Những bất bình của Giáo hội Công giáo đối với chính quyền Việt Nam trong vụ Tam Tòa đang lên cao trong lúc có ý kiến của cán bộ nghiên cứu phía chính phủ nói có những người đang 'biến vấn đề dân sự thành tôn giáo'.

Linh mục Huỳnh Công Minh, Tổng Đại diện giáo phận Sài Gòn lên tiếng cáo buộc các quan chức Quảng Bình ''cả vú lấp miệng em''.

Cha Minh nói như vậy với đài BBC sau ngày Chủ Nhật mà giáo phận Vinh gọi là ''ngày cầu nguyện lịch sử'' trong đó ít nhất hàng chục ngàn giáo dân đã tham gia cầu nguyện để ủng hộ những người bị công an ''đánh đập và bắt giữ.''

Nhưng một nhà nghiên cứu có tiếng cũng nói với BBC những người công giáo đã ''có bé xé ra to'' và nhiều giáo dân đã bị ''kích động'' để tham gia cầu nguyện.

Hiện một số giáo dân vẫn bị công an Quảng Bình giam giữ sau khi xảy ra va chạm trong lúc họ dựng nhà tạm trên nền của nhà thờ Tam Tòa bị bom Mỹ từ thập niên 60 và chính quyền đã xếp nhà thờ vào các chứng tích tội ác chiến tranh.

Giáo hội Vinh nói nhà thờ vẫn thuộc sở hữu của giáo hội và việc dựng nhà tạm không vi phạm pháp luật.

Họ cũng cáo buộc công an địa phương có hành động ''vô nhân đạo'' và ''đánh đập tàn nhẫn'' giáo dân và rằng công an chưa thả một số người vì sợ truyền thông thấy các thương tích của họ.

'Lơ mơ dẹp liền'

Nói chuyện với đài BBC từ thành phố Hồ Chí Minh hôm 27/7/2009, linh mục Huỳnh Công Minh nói:

''Nếu chính quyền Quảng Bình vẫn tiếp tục như vậy, không có nhận thấy chuyện làm quá sai, cứ tưởng là cả vú lấp miệng em được là không được,'

Ngoài ra, linh mục cho rằng trước chuyện giáo dân "đang bị đánh, bị đập" thì "đương nhiên giáo hội phải có tiếng nói".

Khi được hỏi tại sao trong hàng chục năm qua giáo hội không lên tiếng đòi quyền lợi xung quanh nhà thờ Tam Tòa mà đợi tới tận bây giờ, linh mục Tổng Đại diện Sài Gòn nói:

''Trước kia làm lơ mơ người ta đập dẹp liền, hổng nói năng gì được, rồi xung quanh chẳng ai biết gì. Nhưng bây giờ đâu được. Ví dụ cái tin vừa xảy ra cả thế giới biết thì ngày xưa đâu có vậy,"

''Tình hình mới là chỗ này: cái nguồn thông tin trước đây là hoàn toàn bị khống chế, những cái chuyện rõ ràng sai sự thật mà dùng cả hệ thống, rồi xem báo chí là cơ quan tuyên truyền của chính quyền thì làm sao được."

''Chính quyền có thể làm điều này điều kia không phù hợp thì người ta phải có ý kiến chứ, mà những ai có ý kiến khác thì quy là chống lại nhà nước, chống lại tổ quốc. Cái điều này hiện nay còn rất mơ hồ và người ta lợi dụng cái này để hăm dọa những người bất đồng ý kiến với chính phủ.''

'Hoàn toàn sai lệch'

Về phía chính quyền, tỉnh Quảng Bình và các thông tin trên truyền thông nhà nước đều nói rằng lỗi thuộc về các giáo dân và cả giáo hội.

Công văn của tỉnh Quảng Bình gửi Tòa Giám mục Địa phận Vinh nói ''các vi phạm của giáo dân... không thể các linh mục quản xứ không biết. Điều đó cho thấy đã có sự lợi dụng giáo dân để gây áp lực với chính quyền.''

Còn Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Dương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo ở Hà Nội thì cho BBC Việt ngữ hay:

''Đây là cách mà những người lợi dụng tôn giáo ở trong nước hay làm. Họ hay bé xé ra to. Rồi nhiều vấn đề dân sự, họ hay chuyển hóa thành vấn đề tôn giáo,"

''Còn về những người dân, chúng tôi biết có một số người họ đi theo các đoàn, họ gần như không có hiểu biết, không nắm được và nhiều thông tin của Giáo hội đưa là hoàn toàn sai lệch."

Theo ông Dương, có một cách tuyên truyền không đúng của một số nhân vật Công giáo. Từ kinh nghiệm riêng, ông cho hay:

''Như tôi nhận được một thư của một linh mục dấu tên nói là 'tàn sát nhân dân', rồi 'máu tử đạo đã đổ', rồi kích động giáo dân hãy tử đạo. Rồi nói là chính quyền đàn áp phụ nữ và trẻ em. Điều đó tôi có thể khẳng định là không có. Và Chính quyền Quảng Bình đã giải thích và vận động bà con trở về."

Tranh cãi quanh nhà thờ Tam Tòa có tính lịch sử nhưng chính quyền và Giáo hội công nhận các thời điểm khác nhau. Về việc này, Tiến sỹ Dương nêu quan điểm gần với của chính phủ:

''Một nơi chỉ còn là chứng tích, đổ nát, không còn gì. Bây giờ dân từ xứ khác kéo đến, từ thôn Cò Xẻ của Quảng Hợp, Quảng Trạch, cách đó tới 5 km kéo tới. Còn dân Tam Tòa, năm 1954 hầu hết đã di cư vào trong miền Nam, hầu hết không còn người dân gốc ở đấy nữa.''

Tiến sỹ Dương cũng nói chính phủ Việt Nam đang chuẩn bị để có kế hoạch thiết lập quan hệ ngoại giao toàn diện với Vatican và nói rằng chuyến thăm của Chủ tịch Nước Nguyễn Minh Triết nếu diễn ra có thể nằm trong lộ trình này.

''Tôi thấy rằng việc thiết lập quan hệ này rất cần thiết, trong một bài viết về của tôi, tôi cũng nói là việc này có ích lợi cho cả phía Nhà nước Việt Nam và Vatican vì Việt Nam hiện nay có trên sáu triệu tín đồ công giáo và VN là bạn với tất cả các nước, thì không có lý gì mà lại không thiết lập quan hệ với Vatican.''

Cơ chế 'xin - cho'

Về phía linh mục Tổng Đại diện Huỳnh Công Minh, trước câu hỏi liệu Đảng Cộng sản Việt Nam có lo ngại trước số giao dân lên tới hàng triệu và có sự liên thông ở Việt Nam không, linh mục nói:

''Họ không phải sợ Công giáo mấy triệu (giáo dân) là vì sợ số lượng. Nhưng họ sợ bất cứ ai không nghe theo những điều họ nói. Điều gì đúng mình theo, điều gì không đúng mình không theo thì người ta sợ cái điều đó. Người ta sợ những người chống lại như vậy mà có sự nối kết với nhau,"

''Dầu muốn dầu không người Công giáo trên thế giới có tổ chức và cái điều này là điều mà đảng Cộng sản ở bất kỳ nơi nào cũng sợ."

Cũng đang có dấu hiệu Giáo hội muốn lên tiếng về các vấn đề mà chính một số trang web Công giáo gọi là xã hội dân sự. Từ góc độ này, linh mục Huỳnh Công Minh nói:

''Nói tự do tín ngưỡng, nói tự do đi vô nhà thờ cầu nguyện thì chuyện đó hoàn đoàn đúng. Nhưng đâu phải tôi đi nhà thờ tôi chỉ cầu nguyện, tôi cũng có ý kiến của tôi chứ. Họ chỉ muốn anh tự do anh vào nhà thờ anh chỉ được cầu nguyện, không có được có ý kiến ngoài xã hội, chuyện này chuyện kia,"

Ông tin rằng ''Ngay trong nội bộ của Đảng, theo những người bạn mà tôi có, họ có được phát biểu lên một cách rõ ràng, công khai đâu. Nếu người ta phát biểu công khai thì chụp cho cái mũ là chống đảng, phản đảng."

''Sự thật là như vậy. Chính quyền miền Nam trước đây cũng vậy, nếu mình chống lại chính quyền thì hổng có yên thân.

Và điều ông phản đối là quan hệ giữa chính quyền và Giáo hội theo kiểu "chế độ xin - cho."

''Mà xin - cho thì mình chỉ có việc xin, người ta vui thì người ta cho, người ta không vui thì không cho chứ không có tiêu chuẩn nào cả. Thì điều này Giáo hội không chấp nhận, không bao giờ hài lòng."

Ông cũng khẳng định vì tình hình đã thay đổi nên "không có dễ mà trở lui lại giai đoạn trước."

'Không lặp lại'

Linh mục Huỳnh Công Minh cũng nói:

''Theo tôi biết những người không cùng tín ngưỡng với tôi, thậm chí cả những người bạn của tôi ở trong Đảng người ta đều thấy điều đó. Cũng như ông Võ Văn Kiệt chắc chắn ông ấy có những suy nghĩ từ lâu nhưng không nói ra được, cuối đời mới nói ra được là đất nước này đâu phải chỉ của Đảng. Công lao gìn giữ đất nước, bảo vệ đất nước, công lao thống nhất đất nước đâu chỉ có riêng người Cộng sản.

''Thế nhưng người ta cứ đồng hóa chuyện Đảng là đại diện cho toàn dân, thể hiện ý chí của toàn dân, làm sao mà thể hiện được. Nếu mình thể hiện mà dân người ta phấn khởi thì điều đó là điều đáng mừng.

''Nhưng nó không phải vậy. Nhất là trong tình hình hiện nay tham nhũng tràn lan, đạo đức xã hội nó suy đồi không thể tưởng tượng được thì người lãnh đạo về mặt nhà nước, về mặt chính phủ phải chịu trách nhiệm,"

Trong các tài liệu Giáo hội công bố gần đây bắt đầu có tín hiệu người Công giáo Việt Nam coi các vấn đề của cả dân tộc là của chung, từ không gian công cộng cho đến cả chuyện biển đảo. Linh mục Minh giải thích:

''Tôi tin là thực sự ra để làm thay đổi tình hình trên diện rộng như là thay đổi của đất nước thì tám triệu người Công giáo đâu có làm gì được mà phải là toàn dân. Nếu người Công giáo có tham gia vào thì cũng trong tỷ lệ đó, cũng không nghĩ mình có thể đóng vai trò gì lớn lao."

''Nhưng tôi tin rằng đại đa số nguời dân hiện nay với truyền thống ngàn xưa của cha ông để lại thì người Việt Nam không thể chấp nhận sống trong tình trạng mà bị chèn bị ép, tiếng nói của mình, suy nghĩ của mình không được bộc lộ ra.''

Trả lời BBC từ Hà Nội, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Dương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo nhận định sẽ không có chuyện tôn giáo có thể góp phần dẫn tới sự thay đổi chế độ như ở Đông Âu.

''Chắc là lịch sử sẽ không lặp lại. Việt Nam có đường lối đối ngoại giao rất cụ thể và tính chất độc lập. Chắc lịch sử sẽ không lặp lại như thế,"

''Người giáo dân Việt Nam vẫn gắn bó với dân tộc. Họ có phương châm sống tốt đời đẹp đạo, sống Phúc âm trong lòng dân tộc, phụng sự đồng bào."

''Trong quốc hội đầu tiên của Việt Nam có linh mục Phạm Bá Trực là Phó chủ tịch Ủy ban thường vụ Quốc hội."

Ông Dương cũng nhắc lại quan điểm của đảng cầm quyền đặt mối quan hệ mà ông nói là 'không ngăn cách' giữa tư cách tín đồ và công dân, thậm chí đảng viên cộng sản.

''Nhiều linh mục, giáo dân tham gia quốc hội, hội đồng nhân dân. Giáo dân và các tín đồ tôn giáo nếu phấn đấu tốt, đều có thể đứng trong hàng ngũ của đảng, chúng tôi không thấy có ngăn cách nào với giáo dân, miễn là họ thực hiện đúng, vừa là tín đồ vừa là công dân.''