Việt Nam, con hổ kinh tế châu Á đang đi khập khiễng
Việt Long biên tập viên, RFA
2011-01-13
Từng
được đón mừng như một con hổ kinh tế của châu Á sắp xuất hiện, hình mẫu
phát triển của nền kinh tế Việt Nam nay đang được những người Cộng Sản
cầm quyền ở Việt Nam tụ họp xét duyệt lại, giữa bối cảnh lạm phát tăng
vọt, một nền tiền tệ đang vất vả, cùng với tình cảnh cảnh thâm hụt mậu
dịch trong khi tín dụng bị đánh giá thấp.
AFP
Các thùng hàng điện tử nhập khẩu. AFP
Đó là nhận xét của công luận quốc tế từ bên ngoài. Việt-Long tường trình thêm chi tiết.
Tập đoàn kinh tế nhà nước gây thâm hụt mậu dịch
Truyền thông quốc tế trích lời một số nhân vật trong giới chuyên môn,
cho rằng những phiền hà phần nào bắt nguồn từ những nỗ lực của Việt Nam
muốn lập nên những tập đoàn kinh tế kiểu Nam Hàn giống như Sam Sung,
Hyundai. Nhưng chính sách này, cùng với đường lối thúc đẩy tăng trưởng,
đã đem lại tai họa cho Hà Nội. Giới
đầu tư nước ngoài và các nhà phân tích từng thúc đẩy chính quyền mang
lại hiệu quả cho khu vực doanh nghiệp Nhà nước, nếu không sẽ khó phục
hồi sự ổn định kinh tế. Tỉ lệ lạm phát tại Việt Nam cao hơn tại
các nước láng giềng, đồng bạc suy yếu khiến phí tổn nhập khẩu tăng cao,
trong khi nhiều nước khác trong khu vực đều mạnh mẽ hơn lên nhờ luồng
vốn đầu tư từ nước ngoài. Một yếu tố liên quan là khoản chi cho
nhập khẩu nhiều hơn là thu được từ xuất khẩu, nên Việt Nam phải bù
ngọai tệ tiền cho sự khiếm khuyết đó. Vì thế thâm hụt mậu dịch năm 2010
vượt quá 12 tỉ đô la, theo các số liệu chính thức.
Sự thất quân bình mậu dịch của Việt Nam là hiện tượng kinh niên, mãn
tính, hay một căn bệnh khó lành của nền kinh tế Việt Nam. Ông cho rằng
nguyên nhân chính bắt nguồn từ những doanh nghiệp và tập đoàn kinh tế
Nhà nước.
Chiến lược kinh tế-xã hội cho 10 năm tới sẽ được bàn thảo trong đại hội
đảng lần thứ 11 diễn ra đằng sau cánh cửa đóng kín. Chiến lược này thề
hứa sẽ giải quyết hết những vấn đề vừa kể, cùng với những mối rủi ro
khác, đồng thời chuyển mô hình phát triển ra khỏi sự lệ thuộc vào tài
nguyên thiên nhiên và nguồn lao động không lành nghề. Nhà phân tích kinh tế Nguyễn Quang A gọi sự thất quân bình mậu dịch của Việt Nam là hiện tượng kinh niên, mãn tính, hay
Treo biểu ngữ cổ võ đại hội Đảng cộng sản Việt Nam. AFP
một căn bệnh khó lành của nền kinh tế Việt Nam. Ông cho rằng nguyên
nhân chính bắt nguồn từ những doanh nghiệp và tập đoàn kinh tế Nhà
nước. Những tập đoàn này còn góp thêm nhiều vào sự thất quân bình vĩ
mô, khiến ngân sách Nhà nước chảy máu, khi chính phủ sử dụng chúng như
phương tiện can thiệp vào nền kinh tế. Nhà
nghiên cứu Nguyễn Quang A khẳng định: doanh nghiệp Nhà nước gây thâm
hụt mậu dịch. Ông nói, những ngành công nghiệp tư doanh chính yếu như
dệt may, thủy sản, lúa gạo và cà phê đem về thặng dư mậu dịch hay chỉ
thâm hụt chút ít, trong khi cán cân nghiêng hẳn vì các doanh nghiệp,
tập đoàn Nhà nước nhập khẩu, nhất là thép cùng các vật liệu khác. Nhà tư vấn kinh tế của đài Á Châu Tự Do đã khuyến cáo về điều này khá nhiều lần. Mới đây, ông lại tiếp tục nói thêm: Chúng
ta biết doanh nghiệp nhà nước ở mọi nơi đều có hiệu năng thua kém doanh
nghiệp của tư nhân, ở Việt Nam thì bình quân chỉ bằng một phần tám nếu
xét về hiệu năng đầu tư và khả năng thu dụng nhân công. Nhưng chúng tồn
tại là nhờ chính sách ưu đãi của đảng, là nhờ cái gọi là "định hướng xã
hội chủ nghĩa" rất tai hại.
doanh nghiệp Nhà nước gây thâm hụt mậu dịch. Ông nói, những ngành công
nghiệp tư doanh chính yếu như dệt may, thủy sản, lúa gạo và cà phê đem
về thặng dư mậu dịch hay chỉ thâm hụt chút ít, trong khi cán cân
nghiêng hẳn vì các doanh nghiệp, tập đoàn Nhà nước nhập khẩu, nhất là
thép cùng các vật liệu khác
Cụ thể là chúng thu hút hơn 40% lượng tư bản của quốc dân mà chỉ đóng
góp có 25% vào sản lượng toàn quốc cho nên là những trung tâm phao phí
nội lực quốc dân nhưng lại là nguồn đỉnh chung béo bở cho đảng viên cán
bộ cho nên trở thành điển hình của bất công trong khái niệm "định hướng
xã hội chủ nghĩa". Một
nhà phân tích khác của Việt Nam, ở trong nước, không muốn nêu tên với
báo chí nước ngoài, cho rằng sự bất ổn kinh tế thế giới là thách đố lớn
nhất cho Việt Nam, nhưng đồng ý rằng khu vực doanh nghiệp và tập đoàn
Nhà nước chịu phần lớn trách nhiệm về những vấn đề kinh tế. Kinh tế vẫn
tăng trưởng, nhưng không trả được nợ.
Doanh nghiệp nhà nước: cha chung không ai khóc
Vụ Vinashin khiến uy tín tài chính của Việt Nam hoàn toàn gãy đổ, khả
năng gây vốn và vay mượn gặp khó khăn. Các công ty lượng giá tín dụng
nói rõ rằng tập đoàn Vinashin là một trong những tập đoàn lớn của Nhà
nước do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đích thân đỡ đầu để biến thành những
chaebol theo mẫu Nam Hàn. Đó là niềm hy vọng về những Samsung, Hyundai
của Việt Nam. Nhưng
không giống như Hàn quốc, những tập đoàn lớn mà người Việt Nam thích
gọi là những "mũi nhọn", hay "quả đấm công nghiệp" ở Hàn quốc là do
các gia đình tư nhân điều hành, nhưng có sự yểm trợ của Nhà nước. Những
mũi nhọn như vậy của Việt Nam lại là những công ty quốc doanh của Nhà
nước, như PetroVietnam, EVN, và nổi tiếng tệ hại nhất và cũng là "quả
đấm công nghiệp", Vinashin.
không giống như Hàn quốc, những tập đoàn lớn mà người Việt Nam thích
gọi là những "mũi nhọn", hay "quả đấm công nghiệp" ở Hàn quốc là do
các gia đình tư nhân điều hành, nhưng có sự yểm trợ của Nhà nước. Những
mũi nhọn như vậy của Việt Nam lại là những công ty quốc doanh của Nhà
nước
Một nguyên do nữa của nền kinh tế vất vả hiện nay là chính sách chạy theo mục tiêu đà tăng trưởng cao để giữ thành tích,
Tàu chở container Vinashin Orient. Screen captured from vinashin.com.vn
theo một chuyên viên kinh tế của Ngân hàng Thế Giới, tiến sĩ Vũ Quang Việt: -Nguyên do rộng hơn là chuyện ngân hàng. Trong
năm qua mục tiêu Việt Nam đât ra là đạt tốc độ tăng trưởng GDP rất cao,
dùng chính sách kích cầu. Các tổ chức quốc tế đánh giá mức thâm hụt
ngân sách của Việt Nam cao hơn nhiều so với con số được Việt Nam đưa
ra. Vậy nên để chi tiêu, chính phủ phải vay mượn, buộc ngân hàng phải
chi tiền. Theo báo cáo thì năm 2010 cố thể thâm hụt 7%, năm 2009
có thể là 9%. Nhưng quốc tế đánh giá thâm hụt hơn thế nhiều vì có
những chi tiêu ngoài ngân sách. Chi tiêu nhiều thì phải vay mượn, đòi
hỏi ngân hàng phải in tiền. Năm nay chưa có số liệu nhưng năm 2009 tổng
số ngoại tệ vay tăng 43%. Trong 4 năm nợ nước ngoài tăng từ 26 tỉ đến
37 tỉ đô la. Không riêng chính phủ mà các tập đoàn Nhà nước cũng vay
mượn. 4 năm qua họ mượn từ 4 tỉ lên 9 tỉ, là những món không được Nhà
nước bảo lãnh, giống như nợ của Vinashin (cũng không bảo lãnh) mà không
trả được.
Trong nước, nhiều người đã nêu ý kiến phản bác từ lâu rồi, trước hết là
mục tiêu gọi là tiến lên chủ nghĩa xã hội và sau đó là cái gọi là định
hướng xã hội chủ nghĩa hay việc chế độ công hữu và khu vực nhà nước giữ
vai trò chủ đạo.
Nhà chuyên môn của Ngân hàng Thế Giới còn dẫn chứng thêm những số liệu
mà chính phủ Việt Nam trút vào đầu tư để giữ thành tích tăng trưởng,
nhưng vô vọng: ...năm
qua chính phủ Việt Nam tăng 40% tổng số đầu tư. Đầu tư cực kỳ phí phạm,
lớn nhất thế giới, để tăng đà tăng trưởng, nhưng đà tăng trưởng càng
ngày càng tụt, vì làm ăn bê tha không có chất lượng. Hiện nhiều công
trình làm nửa chừng rồi không có tiền nữa. Vấn đề chính là đầu tư nhiều
thì càng ăn được nhiều, sẽ để tiền ở nước ngoài. Vấn đề lạm phát của
Việt Nam là do tiền tệ ra nhiều quá. Đặc biệt là tín dụng ra nhiều, mà
còn có thể nhiều hơn thế vì nằm ở phía ngoài, như tôi đã nói. Không
thể không quan tâm đến giải pháp cho tình hình kinh tế ngày càng kiệt
quệ hiện nay, nhưng câu hỏi về biện pháp giải quyết đã gặp phải sự thất
vọng của giới chuyên môn: Trong nước, nhiều người đã nêu ý kiến phản
bác từ lâu rồi, trước hết là mục tiêu gọi là tiến lên chủ nghĩa xã hội
và sau đó là cái gọi là định hướng xã hội chủ nghĩa hay việc chế độ
công hữu và khu vực nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Nhưng phát biểu ấy
không có kết quả nên tôi thiển nghĩ rằng không nên mất thêm thời giờ
góp ý về một sinh hoạt do đảng tự biên tự diễn và tự ngợi ca.
Giải tư doanh nghiệp nhà nước
Tỏ ý thất vọng, nhưng nhà nghiên cứu kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa cũng đề nghị giải pháp, kèm theo sự bi quan: Một
cách cụ thể thì đảng Cộng sản phải lập kế hoạch chấn chỉnh rồi lần lượt
giải tư doanh nghiệp nhà nước, là tư nhân hoá hay cổ phần hóa hệ thống
lãng phí và tham nhũng này. Cần một cơ quan ngang bộ với nhiệm vụ tập
trung quản lý và giám
Gian hàng điện tử phần mền Microsoft. AFP
sát hoạt động của các tập đoàn kinh tế và tiến tới cổ phần hóa, chứ đấy
không thể là nhiệm vụ của một ông Thủ tướng. Nhưng đấy là điều bất khả
vì hệ thống chính trị và những mắc mứu quyền lợi ở bên dưới. Chuyên viên của Ngân hàng Thế Giới, tiến sĩ Vũ Quang Việt, nêu đề nghị cho hiện tượng lạm phát, nhưng cũng không lạc quan hơn:
Một cách cụ thể thì đảng Cộng sản phải lập kế hoạch chấn chỉnh rồi lần
lượt giải tư doanh nghiệp nhà nước, là tư nhân hoá hay cổ phần hóa hệ
thống lãng phí và tham nhũng này.
Ô.Nguyễn Xuân Nghĩa
Tôi nghĩ muốn kiềm chế lạm phát chính chính phủ phải cắt giảm đầu tư
công và cắt giảm vay mượn nước ngoài.Nhưng có thể họ nói cắt nhưng ngày
mai không cắt, đành chịu. Ngân sách của chính phủ do Quốc hội quyết
định đều không có giá trị gì với chính phủ hiện tại. Đại
hội đang bàn thảo sôi nổi về quyết sách kinh tế, tuy Thủ tướng Nguyễn
Tấn Dũng vẫn còn được duy trì trên chiếc ghế lãnh đạo chính phủ, sau
những thất bại về chính sách kinh tế. Công luận và người dân có
chút hy vọng, khi nghe rằng các đại biểu quyết tâm tìm lối thoát cho
nền kinh tế để Việt Nam tạo điều kiện căn bản cho Việt Nam trở thành
một nước công nghiệp tiên tiến vào năm 2020. Nhưng khi nghe Trung ương
Đảng khẳng định kiên quyết duy trì đường hướng kinh tế thị trường theo
định hướng xã hội chủ nghĩa, duy trì chế độ độc đảng, thì mọi niềm hy
vọng càng thêm mong manh.
