các em bằng những chuẩn hoá quá sớm.
Không dám nhìn vào sự thật
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: GS có thể nói gì về cái quy chuẩn trẻ 5 tuổi?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Tôi cho rằng không cần thiết. Việc các trường mẫu giáo dạy chữ trước
khi trẻ vào lớp 1 là hi sinh một thứ rất lớn để đổi lấy thứ không cần
thiết.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Chúng
ta đang mắc những sai lầm lớn trong giáo dục mầm non, tiểu học. Chúng
ta phải từ bỏ ngay ý nghĩ những đứa trẻ phải nhất nhất nghe lời chúng
ta. Chúng ta đã bỏ rơi chúng trong chính ngôi nhà của mình, nhà trường
của mình và ngay cả trong xã hội của mình mà cứ lầm tưởng là chúng ta
đang chăm sóc chúng. Thực tế, chúng ta đang chỉ chăm sóc phần xác của
chúng mà thôi. Vậy theo Giáo sư, chúng ta làm gì để khắc phục những sai
lầm đó, phải mất bao lâu thời gian để khắc phục?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Tôi thấy đau xót vì không ai nhìn thẳng vào sự thật. Có thể nói thành
lời, nhưng không ai cảm thấy rằng trẻ con là máu thịt của mình, không
ai cảm thấy đứa con đau khổ chính là mình đau khổ. Và không thấy được
sự tối ưu của mỗi giai đoạn khác nhau.
Hiện
nay từ lớp mẫu giáo cho đến các bậc tiến sĩ dạy đều có phương pháp dạy
giống như nhau. Cách làm này sẽ thủ tiêu sức sống của cá nhân. Phương
pháp cứ dồn góp, cứ nghĩ rằng làm trước là xong, mà không thấy được
chất lượng cuộc sống mỗi giai đoạn một khác. Do vậy, phải có phương
pháp giáo dục riêng cho từng cấp học, mầm non khác, tiểu học khác, tiến
sĩ phải càng khác. Bản thân tôi cả một đời dạy học. Tôi luôn quan niệm
trẻ em là cứu tinh của dân tộc.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Cuộc
trò chuyện chỉ vọn vẻn trong khoảng hơn 1 tiếng, nhưng chúng ta nhận ra
quá nhiều điều bất ổn trong những đứa trẻ thời nay. Chúng ta không biết
điều đó, và ngay cả những người biết nhưng đã chôn vùi những lỗi lo lớn
ấy của xã hội vào giấc ngủ hưởng thụ và tự mãn của cá nhân mình. Chúng
ta phải thừa nhận rằng: tất cả những lầm lẫn trong giáo dục hay những
thất vọng về những đứa trẻ nào đấy đều do người lớn chúng ta gây ra. Có
một lúc nào đó Giáo sư tuyệt vọng vì những lỗi lầm này?
GS. Hồ Ngọc Đại:
Tôi đã nói những điều này từ cách đây 30 năm nay rồi. Tôi không sợ ai
giận cả. Tôi không tuyệt vọng. Tôi có chiến lược, chứ không phải làm
ẩu.
Khi tôi về nước, tôi hi vọng sau 20 năm sẽ có nền giáo dục
mới. Tôi bỏ ra 10 năm đầu để làm mất nền giáo dục hiện nay đi, cùng lúc
đó, tôi thiết kế một nền giáo dục khác. Khi không có những đứa trẻ
thật, những cha mẹ thật, một nền giáo dục thật thì tất cả đều là viển
vông. Dân tộc ở lại mãi mãi, trẻ em ở lại mãi mãi.
Tôi chịu
trách nhiệm với trẻ em. Qua trẻ em tôi chịu trách nhiệm với cha mẹ. Qua
trẻ em và cha mẹ chúng tôi chịu trách nhiệm với dân tộc này.
Nhà báo Nguyễn Quang Thiều: Nhiều
người đều cảm nhận và không hài lòng với cách giáo dục hiện tại. Họ lo
ngại điều đó sẽ mang lại tai hoạ cho đất nước. Đây cũng là nỗi lòng mà
đông đảo các vị phụ huynh trên cả nước, những người có lương tâm giáo
dục chia sẻ với Giáo sư và chúng tôi.
Vẫn
còn rất nhiều câu hỏi của bạn đọc, nhưng tạm thời xin được phép khép
lại cuộc bàn tròn nhỏ với một vấn đề quá lớn và còn quá nhiều điều phải
bàn. Nhưng không còn cách nào là chúng ta phải lên tiếng.
Xin
thay mặt bạn đọc VietnamNet, Tuần Việt Nam cám ơn Giáo sư. Mong rằng
tất cả mọi người trong cộng đồng này cùng lên tiếng, lên tiếng mãi cho
đến khi chúng ta đổi thay, kiên trì như Giáo sư Hồ Ngọc Đại để đến một
ngày nào đó nền giáo dục mầm non nói riêng và nền giáo dục Việt Nam nói
chung có sự đột phá khởi sắc. |