Thanh Quang, phóng viên RFA

2011-10-26

Trong khi thể chế độc tài "trường phái Thế kỷ 20” của Gaddafi sụp đổ thì những chế độc độc tài "kiểu Thế kỷ 21”, trong đó có VN, đang ra sức duy trì sự sống còn qua một phương cách tinh vi hơn.

AFP photo

Cảng Tripoli yên bình đón mặt trời lên hôm 26/10/2011

Cai trị kiểu thế kỷ 21

Tính cho tới giờ thì Phong trào Cách mạng Ả Rập đã loại 3 nhà độc tài là Zine El Abidine Ben Ali của Tunisia, Hosni Mubarak của Ai Cập và, mới đây, Moammar Gaddafi của Libya. Từ Maxcơva, nhà báo Nguyễn Minh Cần nhận xét:

"Đối với nhân dân Ả Rập thì tôi thấy cái chết của Gaddafi là một hình thức chấp cánh cho phong trào đòi thay đổi của nhân dân Ả Rập, và càng chấp cánh cho phong trào đòi quét sạch những chế độ độc tài Ả Rập. Do đó tôi nghĩ chúng ta cần phải hoan nghênh việc kết thúc chế độ độc tài ở Libya."

Nói tới thể chế độc tài, tờ Washington Post số hôm Chủ Nhật vừa rồi có bài tựa đề tạm hiểu là "Giai đoạn cáo chung của một kẻ độc tài”, qua đó, ký giả William J. Dobson đề cập đến di sản của Gaddafi, một trong những nhà độc tài sau cùng thuộc "trường phái cũ” của thế kỷ 20, với cung cách lập dị, với lối cai trị tàn bạo đẫm máu, với nhà nước cảnh sát trị bất dung mọi bất đồng chính kiến, bóp nghẹt tự do báo chí, xã hội dân sự, củng cố bộ máy an ninh dầy đặc có số nhân viên chiếm tới 20% dân số Libya...

Theo bài báo thì một thời gian lâu trước khi diễn ra Muà Xuân Ả Rập, trước khi cái xác của nhà lãnh đạo Gaddafi từng ví như "con chó điên bên bờ Địa Trung Hải” bị kéo lê trên đường trước khi đưa lên xe cứu thương, thì lối cai trị độc tài của Gaddafi tương phản với cách cai trị của những lãnh đạo hay giới lãnh đạo chuyên chế Thế kỷ 21 – dù ở châu Mỹ La Tinh, châu Âu hay châu Á: Những nhà độc tài tinh ranh ấy ý thức kiểu độc tài của Gaddafi gây quá nhiều tốn kém và lắm rủi ro, nên quay sang dùng bình phong dân chủ để che giấu hành động chuyên chế.

Đối với nhân dân Ả Rập thì tôi thấy cái chết của Gaddafi là một hình thức chấp cánh cho phong trào đòi thay đổi của nhân dân Ả Rập, và càng chấp cánh cho phong trào đòi quét sạch những chế độ độc tài Ả Rập.

Ô. Nguyễn Minh Cần

Bài báo viện dẫn trường hợp ông Vladimir Putin ở Nga không "bám trụ” mãi ở Điện Kremlin, mà chấp hành Hiến pháp là chỉ làm tổng thống 2 nhiệm kỳ thôi, rồi chọn thuộc cấp thân tín thay thế để thực hiện kế hoạch quay lại Điện Kremlin nắm quyền lực tuyệt đối như cũ – và dài lâu.

Hay trường hợp ông Hugo Chavez ở Venezuela bên châu Mỹ La Tinh cũng bày ra những cuộc tranh cử rầm rộ của nhiều chính đảng nhưng cùng phe thân tín hình thành phương cách khống chế tiến trình bầu phiếu để kết quả sau cùng có lợi cho ông ta.
Hoặc đảng CSTQ, dù đàn áp bất đồng chính kiến, tự do, dân chủ, nhưng cũng bề ngoài nới lỏng phần nào "bàn tay sắt” cho có tự do cá nhân, cho việc cải thiện sinh kế của người dân.

Những hình thức "cai trị kiểu thế kỷ 21” đó của giới lãnh đạo độc đoán hiện nay tương phản với nền độc tài kiểu cũ thời thế kỷ 20 của Gaddafi bắt nguồn từ việc họ ý thức cái giá quá đắc của chủ trương chuyên chế thuần tuý. Và cái bình phong dân chủ như vừa nói với những phương cách tinh vi vẫn giúp họ đạt được mục tiêu tối hậu là sự sống còn của chế độ độc tài – khác với nhà nước công an trị hoang tưởng, độc đoán của Gaddafi, và cả thể chế bốc đồng, khép kín Kim Jong-il ở Bắc Hàn.

Tức nước vỡ bờ

Về lối cai trị độc tài nhưng núp dưới bình phong dân chủ ấy, nhà báo Nguyễn Minh Cần từ Mascơva nhận xét như sau:

Công an tiến sát đến một người dân đang hô to khẩu hiệu chống TQ trong cuộc biểu tình ở HN hôm 26/6/2011. AFP

"Riêng về Tổng thống Hugo Chavez của xứ Venezuela thì ông này coi việc lãnh đạo độc tài Gaddafi chết như một hình thức "tử đạo”.

Đây là thái độ rất trâng tráo. Riêng các nước có chế độc độc tài như TQ, VN, thì chúng ta thấy TQ có phản ứng khôn khéo hơn, nhưng vẫn không che giấu được sự sợ hãi. Riêng VN thì tỏ ra chậm chạp, hầu như không muốn lên tiếng. Điều này chứng tỏ rằng những người lãnh đạo VN run sợ trước cái chết của Gaddafi, và thấy rằng nếu không thay đổi thì tương lai của mình cũng sẽ có một kết thúc như vậy."

Nhà báo Nguyễn Minh Cần nhân tiện lưu ý rằng cái chết của Gaddafi vưà qua là một cảnh báo rất nghiêm trọng cho những ai còn muốn duy trì đường lối độc tài của mình:

"Theo tôi thì điều đó cảnh báo những nhà lãnh đạo chuyên chế, những nước hiện còn chế độ độc tài nên suy nghĩ. Vừa qua chúng ta thấy phản ứng của những nhà lãnh đạo trên thế giới rất rõ ràng là đại đa số đều tán đồng việc làm của cuộc cách mạng ở Libya nổi dậy đánh đổ chế độ độc tài Gaddafi."

Lên tiếng với phóng viên Ỷ Lan của Đài ACTD, từ Saigòn, Đại Lão Hoà Thượng Thích Quang Độ, Tăng Thống GHPGVNTT, cũng lưu ý nhà cầm quyền VN đừng coi thường người dân:

"Tình trạng Libya mới đây thôi, dân tộc Libya chịu khổ, bị áp bức đoạ dày dưới sự thống trị của Gaddafi tới 42 năm trời. Họ đã nói nhiều mà nhà nước không đếm xiả tới. Cho đến cùng thì họ không nói bằng lời nữa mà họ xuống đường. Cho nên tôi nói với các nhà lãnh đạo VN là phải coi chừng, đừng coi thường người dân. Dân hiền thì rất hiền, những khi đã nổi cơn giận lên thì không có gì cản nỗi. Cái chết họ không sợ thì còn sợ gì ? Súng đạn họ cũng không sợ nữa. Cứ trông gương ở Tunisia, Ai Cập và Libya.

Dù độc tài của chế độ tư bản hay độc tài cộng sản đều có đặc tính chung là đàn áp, áp bức và bóc lột người dân đến cùng cực, làm cho lòng dân uất ức hoặc âm ỉ, mà đến lúc nào đó, tất yếu họ sẽ đứng lên lật đổ.

GS Nguyễn Thanh Giang

Từ VN, GS Nguyễn Thanh Giang cũng lưu ý rằng chế độ độc tài nào – dù CS hay tư bản – sẽ làm cho lòng dân oán giận để sau cùng rồi họ đứng lên lật đổ giới lãnh đạo độc tài:

"Dù độc tài của chế độ tư bản hay độc tài cộng sản đều có đặc tính chung là đàn áp, áp bức và bóc lột người dân đến cùng cực, làm cho lòng dân uất ức hoặc âm ỉ, mà đến lúc nào đó, tất yếu họ sẽ đứng lên lật đổ."