The Economist
- Trong bối cảnh thương mại và giao thông nhộn nhịp tại thủ đô Việt
Nam, vô số biểu ngữ khuyên nhủ công dân "mừng xuân, mừng Đảng.” Những
ngày này, Hà Nội không có gì để ăn mừng. Cách đây không lâu, Việt Nam là
thí dụ của một trong những nước đang phát triển. Bây giờ Việt Nam đang
tụt hậu nặng nề.
Mối quan tâm trước mắt là nạn lạm phát, năm ngoái tăng trên 20%, lần thứ
hai trong ba năm (xem biểu đồ). Việt Nam hiện có tỷ lệ lạm phát cao
nhất của châu Á, một thực tế mà cơ quan kiểm duyệt của chính phủ đã yêu
cầu các ký giả địa phương đừng đưa tin. Hàng ngàn doanh nghiệp đã phá
sản, giá bất động sản đã sụp đổ, các ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước
(DNNN) thâm thủng với các khoản nợ xấu.
Sự đổi chiều đã xảy ra một cách đột ngột. GDP của Việt Nam tăng hơn 8%
một năm từ 2003 đến 2007, khi Việt Nam thu hút được làn sóng đầu tư nước
ngoài. Ngân hàng Thế giới dự đoán rằng độ tăng trưởng sẽ đạt trung bình
6% một năm trong khoảng thời gian năm năm đến cuối năm 2012. McKinsey,
một công ty tư vấn, lập luận rằng trừ khi Việt Nam tăng năng suất lao
động hơn một nửa, tốc độ tăng trưởng có thể sẽ giảm dần xuống dưới 5%.
Điều đó sẽ khiến chính phủ không đạt được mục tiêu 7-8%. McKinsey lập
luận, "sự khác biệt tưởng là nhỏ, nhưng không phải thế.” Đến năm 2020,
nền kinh tế của Việt Nam có thể giảm xuống 1/3 so với một nền kinh tế
tiếp tục tăng trưởng ở mức 7% một năm.
Tất cả mọi người, ngay cả giới lãnh đạo cộng sản, đồng ý về những lý do
chính của sự suy giảm. Khả năng quản lý kém, lãng phí, và tham nhũng
trong các doanh nghiệp nhà nước chiếm khoảng 40% sản lượng, đã kéo nền
kinh tế xuống dốc. Công thức sản xuất chi phí thấp có mức lương thấp
không còn hiệu lực như đã từng có. Các quốc gia như Campuchia và
Bangladesh bây giờ đã vượt Việt Nam về mặt sản xuất giá rẻ. Tuy nhiên,
Việt Nam đã không tiến đến được các khu vực kinh tế có hoạt động sản
xuất và hàng công nghệ cao hơn.
Thật nản, tuy nhiên, nhận ra vấn đề và làm một cái gì đó để giải quyết
dường như là hai điều khác nhau trong suy nghĩ của những người cầm quyền
cộng sản Việt Nam. Một số người lạc quan hy vọng sẽ có những thay đổi
tại một cuộc họp ba ngày của các cán bộ cao cấp của đảng vào tháng
trước. Tuy nhiên, ở đó chỉ có rất nhiều hành động "đấm ngực” ngoài ra
chẳng có gì đáng kể khác . Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng Cộng
sản Việt Nam, kêu gọi Đảng cải cách nếu muốn tránh mối đe dọa bị triệt
tiêu. Mặc dù bài phát biểu của ông Trọng được công bố, phần còn lại của
cuộc họp đã diễn ra đằng sau cánh cửa đóng kín.
Lời kêu gọi đổi mới hay là chết không phải là mới. "Họ đã nói như vậy cả 20 năm rồi,”
ông Carl Thayer, một chuyên gia về chính trị Việt Nam tại Học viện Quốc
phòng Úc ở Canberra nói. Những thiếu sót, bây giờ cũng như trong quá
khứ, vẫn là những kế hoạch chi tiết về việc làm thế nào để thực hiện cải
cách như tái cơ cấu khu vực nhà nước cồng kềnh, tinh giản đầu tư công
và cải thiện tính minh bạch. Chín giám đốc điều hành của Vinashin, một
công ty đóng tàu nhà nước nợ nần chồng chất, đã ra trước toà vào ngày 27
tháng 3 với tội quản lý tồi tài nguyên của đất nước. Đó là vụ án lớn
nhất của loại này trong nhiều năm qua, nhưng không có khả năng các chính
khách đã khuyến khích và tài trợ để mở rộng công ty một cách hoành
tráng, kể cả Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, sẽ bị buộc phải chịu trách nhiệm
trước quốc dân.
Ngay cả nếu có một sự đổi ý ở cấp lãnh đạo tối cao, giới lãnh đạo cộng
sản Việt Nam vẫn gặp khó khăn trong việc thực hiện thay đổi trên toàn hệ
thống. Quyền lực tại Việt Nam được phân tán hơn so với nước láng giềng
Trung Quốc, và quyền lợi trong thương trường và chính trường là những
trở ngại lớn hơn để đổi mới. Hơn nữa, trong khi Đảng Cộng sản Trung Quốc
đã có một số thành công trong việc tái phát minh chính nó như là một
câu lạc bộ đặc quyền cho tầng lớp thượng lưu, đồng chí của cộng sản
Trung Quốc tại Việt Nam vẫn bị kẹt trong quá khứ. Tính hợp pháp giành
được bằng chiến thắng quân sự từ hơn một thế hệ trước đây đang mờ dần
cùng với những ký ức ngày xưa, và những xác nhận của giới lãnh đạo Việt
Nam về thẩm quyền kinh tế ngày càng khó tồn tại.
Bản tiếng Việt do Nguyễn Quang Duy gửi đến Dân Làm Báo
