Ngô Nhân Dụng
Một cuốn tiểu thuyết đang bán rất chạy ở Trung Quốc, đã được dịch sang
tiếng Anh, kể chuyện loài sói và loài người sống chung trên cánh đồng
cỏ ở Nội Mông. Cuốn Wolf Totem của Jiang Rong là một bản anh hùng ca về
những cánh đồng cỏ mênh mông. Trong không gian bát ngát đó sói và người
vừa đấu trí và đấu sức giành sự sống, vừa cộng tác để gìn giữ cho những
thảo nguyên khỏi biến thành sa mạc, suốt mấy ngàn năm từ thời trăm ngàn
năm trước cho tới bây giờ. Ðọc đến trang 319 trong bản dịch do Penguin
Press xuất bản, thấy một đoạn tả cảnh một con sói xông vào đàn cừu, bắt
một con ăn thịt ngay tại chỗ.
Tokyo: Thủ tướng Nhật Taro Aso tiếp kiến Nông Ðức Mạnh tại Dinh Thủ tướng ngày 20/04/2009
Chuyện Wolf Totem, tức Lang Tú Ðằng (Tú Ðằng đọc là Tu Ðen, phiên âm
chữ Totem) là câu chuyện một sinh viên đại học Bắc Kinh bị đày lên Mông
Cổ đi chăn cừu để “học tập lao động” trong thời “Cách mạng Văn hóa,”
giống như cuộc đời tác giả Jiang Rong (Khương Nhung) đã trải qua. Một
bữa anh sinh viên này được bạn rủ đi lên trên đồi quan sát những hang ổ
chuột chũi và học kế bắt chúng, bỗng anh phải quay lại khi thấy một con
sói tấn công đàn cừu.
Anh chứng kiến cảnh con chó sói cắn cổ vật ngã một con cừu, rồi nó xé
da xả thịt ăn. Ðó là một con sói đói quá phải mạo hiểm một mình đi bắt
cừu giữa ban ngày, thay vì chờ cả bầy tấn công ban đêm theo trận thế.
Anh sinh viên vẫn cho rằng đạo quân của Thành Cát Tư Hãn đã học phép
bầy binh bố trận của loài sói cho nên mới chinh phục được bao nhiêu
mảnh đất từ Âu Châu sang Á Châu. Anh đứng quan sát con sói ăn mồi, theo
kế của người bạn Mông Cổ kiên nhẫn chờ con sói ăn no nặng bụng rồi mới
động thủ thì sẽ hạ được nó dễ dàng.
Ðàn cừu bị sói tấn công lúc đầu hoảng sợ chạy tán loạn. Nhưng khi thấy
con sói bắt đầu ngồi xuống bàn tiệc ăn thịt một đồng loại rồi thì cả
đàn cừu yên tâm, vì một con sói thường ăn không hết một con cừu đã no,
và khi no rồi thì con sói không màng đến những món ăn trước mắt. Lũ cừu
dần dần lại bình thản đứng gặm cỏ như cũ. Nhiều con cừu còn tò mò tiến
đến gần ngó xem con sói nó ăn thịt “đồng bào” mình như thế nào, giống
như người ta đi xem thiên hạ đánh nhau. Tác giả mô tả bộ mặt của mấy
chú cừu kia có vẻ như muốn nói với con cừu đang bị ăn thịt: “May quá!
Con sói nó ăn thịt mày! Thành ra nó không ăn thịt tao!” Nhiều con cừu
bạo dạn tiến tới sát bên cạnh, cả đám chen chúc nhau để được nhìn rõ
xem con sói đang ăn tiệc một mình như thế nào.
Nhân vật của Jiang Rong là một sinh viên ham đọc sách. Nhìn cảnh đó,
anh nhớ lại một đoạn văn của Lỗ Tấn. Nhà văn tả cảnh thời trước Ðại
Chiến Thứ Hai khi quân Nhật chiếm Trung Quốc, một đám đông người Trung
Hoa cũng đứng quan chiêm cảnh một quân nhân Nhật Bản chuẩn bị chém đầu
một người Trung Hoa. Anh sinh viên tự nhủ, “Chẳng trách được, những
người du mục Mông Cổ họ coi người Hán cũng giống như đàn cừu.”
Các nước Á Ðông đã từng bị quân Nhật chiếm đóng ôm một nỗi hận rất lớn
đối với đám quân đội của Thiên Hoàng. Người Việt Nam không chia sẻ cảm
tưởng đó vì nước ta chỉ bị quân đội Nhật chính thức chiếm đóng trong
một thời gian ngắn, từ cuộc đảo chính vào Tháng Ba tới ngày nước Nhật
đầu hàng vào Tháng Tám. Ngược lại, người Việt thường có cảm tình với
người Nhật, vì các nhà ái quốc trong phong trào Ðông Du đã sang Nhật
tìm học; một phần khác vì quân Nhật đã lật đổ chế độ đô hộ của thực dân
Pháp ở nước ta.
Các nước khác ở Á Ðông như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ðài Loan thì không may
đã phải sống dưới ách cai trị rất tàn bạo của đoàn quân Nhật Bản, cho
nên trong ký ức của họ còn chứa nhiều niềm phẫn uất. Lỗ Tấn từng đánh
thức đồng bào của ông bằng cách nhắc nhở đến những mối nhục của người
Trung Hoa trong thời đại ông sống. Ông bắt đầu bằng việc mô tả những
hình ảnh lạc hậu, chậm tiến, những hủ tục trong xã hội Trung Hoa; với
những cảnh người mạnh ức hiếp người yếu, người giàu sống phè phỡn bên
cạnh người nghèo đang đói lả chờ chết. Ðồng bào ông sống trong cảnh đó
nhưng nhiều người không hề ý thức được rằng sống như vậy đã là một nỗi
nhục.
Tuy nhiên chàng sinh viên trong truyện Wolf Totem, và tác giả Khương
Nhung, có dịp nhớ lại Lỗ Tấn thì chỉ nhớ tới cảnh nhục nhã khi những
người Trung Hoa dửng dưng đứng coi một người Nhật chém cổ đồng bào của
họ mà không làm gì để phản kháng. Chắc hình ảnh đó đã làm cho các nhà
văn, từ Lỗ Tấn đến Khương Nhung, ghi khắc một nỗi xấu hổ rất lớn trong
lòng, có dịp thì phải nhớ lại. Có lẽ loài người không chú ý đến những
nỗi nhục nhã chính mình gây cho mình. Trái lại, ai cũng dễ ghi nhớ nỗi
nhục khi phải so sánh mình với người khác; so sánh gia đình mình với
gia đình khác, dân tộc mình với dân tộc khác. Một người đàn ông đối xử
tàn tệ với vợ con mình thường không cảm thấy nhục khi người khác chứng
kiến. Nhưng thấy con mình bị người hàng xóm mắng một câu thì, không
biết phải trái ra sao, đã rất dễ nổi lòng căm phẫn!
Ngày xưa Phan Bội Châu sang đến Nhật Bản, ngay trong những ngày đầu, đã
ba lần cụ cảm thấy xấu hổ khi thấy lối sống của những người dân bình
thường ở Nhật Bản và chợt nhớ đến đồng bào mình ở nước “An Nam” và cảm
thấy nhục nhã. Ðó là những cảnh mấy người cảnh sát Nhật ở nhà ga xe lửa
tận tâm đi tìm hành lý của cụ bị thất lạc, rồi đem tới tận nơi, cúi đầu
và nghiêng mình xin lỗi xin trả lại cụ. Ở nước Nam ta, cụ không thấy
người Việt ăn ở với nhau như vậy. Một cảnh khác là cụ Phan và cụ Tăng
Bạt Hổ kêu một anh kéo xe chở mình đi tìm một người du học sinh Trung
Hoa được các nhà cách mạng Trung Hoa khác giới thiệu. Anh phu xe đưa
hai cụ đến địa chỉ không tìm thấy, anh hỏi thăm rồi lại đưa đi nữa,
quanh quẩn suốt cả buổi mới tìm ra. Nhưng anh chỉ lấy đúng số tiền của
chuyến xe đi từ nhà ga tới địa chỉ đó, cụ Phan muốn trả thêm tiền công
đi tìm nhưng anh nhất định không nhận. Lại một lần nữa, cụ Phan nhớ tới
đồng bào mình và cảm thấy hổ thẹn.
Nỗi hổ thẹn của Phan Bội Châu xuất phát từ nền giáo dục Nho Giáo. Khi
cụ trông thấy những người Nhật Bản có nghĩa khí, sống trung trực, giữ
danh dự, đúng như hình ảnh mẫu người “quân tử” mà chính cụ đã học từ
cha mẹ, thầy giáo của mình; cụ cảm thấy hổ thẹn vì Việt Nam và Nhật Bản
cùng chịu ảnh hưởng của Khổng Giáo mà sao nước người ta có những người
bình dân ăn ở quân tử như vậy, còn nước mình thì rất ít? Mạnh Tử nói
biết hổ thẹn là mầm mống của đức Dũng, Phan Bội Châu chứng tỏ điều đó.
Ông Nông Ðức Mạnh mới qua thăm Nhật Bản, nhưng chắc ông không được trải
qua những kinh nghiệm như Phan Bội Châu. Tuy nhiên, thế nào cũng có lúc
ông phải cảm thấy đỏ mặt, nếu như làn da mặt của ông cũng bén nhạy như
phần lớn loài người. Ðó là khi các quan chức Nhật Bản nhắc nhở các quan
chức Việt Nam nên tích cực hơn trong việc chống tham nhũng. Trong việc
bang giao, người ta không thể nói rõ hơn.
Tại sao chính phủ Nhật Bản phải lên tiếng nhắc nhở như vậy? Không phải
vì người ta cố ý nhắc nhở tới vụ các cán bộ cao cấp của đảng cộng sản
đã bắt các nhà thầu Nhật phải hối lộ hàng triệu Mỹ kim, hay những cán
bộ ăn cắp tiền Nhật viện trợ làm cầu làm đường để đi đánh cá bóng đá,
để làm nhục các vị khách người Việt đang sang thăm nước Nhật. Nhưng
chính phủ Nhật Bản phải cảm thấy họ có bổn phận nêu lên vấn đề đó chỉ
vì họ chịu áp lực của dư luận dân chúng. Cả nước Nhật biết tiền đóng
thuế của họ đem cho Việt Nam đã bị các cán bộ cộng sản ăn cắp như thế
nào. Nếu chính phủ Nhật không nói gì đến, thế nào họ cũng bị báo chí và
phe đối lập chỉ trích.
Nhưng nếu làn da mặt của ông Nông Ðức Mạnh cũng bén nhạy như những
người Việt Nam khác, chắc hẳn không cần chờ đến lúc được nhắc nhở về
việc bài trừ tham nhũng thì mới thấy chút hổ thẹn trong lòng. Chỉ cần
khi được đưa đi du ngoạn qua những vườn hoa anh đào ở Tokyo thì một
người Việt Nam bình thường, tự đáy lòng cũng phải cảm thấy hổ thẹn rồi.
Vì ai cũng nhớ lại cảnh hoa anh đào Nhật Bản đem sang Hà Nội đã bị
người ta tranh nhau bẻ, hái công khai như thế nào trong ngày Hội Anh
Ðào năm ngoái. Chính phủ Hà Nội có thể cảm thấy hãnh diện vì đã giữ
được trật tự trong lễ hội năm nay. Nhưng ở một nước mà phải huy động
được tới 500 cảnh sát công an tới bảo vệ 6 cây hoa anh đào, thì người
dân nghe tới cũng phải cảm thấy không đáng hãnh diện chút nào cả.
Nếu như Phan Bội Châu sống vào thời nay thì chỉ cần nhìn thấy dân Nhật
Bản đi coi hoa anh đào mà không có một viên cảnh sát nào phải đứng canh
gác hoa, cụ Phan cũng phải thấy xấu hổ rồi. Như rất nhiều người Việt
Nam đang sống ở Nhật Bản đang chia sẻ nỗi hổ thẹn đó.
Một nỗi nhục do hành động của một cá nhân gây ra thì chỉ một cá nhân đó
ăn năn và xấu hổ. Nhưng khi những đồng bào vô danh của mình tham dự vào
những hành động nhục nhã, thì cả dân tộc cũng chia sẻ nỗi nhục đó. Cái
nhục càng được chia cho nhiều người thì lại càng lớn hơn.
Tại sao dân tộc Việt Nam mình lại lâm vào cảnh nhục nhã như vậy? Chắc hẳn đồng bào ta cũng biết lý do vì đâu rồi.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn: Người Việt
|
