Giáo
sư Tương Lai, cựu thành viên Viện nghiên cứu phát triển, sẽ nói về
những "vấn đề” mà Đảng cộng sản Việt Nam đang gặp phải nhân dịp Việt
Nam kỷ niệm 80 năm ngày thành lập đảng.
AFP PHOTO
Việt Nam treo cờ chuẩn bị lễ kỷ niệm ngày thành lập đảng.
Nhân dịp Đảng
Cộng sản Việt Nam Kỷ niệm 80 năm ngày thành lập, giáo sư Tương Lai đã có bài viết
về đề tài này được đăng trên tuần Việt nam net. Trong đó ông nói đến nhiều vấn đề
mà Đảng cộng sản Việt Nam đang gặp phải. Việt Hà có bài phỏng vấn giáo sư Tương
Lai về các chủ đề này. Trước hết giáo sư Tương Lai nói lý do tại sao ông lại đưa
ra quan điểm đảng là đảng của dân tộc trong lúc này như sau:
Đảng của dân tộc?
Giáo sư Tương Lai: Tôi có quan điểm của tôi trong cái
nhìn nhận về đảng thế này, là bài tôi viết 4 phần, phần đầu mới quan trọng, trở
lại khái niệm về đảng, tôi nói về từ quan niệm của ông các mác từ đảng ý thức đến
đảng tổ chức, vân vân, và khái niệm về đảng liên quan đến khái niệm giai cấp,
vì đảng là đảng của giai cấp, nhưng ngay trong khái niệm giai cấp của ông các
mác cũng vận động, biến đổi, từ giai cấp vô sản, ông dùng sang khái niệm giai cấp
những người sản xuất, để tôi nói rằng ngay cả trong gốc của vấn đề, khái niệm của
giai cấp biến động chứ không đứng nguyên một chỗ
Từ 1975, thì đảng vấp phải những sai
lầm, đi theo mô hình Xô viết, rồi chịu ảnh hưởng của Mao ít, cho nên nó đã đẩy đất
nước đi vào chỗ bế tắc.
GS Tương Lai.
Ý thứ hai là tôi có nói về nói chung ở
trên thế giới hiện nay thì đảng chính trị cũng bị tha hóa rất nhiều, đảng
lúc đầu thì người ta luôn là của riêng tầng lớp nhưng đến khi thực tế, dần dần
chỉ có đảng của có một tầng lớp và thực tế là đảng chỉ có của một nhúm người
thôi và những người đảng viên còn lại chỉ là để bỏ phiếu cho nhóm cầm quyền. Đó
là cái diễn biến của khái niệm đảng tôi nói lúc đầu. Thì khái niệm đó cũng giúp
cho nhìn nhận vấn đề khi khẳng định đảng là đảng của giai cấp công nhân, thì
khái niệm đó không phải là nhất thành bất biến, để từ đó tôi nói sang quan điểm
của Hồ Chí Minh, là ông Hồ Chí Minh nói rằng đảng cộng sản Việt Nam là đảng của
giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
Vì thế đảng phải là đảng của dân tộc
Việt Nam. Đây là cách nói uyển chuyển để tôi nhấn mạnh rằng, bây giờ đây nếu đảng
muốn giữ được xứ mệnh của mình là người lãnh đạo dân tộc thì đảng phải trở
thành đảng của dân tộc Việt Nam. Mục tiêu mà tôi dẫn dắt từ đảng của giai cấp
sang đảng của dân tộc là tôi có dụng ý như vậy.
Việt Hà: Theo ông Đảng Cộng sản Việt Nam đã hoàn thành được xứ mệnh là người
đại diện của dân tộc chưa? Và Đảng cộng sản Việt Nam cần phải làm gì để thực hiện
tốt vai trò này?
Giáo sư Tương Lai: Trong lịch sử, nhìn vấn đề không nên
nói chung chung mà phải có thời điểm lịch sử. Đảng cộng sản Đông dương sau này đổi
tên thành Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời từ 1930, ngày 3/2 cách đây 80 năm.
Trong bối cảnh chính trị lúc bấy giờ, có nhiều Đảng chính trị nhưng mà chỉ có một
Đảng Cộng sản Đông dương, tức là Đảng cộng sản việt nam bây giờ đây mới đảm đương
được xứ mệnh giải phóng dân tộc và đó là điều không thể chối cãi được và vì vậy
mới 15 tuổi đảng đã lãnh đạo cuộc cách mạng tháng 8 thành công, và sau đó thì
cũng với lãnh đạo ấy, dân tộc Việt nam thực hiện 3 cuộc kháng chiến, kháng chiến
chống thực dân Pháp, tức là chống thực dân kiểu cũ.
Ông Nguyễn Tấn Dũng. AFP Photo.
Cuộc kháng chiến lần thứ hai chống chủ
nghĩa thực dân mới của Mỹ, cuộc kháng chiến thứ ba chống lại bành trướng Trung
Quốc, cuộc xâm lược ở biên giới phía Nam qua tay sai Polpot, chiến tranh biên
giới phía Bắc tháng 2 năm 1979. Thực tế là Đảng đã thực hiện tốt vai trò giải
phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Đấy là một sự thật lịch sử, có muốn bác bỏ
cũng không bác bỏ được. Nhưng khi bắt tay vào xây dựng kinh tế, từ 1975, thì đảng
vấp phải những sai lầm, đi theo mô hình Xô viết, rồi chịu ảnh hưởng của Mao ít,
cho nên nó đã đẩy đất nước đi vào chỗ bế tắc, và đi vào khủng hoảng trầm trọng
kéo dài.
Vì vậy phải có đổi mới, và sự nghiệp đổi
mới do đảng tiếp nhận được từ sức sống của dân tộc, của nhân dân, biến thành đường
lối của mình, đáp ứng của nguyện vọng của nhân dân Việt nam. Cho nên sự nghiệp đổi
mới đưa Việt Nam lên chặng đường mới và có chuyện là hội nhập quốc tế và phát
triển như bây giờ. Trong quá trình đó, đương nhiên có nhiều thành tựu, nhưng
cũng có vấp váp, nhiều sai lầm. Một trong các sai lầm đó là một số các Đảng
viên của đảng bị thoái hóa biến chất, nhất là khi họ có quyền lực trong tay. Những
người thoái hóa biến chất ấy gây tai hại, làm cho dân mất tin tưởng vào sự lãnh
đạo của đảng.
Cho nên vấn đề đặt ra như yêu cầu của
chủ tịch Hồ Chí Minh là chỉnh đốn đảng là vấn đề số 1. Thế cho nên cùng với việc
lãnh đạo đất nước phát triển trong giai đoạn hiện nay, hội nhập và đi vào
nền kinh tế thị trường, thì yếu tố quan trọng hàng đầu là chỉnh đốn đảng để đảng
có đủ sức mạnh để lãnh đạo và gây uy tín trong nhân dân. Và muốn vậy đảng phải
là đảng của dân tộc, đảng của trí tuệ, đảng phải đi sâu đi sát trong dân, đảng
của dân, một nhà nước của dân.
Những "vấn đề” của đảng
Một trong các sai lầm đó là một số
các Đảng viên của đảng bị thoái hóa biến chất, nhất là khi họ có quyền lực
trong tay.
GS Tương Lai.
Việt Hà: Thưa
ông, gần đây Đảng cộng sản Việt Nam bị chỉ trích về vấn nạn tham nhũng
tràn lan, cũng như những vụ đàn áp những người bất đồng chính kiến, những người
có tinh thần dân tộc cao mấy lúc gần đây. Chúng ta có thể hiểu thế nào về vai
trò của đảng lúc này? Có phải đảng đang đánh mất lòng tin trong dân chúng?
Giáo sư Tương Lai: Nói về sự kiện, nếu nhặt ra từng sự
kiện thì nhiều lắm, nên tôi chỉ nói khái quát. Ở bất kỳ thể chế cầm quyền nào
thì việc số 1 người ta cũng phải bảo vệ nhà nước đương quyền, nên luật pháp và
thể chế chính trị đều phải phục vụ cho chuyện đó. Trong quá trình thực thi, có
thể có trường hợp này trường hợp khác người ta có vấn đề thì chuyện ý kiến
đó thì hiện nay nhiều vấn đề lắm, chả phải một vấn đề.
Nhưng bên cạnh những cái gây phẫn nộ
trong công chúng, điều đó lại có, thì có những cái khác, có những cái nhân dân ủng
hộ thì mới có được, ví dụ vừa qua là phấn đấu vượt qua khủng hoảng. Thì đó là
thành tựu có sự đóng góp trong lãnh đạo của Đảng và nhà nước và đóng góp của
các tầng lớp nhân dân. Bao giờ tấm huấn chương cũng có hai mặt, mặt trước và mặt
sau. Và bất cứ thành tự nào cũng có mặt được có mặt chưa được. Ở đâu cũng thế
thôi.
Ông Nông Đức Mạnh. AFP Photo.
Hiện nay tham nhũng là vấn đề rất lớn
phải tập trung vào, vấn đề xa dân cũng phải tập trung vào. Trong việc thực thi
dân chủ, thực hiện nhân quyền, thực thi luật pháp, tất cả mọi vấn đề đều bên cạnh
những thành tựu thì cũng có thiếu xót. Tôi thấy là bình thường. Tôi không
thấy có vấn đề gì, nhìn vấn đề phải nhìn hai mặt cho toàn diện.
Việt Hà:Có
nhiều người nói dân chủ, đa nguyên, đa đảng sẽ có thể là giải pháp cho Việt
nam, ông nghĩ thế nào?
Giáo sư Tương Lai: Vấn đề dân chủ và đa nguyên đây là
vấn đề nhiều khi không thể hiểu một cách cứng nhắc, mỗi một thể chế có một cách
thức thực hiện dân chủ. Singapore cũng là độc đảng đấy chứ, cho nên thực ra mà
nói trong truyền thống của mỗi một nước nó có những cái khác biệt mà không thể đem
kinh nghiệm, một mô hình của nước này áp đặt cho một nước khác nhưng mà chiều
hướng chung, có điều quan trọng, không có gì quý hơn độc lập tự do, đấy là mệnh
đề xem như một tuyên ngôn của Việt nam trong thế kỷ 21 này.
Nó có hai mặt. Một mặt là độc lập mặt
thứ hai là tự do. Có độc lập mà không có tự do cũng không có nghĩa lý gì. Nhưng
thế nào là tự do, đấy là cả một vấn đề. Về vấn đề này nói hơi dài. Tôi nghĩ hiện
nay, vấn đề đặt ra hiện nay của đảng tiến tới đại hội thứ 11 là cố gắng làm thế
nào để mở rộng dân chủ, làm thế nào để tôn trọng tự do, ý chí của nhân dân.
Trong đó tự do là cái ý chí của đảng viên, Thế thì chỉnh đốn đảng nó xoay quanh
những vấn đề đó thôi. Riêng cá nhân tôi hoàn toàn lạc quan tin tưởng rằng sức
năng động tự thân của dân tộc này nó sẽ tìm thấy con đường đi tới và dân tộc
này sẽ không bao giờ chịu bó tay để mà không tự mình mà bứt dậy được.
Việt Hà:Xin
cảm ơn giáo sư đã dành cho chúng tôi buổi phỏng vấn trong ngày hôm nay.