Nhà văn Dương Thu Hương của Việt Nam vừa được đề cử vào danh sách cứu xét cho giải Nobel về văn chương năm nay.  Việt-Long phỏng vấn giáo sư tiến sĩ Joseph Pivato, dạy môn văn chương Anh ngữ tại đại học Athabasca ở Alberton, Canada, về việc ông đề cử bà Dương Thu Hương

Cương quyết và can đảm

Những tác phẩm của bà Dương Thu Hương đã đến với ông bằng cách nào khiến ông muốn đề cử bà làm một ứng viên giải Nobel văn chương năm nay? 

Tiến sĩ Joseph Pivato: Ngành sưu khảo chuyên môn của tôi là so sánh về văn học.   Nên tôi thích sưu tầm tác phẩm văn chương của các cộng đồng thiểu số tại Canada.  Vì thế tôi luôn luôn tìm kiếm những tác giả ít nổi tiếng, hơn là những tác giả nổi tiếng của phương Tây.  

Ngành sưu khảo chuyên môn của tôi là so sánh về văn học.   Nên tôi thích sưu tầm tác phẩm văn chương của các cộng đồng thiểu số tại Canada.  Vì thế tôi luôn luôn tìm kiếm những tác giả ít nổi tiếng, hơn là những tác giả nổi tiếng của phương Tây. 

Về tác giả đặc biệt này thì do một người bạn Việt Nam của tôi nói tới cách nay mấy năm và gây sự chú ý cho tôi.  Tôi lưu ý người tác giả này là vì thế. 

Yếu tố nào mà ông cho là đáng chú ý nhất về tác giả DTH và các tác phẩm của nhà văn, để bà có thể được đề cử làm ứng viên cho giải Nobel văn chương năm nay? 

Tiến sĩ Joseph Pivato: Bộ truyện của bà ấy là điều quan trọng nhất , và bà đã viết về xã hội của bà, phải viết trong những điều kiện khó khăn, cần tới lòng can đảm và cương quyết rất lớn lao.

Bộ truyện của bà ấy là điều quan trọng nhất , và bà đã viết về xã hội của bà, phải viết trong những điều kiện khó khăn, cần tới lòng can đảm và cương quyết rất lớn lao.

Bà đã chỉ trích xã hội của bà và có ý hướng muốn làm cho xã hội ấy  tốt đẹp hơn bằng cách đó, cũng như theo tôi nghĩ thì nói chung, bà cũng muốn làm sao cho người châu Á được tốt đẹp hơn. 

Có thể nói đến quyển Tiểu thuyết vô đề như một ví dụ về cách viết và ý hướng như vậy của bà Dương Thu Hương.

Ông đánh giá như thế nào về cách viết của tác giả trong bối cảnh xã hội Việt Nam, nơi bà sống và sáng tác?

Bà đã chỉ trích xã hội của bà và có ý hướng muốn làm cho xã hội ấy  tốt đẹp hơn bằng cách đó, cũng như theo tôi nghĩ thì nói chung, bà cũng muốn làm sao cho người châu Á được tốt đẹp hơn.

Tiến sĩ Joseph Pivato: Trước hết , tôi nghiên cứu tác phẩm của tác giả qua bản dịch Anh ngữ, nên cũng có phần hạn chế trong câu trả lời về điều ông hỏi. 

Ông cũng hiểu, phẩm chất của việc dịch thuật thì cũng có thay đổi tuỳ theo dịch giả này hay dịch giả khác.  Nhưng tôi có thể nói là cách viết của tác giả Dương Thu Hương có nhiều tính chất văn học.  Lối viết đầy năng lực.   Có thể thấy tác giả trình bày được quan điểm của một người phụ nữ.  Không có nhiều tác giả phụ nữ người châu Á, Đông Nam Á, Trung Quốc... 

Tác giả phái nam thì nhiều.  Cho nên khi gặp một nữ tác giả có những nỗ lực để giải quyết những vấn đề như vậy, cố gắng trình bày được suy tưởng của họ về xã hội họ sống trong đó, thì người ta càng thấy thích thú hơn để nghiên cứu xem tình trạng xã hội ấy thực sự ra sao, để theo dõi xem nữ tác giả ấy đã viết như thế nào khi trình bày suy tưởng của họ.

Nhưng tôi có thể nói là cách viết của tác giả Dương Thu Hương có nhiều tính chất văn học.  Lối viết đầy năng lực.  

 Đó chính là những điều khiến tôi chú ý đến tác giả này, và ý muốn tìm hiểu thêm về những tác phẩm này đã được gợi lên. 

Và đó cũng chính là lý do tôi nói với ông rằng người tác giả này đáng được đề cử làm ứng viên cho giải Nobel văn chương năm nay . 

Một tiếng nói mới

Đựoc biết GS đề cập tới 4 tác phẩm của bà DTH, là Thiên đường Mù, Tiểu thuyết vô đề, bên kia bờ ảo vọng, và Memories of a Pure Spring.  Còn những truỵên khác như Chốn vắng, Quãng đời đã mất thì thế nào? 

Khi tôi chuẩn bị việc đề cử thì đó là những tác phẩm mà tôi có được.  Về sau thì tôi mới có những quyển truyện khác (của bà Dương Thu Hương), cho nên nói đến sự đề cử thì tôi phải dựa trên những gì có được, vì tôi biết rõ hơn về những tác phẩm đó hơn là những quyển khác.  Ở Canada không có nhiều thông tin, nên chỉ làm như thế được thôi.

Ông có điều gì muốn bày tỏ với thính giả của chúng tôi về đề tài liên quan đến những tác phẩm của nhà văn Dương Thu Hương?:   

Tôi thấy điều quan trọng là nên nhìn thấy những gì đã và đang xảy ra trong xã hội Việt Nam, là nơi mà người ta đã nghe tới nhiều trong thập niên 60 và đầu thập niên 1970. 

Tiến sĩ Joseph Pivato: Tôi nghĩ tác giả này là một nhà văn rất đáng chú ý.  Đối với phương Tây và Bắc Mỹ thì bà là một tiếng nói mới, một nhân vật mà người ta nên chú ý nhiều hơn. 

Nhất là về Việt Nam.  Việt Nam là nơi mà người Mỹ ở thế hệ của tôi tới đó để chiến đấu.  Tôi có trải qua điều đó, và đôi khi người ta có khuynh hướng quên đi những gì đã xảy ra trong các thập niên 1960, 1970. 

Cho nên điều tốt cho thế hệ của tôi và con cái của thế hệ đó, là đến Việt Nam để thăm lại những sự kiện này, và những gì được nói trong những tác phẩm này. 

Đó cũng như là trở lại những thực trạng ở nơi ấy. 

Tôi thấy điều quan trọng là nên nhìn thấy những gì đã và đang xảy ra trong xã hội Việt Nam, là nơi mà người ta đã nghe tới nhiều trong thập niên 60 và đầu thập niên 1970. 

Giống như quay ngược lại những hình ảnh mà người ta xem trên truyền hình ở nơi đã lớn lên hồi đó, và nay trở lại nước Việt Nam được nói tới trong những tác phẩm này để thấy những thực tế khác, những quan điểm khác. 

Đó là những điều mà tôi muốn bày tỏ với những người Bắc Mỹ để họ lưu ý