Song Chi
Từ
lâu rồi trong xã hội Việt Nam, những người có lương tri, có lòng với
đất nước, dân tộc, đã phải đau lòng chứng kiến những cái xấu, cái ác,
sự không tử tế, thói vô văn hóa, phi văn hóa... ngày càng phát triển
tràn lan, bào mòn và hủy hoại những truyền thống đạo đức, những phẩm
chất tốt đẹp có từ ngàn xưa của dân tộc Việt Nam.
Một trong
những bằng chứng của sự hủy hoại đó là lòng xấu hổ, sự tự trọng dường
như cũng ngày càng trở thành xa xỉ. Chúng ta vẫn đọc, vẫn xem trên báo,
TV hoặc nhìn thấy ở nơi này nơi kia, vô vàn ví dụ về "lòng xấu hổ đi
vắng.” Từ thói làm ăn vô trách nhiệm, nạn hối lộ, chạy chức, mua bằng,
xài bằng giả bằng dỏm, nạn đạo văn, ăn cắp hoặc "xào nấu” ý tưởng, tác
phẩm, công trình khoa học... của người khác, v.v...
Trong những
ngày gần đây, lại có thêm những câu chuyện tương tự. Một bộ phim khi
vừa chiếu ra mắt, nhận được rất nhiều lời khen của báo chí, người xem,
rằng "đã đem lại hơi thở mới,” "đã làm thay đổi diện mạo của phim
Việt.” Sau đó dư luận bỗng phát hiện ra bộ phim này rất giống với một
bộ phim đã ra đời từ rất lâu trước đó. Ðó là trường hợp bộ phim "Giao
Lộ Ðịnh Mệnh” của đạo diễn Victo Vũ và bộ phim "Shattered” của
Hollywood sản xuất năm 1991. Theo nhiều ý kiến nhận xét, "Giao Lộ Ðịnh
Mệnh” không chỉ giống "Shattered” về nội dung cốt truyện, mà các nhân
vật phụ, nhiều chi tiết nhỏ, một số hình ảnh, góc quay, ánh sáng...
cũng tương tự nhau. Lúc đầu "Trả lời Thanh Niên, đạo diễn Victor Vũ nói
tỉnh rụi: ‘Chưa nghe ai nói về sự giống nhau của 2 phim, nhưng tôi thấy
rất thú vị nếu có sự giống nhau đó.’ Victor Vũ nói không biết phim
Shattered ra sao nên phải cần thời gian xem rồi mới có kết luận, song
‘nếu bạn xem rồi và thấy giống đến như vậy thì thật là một sự trùng hợp
rất lớn.’” (Báo Thanh Niên ngày 17 tháng 10)
Khi phải chính thức
lên tiếng sau đó, đạo diễn này thừa nhận hai bộ phim giống nhau đến
"bất ngờ” nhưng vẫn tiếp tục lý giải sự giống nhau đó là do phát triển
từ những khuôn mẫu, mô típ, công thức... làm phim có sẵn của Hollywood,
chứ bản thân mình không hề biết trước và cũng không có ý định sao chép
một bộ phim khác! Khán giả thì thất vọng, bực bội, một số ý kiến thẳng
thắn cho rằng "nếu là đạo diễn ‘Giao Lộ Ðịnh Mệnh’ tôi sẽ xin lỗi khán
giả.”
Nhưng xem chừng cất lên một lời xin lỗi cũng là... quá khó khăn.
Liên
hoan phim quốc tế Việt Nam 2010 vừa diễn ra tại Hà Nội từ ngày 17-21
tháng 10, 2010 với sự có mặt của khá nhiều nhà điện ảnh tầm cỡ thế giới
như đạo diễn Phillip Noyce, đạo diễn Marco Muller, Francois Catonne,
Johany,... các nhân vật nổi tiếng như giám đốc của Cannes, Venice,
Pusan, Berlin,... các nhà điện ảnh Việt Nam thuộc các thế hệ khác nhau,
và hàng trăm nhà báo trong nước và nước ngoài. Một sự kiện như vậy là
một cơ hội rất tốt để giao lưu học hỏi các nước đồng thời giới thiệu,
quảng bá điện ảnh Việt Nam với thế giới, và lẽ ra phải được tổ chức một
cách chuyên nghiệp để tạo uy tín với bè bạn bên ngoài. Nhưng ngay sau
khi liên hoan kết thúc, hàng loạt bài báo đã lên tiếng về sự luộm
thuộm, thiếu chuyên nghiệp và rất nhiều sơ suất không đáng có đã diễn
ra: "Liên hoan phim quốc tế Việt Nam thiếu tính chuyên nghiệp” (Báo
CAND ngày 19 tháng 10), "Chuyện tiếu lâm chỉ có ở Liên hoan phim quốc
tế VN” (Megafun.vn ngày 22 tháng 10), "Nhìn lại LHP quốc tế VN: quá
nhiều bài học” (Báo Ðất Việt ngày 24 tháng 10), "Liên hoan phim: Khi
văn hóa không đạt tầm văn hóa” (Tuần Việt Nam ngày 24 tháng 10)...
Ðiều
đáng nói nhất, theo một số bài báo đã vạch ra, không chỉ ở sự nghiệp dư
trong khâu tổ chức, mà trong nhiều tình huống, từ những người tổ chức
cho đến người dẫn chương trình, người tham dự... đã để lộ một văn hóa
giao tiếp-ngoại giao rất kém, một sự thiếu tôn trọng những vị khách
nước ngoài. Một trong những ví dụ như vậy là sự cố MC nổi tiếng Lại Văn
Sâm không biết tiếng Anh nhưng đã dịch bịa ra những lời phát biểu của
diễn viên Mỹ gốc Hoa Ngô Ngạn Tổ, khiến cho những lời nói khiêm tốn,
rất có văn hóa của người diễn viên nổi tiếng này biến thành huênh hoang
và... tầm phào! Tác giả Lê Bá Thiện Cơ trong bài "Nguy cơ văn hóa suy
đồi ở Việt Nam” đã phải kêu lên: "Có thể những con người ấy không hề
biết xấu hổ, nhưng trước con mắt của thế giới, thì cả đất nước phải
chuốc lấy sự xấu hổ.” Còn tác giả Trần Thị Kim Lệ trong bài "Nhân vụ
Lại Văn Sâm, nhìn lại vấn nạn về đạo đức văn hóa hôm nay” thì đề nghị:
"Ông Lại Văn Sâm phải công khai xin lỗi diễn viên Ngô Ngạn Tổ và toàn
thể khán giả bốn phương về hành vi của mình.” Tuy nhiên, tác giả này
cũng nói ngay: "Chỉ e rằng văn hóa Việt Nam hôm nay không còn biết xin
lỗi là gì nữa.”
Và đúng là như vậy, bởi vì cho đến hôm nay ông
Lại Văn Sâm vẫn "im lặng là vàng,” ông Lê Ngọc Minh - Cục phó Cục Ðiện
Ảnh - đại diện BTC liên hoan phim quốc tế VN lần 1 còn bào chữa: "Tôi
nghĩ ứng xử của anh Sâm hôm đó về cơ bản là cũng được, đặc biệt là với
khán giả xem truyền hình, những người am hiểu tiếng Anh sâu. Tình huống
ấy, người MC nhanh nhạy bắt buộc phải ứng xử như vậy... Anh Sâm can
thiệp và nói cũng đúng đến 80, 90%. Tôi nghĩ cũng không cần ầm ĩ quá sự
cố này.” (Báo Pháp Luật TP.HCM ngày 28 tháng 10).
Từ việc chưa
có thói quen xin lỗi, không đủ dũng cảm nhận trách nhiệm khi làm sai
trong những chuyện dẫu sao cũng chưa khiến ai phải chết (ngoại trừ...
nhân vật chính "chết” cái tên) như vậy, đến gây chết người như hố sụp
trên đường, các công trình vừa xây xong đã sập, lún... hoặc gây hậu quả
nặng nề cho cả đất nước, dân tộc... như vụ vỡ nợ Vinashin vừa qua, là
một bức tranh tổng thể về sự xuống cấp toàn diện về văn hóa đạo đức
trong xã hội. Và để xây dựng lại điều này sẽ phải mất một thời gian rất
dài, dài hơn nhiều so với khoảng cách để bắt kịp về mặt kinh tế giữa
một quốc gia này với một quốc gia khác!
Vụ bauxite Tây Nguyên - tiếp tục "nóng”!
Cho
đến ngày 29 tháng 10, 2010, tức là chỉ 20 ngày sau khi bản kiến nghị
yêu cầu ngừng ngay các dự án khai thác bauxite đang triển khai ở Tây
Nguyên do Giáo Sư Nguyễn Huệ Chi và một nhóm trí thức khởi thảo ngày 9
tháng 10, 2010, đã có 2,408 người ký tên và vẫn chưa có dấu hiệu dừng
lại.Trong danh sách, người ta đọc thấy những nhân vật có tên tuổi từ bà
Nguyễn Thị Bình nguyên phó chủ tịch nước, hàng loạt tướng lãnh, các
đảng viên năm sáu chục năm tuổi đảng, các giáo sư, viện sĩ, nhà khoa
học, các nhà văn nhà báo họa sĩ nhạc sĩ cho đến những người lao động
bình thường, công nhân viên, học sinh... trong và ngoài nước. Một danh
sách phải nói là rất phong phú, thuộc đủ mọi thành phần, lứa tuổi, và
gốc gác, quan điểm chính trị xã hội chắc chắn cũng rất khác nhau. Nhưng
tất cả đã đồng thuận với nhau gửi đến những người lãnh đạo cao nhất và
những cơ quan có quyền lực lớn nhất của nhà nước Việt Nam lời yêu cầu
khẩn thiết về việc ngừng dự án bauxite sau tấm gương về thảm họa bùn đỏ
ở nhà máy Ajka Timfoldgyar, Hungary.
Bên cạnh đó, người ta cũng
chứng kiến hàng loạt bài viết xung quanh vấn đề này từ các trang báo
của nhà nước, báo chí của người Việt ở hải ngoại cho đến các diễn đàn
độc lập, các trang blog cá nhân. Số lượng bài viết đã nhiều, mà người
viết cũng đa dạng chẳng khác gì danh sách ký tên vào bản kiến nghị. Về
phía những người phản đối dự án, có các nhà khoa học, nhà chuyên môn,
chuyên gia về kinh tế... như Tiến Sĩ Nguyễn Thành Sơn, chuyên gia kinh
tế Bùi Kiến Thành, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, PGS. TS. Nguyễn
Ðình Hòe, TS. Nguyễn Quang A, ông Nguyễn Văn Ban, nguyên trưởng ban dự
án Nhôm, tổng công ty Khoáng Sản, TS. Tô Văn Trường, nguyên viện trưởng
Viện Quy Hoạch Thủy Lợi Miền Nam,... các đại biểu Quốc Hội như ông như
ông Dương Trung Quốc, ông Nguyễn Minh Thuyết, GS. Nguyễn Lân Dũng, ông
Lê Quang Bình,... cựu cán bộ chính phủ như GS. Chu Hảo, GS. Ðặng Hùng
Võ... các nhà văn Nguyễn Quang Thân, Nguyễn Quang Lập, nhà thơ Thanh
Thảo, nhà thơ Nguyễn Duy, và rất nhiều nhà báo, blogger... Về phía
những người vẫn kiên quyết ủng hộ dự án, số lượng ít hơn nhiều.
Và
nếu như trong những tiếng nói phản biện, có nhiều ý kiến rất thuyết
phục về mặt lập luận, dẫn chứng logic, khoa học, đồng thời thể hiện một
tấm lòng tha thiết vì lợi ích của đất nước, vì môi trường sống chung
của dân tộc và tương lai của các thế hệ con cháu thì ngược lại, những ý
kiến bênh vực dự án lại không thuyết phục được người nghe bởi những lời
cam kết hứa hẹn chung chung không có cơ sở hoặc nói lấy được. Chẳng hạn
như ông Nguyễn Thanh Liêm, trưởng ban nhôm-bô xít, tập đoàn Than-Khoáng
Sản Việt Nam (TKV) khẳng định: "Chỉ động đất mới vỡ được hồ bùn đỏ Tây
Nguyên” (báo VnExpress ngày 21 tháng 10), ông Nguyễn Mạnh Hùng, phó
tổng giám đốc tập đoàn Than-Khoáng Sản Việt Nam (TKV), chiều 20 tháng
10, tại cuộc họp báo của TKV còn nói mạnh hơn: "Hồ chứa bùn đỏ Tây
Nguyên chịu được động đất cấp 7,” ông Bộ Trưởng Bộ Tài Nguyên-Môi
Trường Phạm Khôi Nguyên: "Bộ TNMT khẳng định, hai khu xử lý bùn đỏ này
là an toàn. Tuy nhiên, vì chưa vận hành nên chúng tôi mới khẳng định sự
an toàn trên lý thuyết và chạy mô hình.” (!)(báo Lao Ðộng ngày 23 tháng
10); còn ông TS. Nghiêm Vũ Khải, phó chủ nhiệm Ủy Ban Khoa Học Công
Nghệ và Môi Trường của Quốc Hội thì cho rằng không thể tùy tiện đình
chỉ dự án bauxite: "Nếu dự án đó chưa vận hành, phải yêu cầu xây bể
chứa bùn đỏ xong mới được vận hành, nếu cố tình vi phạm thì mới đình
chỉ.” Thậm chí, theo ông "không cần thiết phải đưa vấn đề này thành một
danh mục trong chương trình nghị sự” của Quốc Hội, vì "QH rất nhiều vấn
đề quan trọng phải bàn thảo, nhưng thời gian lại có hạn”... Và "nếu xét
từng công trình một, vốn theo quyết định mới đây nhất là phải từ 35
nghìn tỷ đồng trở lên, dự án này cũng chưa chạm, nên không đạt công
trình trọng điểm quốc gia được.” (Bee.net.vn ngày 28 tháng 10)...
Báo
chí nhà nước, sau một thời gian dài yên lặng hoặc chỉ đề cập đến một
cách có mức độ về vấn đề bauxite, nay đã nhập cuộc rất tích cực cùng
với báo chí "lề trái.” Báo VietnamNet còn tổ chức một buổi tranh luận
trực tiếp về chủ đề "Nên hay không nên tiếp tục dự án bauxite Tây
Nguyên” giữa những người chủ trương tiếp tục dự án và những người chủ
trương không nên tiếp tục để người dân có thể tự mình suy xét, đánh giá
vấn đề. Báo Dân Trí và Diễn Ðàn Kinh Tế Việt Nam (VNR500) thì tổ chức
thăm dò ý kiến bạn đọc, kết quả trên cả hai báo, hầu hết ý kiến, chiếm
đến hơn 90% đều đồng tình với việc dừng dự án bô-xit.
Lòng dân
như vậy là quá rõ. Dự án cũng đã được mổ xẻ trên mọi khía cạnh, mọi góc
nhìn. Cái lợi cái hại trong việc khai thác bauxite, qua bao nhiêu lời
phân tích thấu tình đạt lý của các nhà khoa học, giới chuyên môn, giới
trí thức... tưởng không cần phải nhắc lại nữa. Một dự án mà về kinh tế
rất rủi ro, nguy cơ thua lỗ, nợ nần có thể còn lớn hơn cả vụ Vinashin,
và tác hại vô kể về mặt môi trường, an ninh quốc phòng cho đến vấn đề
văn hóa, dân tộc, đời sống của đồng bào ở Tây Nguyên... nói như nhà văn
Nguyên Ngọc khi trả lời đài BBC ngày 28 tháng 10, "môi trường Tây
Nguyên vốn đã bị tàn phá nặng nề trong 30 năm qua, nay các dự án khai
thác bauxite sẽ là 'cú đánh cuối cùng làm tan tành Tây Nguyên,’ thì còn
lý do gì mà vẫn cứ lao vào?”
Người dân đang chờ xem nhà nước Việt Nam sẽ làm gì?
Thật
ra đối với những người lãnh đạo cao nhất của nhà nước Việt Nam, tai họa
bùn đỏ ở Hungary và sự phản đối mạnh mẽ của người dân vô hình trung là
cái cớ để họ có thể rút lui mà không sợ mất lòng các công ty của Trung
Quốc và cả nhà nước Trung Quốc, lại còn được lòng dân.
Còn nếu
họ cứ cố làm, sự thật cũng sẽ bày ra trước mắt người dân, kể cả những
ai vẫn còn cố tin và bênh vực Ðảng và nhà nước Cộng Sản Việt Nam, rằng
những người có trách nhiệm cao nhất ở đất nước này đang vì quyền lợi
của ai, họ đang bảo vệ cái gì. Nếu không vì lợi ích của đất nước, không
vì sinh mệnh sống còn của nhân dân, họ có còn xứng đáng ngồi ở những
chỗ họ đang ngồi nữa không?
Vụ bauxite Tây Nguyên, suy cho cùng cũng là phép thử cho sự tồn vong của chế độ.
|
