Trong khi dư luận quốc tế coi đó là một cuộc đàn áp những người bày tỏ chính kiến một cách ôn hòa, thì người phát ngôn bộ ngoại giao tuyên bố việc bắt giam này đúng trình tự thủ tục pháp lý, và hoàn toàn phù hợp với các quy định của luật pháp quốc tế. Luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Việt Nam về Nhân Quyền, trụ sở đặt tại Paris nhận định về ý nghĩa pháp lý của những biện pháp cứng rắn vừa nói, qua cuộc trao đổi với BTV Nguyễn An sau đây.

Xin được nhắc là những ý kiến của luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của đài Á Châu Tự Do, và chúng tôi mong nhận được góp ý về vấn đề này.

Bất bình thường

Nguyễn An: Kính chào luật sư Trần Thanh Hiệp. Luật sư nghĩ thế nào về đợt bắt giam và khởi tố khá đông đã diễn ra trong nước trong gần hai tháng vừa qua? Theo ông thì đó là một đợt đàn áp hay chỉ là việc áp dụng luật bình thường và hợp pháp trong mọi quốc gia như nhà cầm quyền Hà Nội khẳng định?

LS Trần Thanh Hiệp: Xin chào ông Nguyễn An. Trên nguyên tắc thì bất cứ một quốc gia nào cũng có chủ quyền tư pháp để áp dụng luật pháp của mình hầu bảo vệ và duy trì trật tự xã hội bằng nhiều cách, kể cả dưới hình thức bắt và giam người. Đó là thẩm quyền của hành pháp. Nhưng chỉ có thể coi là bình thường nếu việc bắt giam ấy hội đủ hai điều kiện. Thứ nhất chỉ được bắt và giam người có tội và thứ hai phải bắt và giam theo thủ tục tôn trọng quyền của đương sự được xét xử công bằng về tội trạng bị trách cứ. Tức là áp dụng luật pháp không phải để đàn áp mà là để thực hiện công lý. Theo tôi việc công an bắt giam và khởi tố về mặt hình sự đã diễn ra trong vòng gần hai tháng vừa qua không thể coi là bình thường được.

… thì điều 88 của bộ luật hình sự đã được dùng vào việc bắt giam nói trên chỉ là thứ luật pháp đảng trị do nhà cầm quyền tự đặt ra nhằm mục đích khủng bố và đàn áp những ai không chịu tuân phục vô điều kiện đảng cầm quyền.

LS Trần Thanh Hiệp

Nguyễn An: Xin được nhắc ông là trong đợt bắt giam vừa qua, cơ quan thẩm quyền đã công bố rõ vì lý do gì và dựa trên những cơ sở pháp lý nào để bắt giam. Đó là để trừng trị tội phạm chiếu điều 88 của bộ luật hình sự ban hành từ tháng 12 năm 1999 của Việt Nam.

LS Trần Thanh Hiệp: Không phải hễ cứ áp dụng luật pháp đương hành để bắt giam là đã xử lý một cách bình thường. Thời Pháp thuộc, thời Việt Nam Cộng Hòa ở miền Nam, khi bị bắt giam vì luật pháp đương hành coi họ là những kẻ phá rối trị an, chính những người cộng sản đã lớn tiếng tố cáo là họ bị bắt một cách không bình thường. Như vậy, vấn đề đặt ra là phải xét xem luật pháp được áp dụng để bắt giam một cách bình thường phải là loại luật pháp nào. Nếu nhìn vấn đề dưới góc độ này, thì điều 88 của bộ luật hình sự đã được dùng vào việc bắt giam nói trên chỉ là thứ luật pháp đảng trị do nhà cầm quyền tự đặt ra nhằm mục đích khủng bố và đàn áp những ai không chịu tuân phục vô điều kiện đảng cầm quyền. Lẽ ra nhà cầm quyền ấy, vì đã có những cam kết theo chiều hướng tôn trọng nhân quyền dân quyền từ năm 1982 với quốc tế, phải áp dụng thứ luật pháp dân chủ do dân làm ra. Và như thế thì đã không thể có điều 88 để bắt giam luật sư Lê Công Định, nhà kinh doanh Trần Huỳnh Duy Thức, nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa, rồi thạc sĩ Nguyễn Tiến Trung và cựu trung tá Trần Anh Kim và những người khác nữa. Cho nên phải nói là việc bắt giam ấy không bình thường và bất hợp pháp nữa là đáng khác.

Bất hợp pháp

Nguyễn An: Trong những trường hợp luật sư vừa nói, đã có một bộ luật hình sự đương hành với một điều khoản cụ thể được viện dẫn, nên thật tình thì tôi hơi ngạc nhiên khi ông cho là bất hợp pháp.

LS Trần Thanh Hiệp: Bất hợp pháp không phải chỉ là vì không có luật pháp mà còn là vì dùng sai thứ luật pháp không thích hợp và áp dụng sai điều khoản đã được viện dẫn. Một mặt nhà cầm quyền Hà Nội không thể duy trì Bộ luật hình sự 1999 để xử lý những hành vi tranh đấu ôn hòa cho nhân quyền, cho tự do dân chủ. Lý do là vì họ có nghĩa vụ phải sửa đổi và nếu cần thì thay thế bộ luật đó cho phù hợp với qui phạm của luật quốc tế về nhân quyền, là thứ luật pháp đa nguyên đa đảng chứ không phải nhất nguyên độc đảng như bộ luật hình sự 1999.

Ngoài ra họ còn cố tình dùng những từ ngữ không có trong điều 88 như “phản động”, như “lật đổ”, như “cấu kết với các lực lượng thù địch nước ngoài” để có chỗ dựa mà kết tội và khẳng định có tội.

LS Trần Thanh Hiệp

Mặt khác, ngay cả trong việc áp dụng điều 88 này cơ quan bắt giam cũng có những sai phạm mang tính chất phi pháp. Thật vậy, không phải hễ cứ chống nhà nước là đương nhiên vi phạm điều 88. Mà phải chống bằng những hành vi cấu thành tội phạm dự liệu nơi điều 88 ấy. Đó những là hành vi được ghi nguyên văn trong bộ luật như “tuyên truyền xuyên tạc phỉ báng chính quyền nhân dân”, “tuyên truyền những luận điệu chiến tranh tâm lý, phao tin bịa đặt gây hoang mang trong nhân dân”, “làm và tàng trữ tài liệu có nội dung chống Nhà nước…”. Nhưng, qua tuyên bố với báo chí cũng như trong biên bản kết thúc điều tra dài trên 6500 từ, cơ quan bắt, giam và khởi tố chỉ nhắc lại một cách máy móc một số từ ngữ của điều 88, thay vì trưng bằng cớ phạm tội. Thí dụ đã đích thực xuyên tạc, phỉ báng như thế nào. Nếu chống mà không xuyên tạc không phỉ báng thì không có tội. Ngoài ra họ còn cố tình dùng những từ ngữ không có trong điều 88 như “phản động”, như “lật đổ”, như “cấu kết với các lực lượng thù địch nước ngoài” để có chỗ dựa mà kết tội và khẳng định có tội. Đó là bắt và giam bất hợp pháp. Tóm lại cách dùng luật pháp sai trái về mọi mặt như vậy chỉ là để đàn áp chứ không phải để thực hiện công lý.

Nguyễn An: Xin cảm ơn luật sư Hiệp và xin được nhắc lại rằng ý kiến của Luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của Đài A.C.T.D.